اقتصاد پنهان فیلترینگ، دانشبنیان با رشد درونزا
ابزارهای عبور از محدودیتهای اینترنتی، یک اکوسیستم اقتصادی ایجاد کرده‌اند که با همکاری فیلترینگ و…
۳ آذر ۱۴۰۳
جهان آرا ممی خانی
رشد استارت‌آپ‌ها با حمایت اکوسیستم‌های پژوهش، نوآوری و کارآفرینی؛ کاتالیزورهای تغییر
جهان آرا ممی خانی
۲۷ مهر ۱۴۰۳
زمان مطالعه : ۱۱ دقیقه
تاریخ به‌روزرسانی: ۳۰ مهر ۱۴۰۳
این روزها بحث اکوسیستم‌های مختلف به قدری گسترش پیدا کرده که به نظر می‌رسد جزء جدایی‌ناپذیر زندگی ایده‌پردازان و صاحبان کسبوکار، دانشمندان، نظریه‌پردازان، پژوهشگران، سرمایه‌گذاران و حتی سایر گروه‌های جامعه شده باشد. اما اکوسیستم از کجا آمده؟ چرا انواع مختلف دارد؟ چه هدفی را دنبال می‌کند؟ و چه کمکی به ما می‌کند؟ قطعاً پیشرفت‌های چشمگیر کشور هندوستان در گسترش استارت‌آپ‌های فناوری اطلاعات و حرکت شانه‌به‌شانه این کشور با قطب‌های استارت‌آپی اروپایی از نظر فعالان حوزه فناوری اطلاعات دور نمانده است. ابتکارات ملی آنها چه بوده و ابتکارات ملی ما برای ترویج کارآفرینی و راه‌اندازی استارت‌آپ‌ها چیست؟ چشم‌انداز ما برای سال‌های آینده چه جایگاهی است و قرار است چه مقدار زیرساخت برای چه تعداد استارت‌آپ یا کسبوکار جدید یا کارآفرین جدید برنامه‌ریزی و تامین کنیم؟ طرح سوالاتی از این دست و تلاش مدیران برای پاسخگویی به آنها می‌تواند آینده‌ای امیدوارکننده را در ذهن‌ها متبادر کند. شاید چنین سوالاتی در ذهن بازیگران اکوسیستم‌های مختلف هم نقش بسته باشد اما به جای پرداختن به مبنای علمی یا تاریخی موضوع، بیشتر بر ایفای نقش خودشان در اکوسیستم مورد نظر متمرکز شده باشند. این مقاله قصد دارد ضمن رفع ابهام مفهومی احتمالی، به نقش هر یک از این اکوسیستم‌ها در رشد استارت‌آپ‌ها بپردازد.
راز نهفته در اکوسیستم
اصطلاح اکوسیستم یا زیست‌بوم در علم زیست‌شناسی از جانب آرتور روی کلافارم (دهه ۱۹۳۰) ابداع و سپس از سوی تانزلی (۱۹۳۵) تکمیل و ارائه شد. مطابق تعاریف اولیه، همه موجودات و محیط فیزیکی مربوط را که با هم در تعامل هستند و اجزای آنها با هم به عنوان یک واحد عمل می‌کنند و با یک یا چند حالت تعادل مشخص می‌شوند، اکوسیستم گویند که در آن مجموعه‌ای از شرایط نسبتاً پایدار برای حفظ جمعیت یا تبادل مواد مغذی در سطوح مطلوب وجود دارد. حالت تعادل با مدل‌سازی دینامیک انرژی در گردش اکوسیستم توصیف می‌شود. کالری سوزانده‌شده و طعمه مصرف‌شده و انرژی طعمه به شکارچی منتقل می‌شود و با مرگ و تجزیه گیاهان، انرژی آنها به خاک انتقال می‌یابد و دوباره از سمت گیاهان دیگر جذب می‌شود. اکوسیستم را می‌توان تنها یک کل در نظر گرفت، نه تکه‌تکه، زیرا هر بخشی از اکوسیستم تاثیر عملکردی بر بخش‌های دیگر می‌گذار. استعاره اکوسیستم را جی مور به حوزه مدیریت وارد کرد. او شباهتی بین سیستم بیولوژیکی و کسبوکار ترسیم و بیان کرد مانند موجودات در طبیعت، بنگاه‌های اقتصادی نیز با یکدیگر در یک محیط تجاری معین تعامل دارند. در تعریفی دیگر اکوسیستم را متشکل از سازمان‌های متقابلی می‌دانند که ماژولار هستند، سلسله‌مراتبی مدیریت نمی‌شوند و با عدم استقرار مجدد سرمایه‌گذاری جمعی‌شان در جاهای دیگر به یکدیگر متصل شده‌اند؛ فرایندها، استانداردها و قوانینی را برای همسویی، هماهنگی و تعامل دارند و ارزش می‌آفرینند (یاکوبیدز ۲۰۱۸). اما تفاوت عمده بین اکوسیستم نوآوری، پژوهش و کارآفرینی چیست و چه تاثیری بر اکوسیستم استارت‌آپی می‌گذارند؟
اکوسیستم نوآوری: خلق ارزش گروهی و نه صرفاً خلق فناوری
اکوسیستم نوآوری محیطی مشارکتی است که در آن ذی‌نفعان مختلف برای ارتقای نوآوری تعامل دارند، یک شبکه پویا و به‌هم‌پیوسته از استارت‌آپ‌ها، شرکت‌ها، دانشگاه‌ها، موسسات پژوهشی، سرمایه‌گذاران (در دسته‌های گوناگون)، منتورها، رسانه‌ها و سازمان‌های دولتی که برای تولید پدیده‌های نو با یکدیگر همکاری (نه رقابت!) می‌کنند. هر یک از بازیگران، نقش مهمی در خلق ارزش در اکوسیستم ایفا می‌کنند. مشابه اکوسیستم زیست‌شناسی که موجودات زنده از یکدیگر حمایت می‌کنند تا بتوانند با هم کار کنند (و زنده بمانند)، بازیگران در اکوسیستم نوآوری نیز به یکدیگر کمک می‌کنند. این همکاری به روش‌های مختلفی از جمله برگزاری رویدادها، تبلیغات متقابل، به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات و منابع و… رقم می‌خورد. کار کردن با یکدیگر در این ظرفیت، قدرت همکاری را نشان می‌دهد و جامعه‌ای خلق می‌کند که اعضای آن از اهداف، ماموریت‌ها، چشم‌اندازها و ارزش‌های یکدیگر حمایت می‌کنند و می‌تواند باعث ثبات اقتصادی شود. وجود جریان فعال اطلاعات و منابع برای تبدیل ایده‌ها به واقعیت باعث می‌شود نوآوران و کارآفرینان بیشتری راهکارهایی را برای حل سریع‌تر مشکلات دنیای واقعی طراحی و اجرا کنند. یکی از شگفت‌انگیزترین ویژگی‌های اکوسیستم‌های نوآوری این است که به‌ندرت رقابتی‌اند، بلکه بیشتر جوامع حمایت‌کننده‌ای هستند که تشخیص می‌دهند چیزهای زیادی برای همه اعضا وجود دارد و با فراهم کردن منابع و محیط لازم برای شکوفایی نوآوری، نقش مهمی در تقویت رشد و موفقیت استارت‌آپ‌ها ایفا می‌کنند. تمرکز در این اکوسیستم بر خلق ارزش از طریق نوآوری است. ارزش‌آفرینی مشترک در اکوسیستم نوآوری به فرایندی اطلاق می‌شود که در آن بازیگران مختلف با یکدیگر همکاری و از منابع و قابلیت‌های منحصربه‌فرد خود در تولید محصولات، خدمات یا فناوری‌های جدید استفاده می‌کنند که به نفع همه و کل سیستم اجتماعی است و نه‌فقط مصرف‌کنندگان نهایی. این همکاری اغلب منجر به نوآوری‌هایی می‌شود که اگر نهادها به صورت مجزا کار می‌کردند، امکان‌پذیر نبود. به عنوان مثال، زمانی که یک مدل جدید گوشی هوشمند موفق باشد، نه‌تنها تولیدکننده بلکه توسعه‌دهندگان برنامه، شبکه ارائه‌دهندگان و حتی موسسات تحقیقاتی که در فناوری‌های زیربنایی کمک کرده‌اند نیز سود می‌برند. آیا همه محصولات دارای ارزش است؟ خیر! ممکن است محصول یا خدمتی وجود داشته باشد که ارزش چندانی خلق نکند در نتیجه نتواند در اکوسیستم جایی پیدا کند و از چرخه خارج شود؛ مانند محصولاتی که با نبود تقاضا، کیفیت پایین، عدم پذیرش، ناتوانی در جذب علاقه سرمایه‌گذار یا شباهت بیش از حد به محصولات قبلی مواجه می‌شوند.
خلق ارزش گروهی یعنی چه؟ به عنوان مثال قرار است در منطقه‌ای نوع جدیدی از خودروهای دوستدار محیط‌زیست ساخته شود. مراکز علمی‌پژوهشی مانند دانشگاه‌ها به پژوهش در این زمینه می‌پردازند، شرکت‌های فناور تکنولوژی مورد نیاز را عرضه می‌کنند و دولت با تخصیص و تامین بودجه و تنظیم و ابلاغ سیاست‌های حمایتی به کمک این دو گروه می‌آید و به اتفاق هم محصول جدید و ارزشمند خلق می‌کنند. برخلاف اکوسیستم‌های کارآفرینی که بر جذب ارزش تمرکز دارند، اکوسیستم‌های نوآوری بر خلق ارزش متمرکزند.
اکوسیستم پژوهش: ضرورتی اسیر بی‌مهری
اصطلاح «Research» ریشه فرانسوی داشته و در قرن شانزدهم ظاهر شده است. پژوهش به معنای «جست‌وجوی متمرکز» مطرح و اولین بار در سال ۱۶۳۹ برای معادل «پرس‌وجوی علمی» در علوم مختلف به کار گرفته شد، اما قبل از پایان قرن نوزدهم به‌ندرت بدین منظور استفاده شد. همه تعاریفی که از پژوهش شده، حاوی ایده سیستماتیک بودن است. برای مثال، ویرایش ۱۹۳۹ فرهنگ لغت وبستر، پژوهش را «پرس‌وجو یا آزمون مجدانه در جست‌وجوی حقایق یا اصول» تعریف می‌کند، اکوسیستم پژوهش اما شبکه‌ای از پژوهشگران، مراکز علمی پژوهشی و نهادهای تامین مالی است که بر پیشرفت دانش و درک در زمینه‌های مختلف تمرکز می‌کنند. هدف، انجام اقدامات دقیق و موشکافانه‌ای است که می‌تواند به اکتشافات و نوآوری‌های جدید بینجامد. به عنوان مثال یک آزمایشگاه دانشگاهی را تصور کنید که پژوهشگران برای روش جدید درمان بیماری‌ها تلاش می‌کنند و تحت حمایت متولیان داخلی و بین‌المللی سلامت هستند. این اقدامات در فرصت کوتاه و سریع به تولید یک محصول جدید منجر نمی‌شود، اما درک و آگاهی ما از پزشکی را ارتقا می‌دهد.
اکوسیستم کارآفرینی: تنوع و تمرکز بلندمدت
اکوسیستم کارآفرینی، استعاره غالب برای تقویت کارآفرینی به عنوان یکی از استراتژی‌های توسعه اقتصادی است که بنا بر نظر مالکی (۲۰۱۸) در اوایل دهه ۱۹۹۰ ظهور کرده است. اکوسیستم کارآفرینی تحول‌آفرین می‌تواند توسعه اجتماعی- اقتصادی را ممکن سازد چون فراتر از تمرکز بر بازده اقتصادی است و بر اهمیت افراد و ارتباط چندسطحی در کل فرایند کارآفرینی تاکید دارد. با این حال، جای تعجب نیست که با گسترش هر ایده نوآورانه، باورهای غلط و به‌هم‌پیچیده نیز فزونی می‌گیرد. اگر می‌خواهیم اشتیاق برای اکوسیستم‌های کارآفرینی رو به زوال و فراموشی نرود، باید درک بهتری از معنای واقعی این واژه به دست آوریم. اکوسیستم کارآفرینی جامعه‌ای متشکل از کارآفرینان، سرمایه‌گذاران، منتورها و سازمان‌های حمایت‌کننده است که به شروع و رشد کسبوکارهای جدید کمک می‌کند و تمرکز آن بر توسعه و حمایت از کسبوکارهای جدید است. این اکوسیستم محیطی برای ایده‌پردازان کسبوکار فراهم می‌کند تا با پروراندن ایده خود و جذب سرمایه‌گذار، آن را به شرکتی موفق تبدیل کنند. تمرکز در اینجا بر ایجاد محیط مساعد برای کارآفرینان به منظور شروع و رشد کسب‌وکارشان است.
اکوسیستم‌های کارآفرینی باید محیط‌های حمایتی‌ای تدارک ببینند که هم کسبوکارهای نوپا و هم شرکت‌های با رشد بالا را تقویت کنند. نقش شرکت‌های بزرگ‌تر نباید کاهش یابد چون هدف برپایی محیطی پایدار است.
باورهای غلطی در مورد اکوسیستم کارآفرینی رواج دارد از قبیل ۱) فقط برای حمایت از استارت‌آپ‌ها شکل گرفته‌اند، ۲) موفقیت با یک اکوسیستم خوب تضمین می‌شود، اما کارآفرینان هنوز با چالش‌ها و خطرات چشمگیری روبه‌رو هستند، ۳) نوآوری برابر با فناوری است در حالی که می‌تواند شامل مدل‌های تجاری، فرایندها یا خدمات جدید هم باشد، و ۴) فقط در شهرهای بزرگ رونق دارد اما شهرها و مناطق کوچک‌تر نیز می‌توانند جوامع کارآفرینی پرجنب‌وجوش را با پشتیبانی و منابع مناسب پرورش دهند.
اکوسیستم استارت‌آپی: تمرکز بر رشد بالا
اکوسیستم استارت‌آپی محدوده کوچک‌تری از اکوسیستم کارآفرینی دارد و زیرمجموعه آن محسوب می‌شود که عبارت است از: استارت‌آپ‌ها، سرمایه‌گذاران، شتاب‌دهنده‌ها، مراکز رشد، منتورها، ارائه‌دهندگان خدمات مورد نیاز استارت‌آپ‌ها (به عنوان مثال، حقوقی، حسابداری، بازاریابی)، موسسات آموزشی، و سازمان‌های دولتی حمایت‌کننده. تمرکز اصلی آنها بر پرورش کسبوکارهای جدید از آغاز تا مراحل رشد است، جهت‌گیری به سمت رشد بالاتر دارند، نیازمند زیرساخت‌های حمایتی و به دنبال رشد سریع و مقیاس‌پذیری کسبوکار جدید هستند. از سویی شرکای کلیدی خود را شناسایی و سرمایه‌گذاری‌های غیرنقدی و مالی را به محصولات ملموس تبدیل می‌کنند که بر نحوه زندگی، کار و نقش همه ما تاثیر می‌گذارد.
نتیجه‌گیری
به طور خلاصه می‌توان گفت، اکوسیستم نوآوری بر ایجاد فناوری‌ها و نوآوری‌های جدید از طریق همکاری نهادهای مختلف تمرکز می‌کند، اکوسیستم کارآفرینی درصدد حمایت از توسعه و رشد کسبوکارهای جدید است و اکوسیستم پژوهش دانش و درک را از طریق پژوهش‌های علمی ارتقا می‌دهد. اکوسیستم‌های نوآوری می‌توانند هم با اکوسیستم‌های استارت‌آپی و هم با اکوسیستم‌های کارآفرینی هم‌پوشانی داشته باشند، زیرا نوآوری جزء کلیدی فعالیت‌های کارآفرینی و رشد استارت‌آپ به شمار می‌رود.
وجود اکوسیستم کارآفرینی توسعه‌یافته برای موفقیت و پایداری استارت‌آپ‌ها به‌ویژه در کشورهای کمترتوسعه‌یافته یا در حال توسعه حیاتی است و آنها را در پشت سر گذاشتن چالش‌ها و استفاده از فرصت‌ها برای رشد یاری می‌دهد. این اکوسیستم با کمک به کسبوکارهای محلی و استارت‌آپ‌ها در دسترسی به داده‌های پیچیده و تحقیقات بازار برای شناسایی فرصت‌های جدید و تسهیل ارتباطات با سرمایه‌گذاران و شرکای بالقوه، فرصت شبکه‌سازی و آموزش‌های کاربردی، به آنها امکان می‌دهد تا مقیاس‌پذیری موثرتری داشته باشند. استارت‌آپ‌هایی که در چنین محیط‌هایی موفق می‌شوند، اغلب با ایجاد اشتغال و پرورش فرهنگ کارآفرینی به اقتصاد محلی کمک می‌کنند. این به نوبه خود می‌تواند به رشد اقتصادی پایدار و بهبود استانداردهای زندگی بینجامد.
در کنار سوالات متعددی که درباره فعالیت این اکوسیستم‌ها مطرح است، به جنبه مهم دیگری هم می‌توان توجه کرد که آیا گسترش فرهنگ کارآفرینی در دهه‌های اخیر باعث راه‌اندازی شرکت‌ها یا بنگاه‌های اقتصادی بیشتر شده است؟ حد مورد انتظار چقدر بوده و چه میزان موفقیت کسب شده است؟ در خصوص استارت‌آپ‌ها چطور؟
منابع:
– Xu Z, Maas G. Innovation and entrepreneurial ecosystems as important building blocks. Transformational Entrepreneurship Practices: Global Case Studies. 2019:15-32.
– Malecki EJ. Entrepreneurship and entrepreneurial ecosystems. Geography compass. 2018 Mar;12(3):e12359.
– Jacobides MG, Cennamo C, Gawer A. Towards a theory of ecosystems. Strategic management journal. 2018 Aug;39(8):2255-76.
– Ianioglo A. Innovation and entrepreneurial ecosystems. Innovation, Research and Development and Capital Evaluation. 2022 Feb 8:63.
– Godin B. Defining R&D: Is research always systematic? Project on the History and Sociology of S&T Statistics 7: 2001.
– De Bernardi P, Azucar D, De Bernardi P, Azucar D. Innovation and entrepreneurial ecosystems: structure, boundaries, and dynamics. Innovation in food ecosystems: Entrepreneurship for a sustainable future. 2020:73-104.
– Arena M, Azzone G, Piantoni G. Uncovering value creation in innovation ecosystems: paths towards shared value. European Journal of Innovation Management. 2022 Dec 19;25(6):432-51.
عناوین مطالب ویژه‌نامه مسیر آزاده تضادی میان مادری و کارآفرینی نیست پیچ دوم مسیر ماندگار آزاده نگاه کاتالیزورهای تغییر الزامات مشارکت اقتصادی زنان در بازارهای نوین کسبوکار جسارت و نوآوری زیر سقف شیشه‌ای نوآوری واقعیت مجازی در خدمت تجربه خرید مفیدتر املاک امن و آنلاین NFT در دانشگاه هنرهای زیبا تولید همزمان آب، برق و گاز از زباله در منازل شناسنامه و اصالت فرش دستباف ایرانی بستری قانونی برای تبادل ارزهای دیجیتالی توسعه در مسیر برق و الکترونیک ردپای فناوری در آبزی‌پروری طرح‌های درمانی نیاز به حمایت جدی‌تری دارند دژی برای محافظت از تقلب کسب‌وکاری که هوای محیط‌زیست را دارد مسیر امنیت لباس صنعتی بر تن زنان تلاش برای تجمیع رنگ‌ها قدم‌ها به سمت گسترش تولید درس خواندن هوشمند مرهمی برای زخم‌ها از جنس نوآوری فناوری و علم زیبایی آنلاین از ثبت اختراع تا تشخیص غیرتهاجمی ایده‌های دخترانه برای تسهیل امور افراد کم‌توان گذار از اقتصاد سنتی کودکان از راه بازی مهارت‌های دیجیتالی را یاد می‌گیرند نوآوری نفتی کشاورزی اجتماعی از کودکی در پی راه‌حل سوار بر موج خیال آگاهی‌بخشی مادرانه قیمت‌گذاری کالای خود را به موبیشا بسپارید فناوری‌های روان‌شناسانه کسب‌وکاری از جنس بزاق زالو انیمیشن و کودکان زیبایی و خلق ارزش نقاشی کودکان و هوش مصنوعی ویرایش و زبان فارسی دست در دست فناوری برای مقابله با سرطان یک شتاب‌دهنده برای پیشگیری از آسیب نوجوانان اسپیکرهای هوشمند ایرانی برای رقابت حاضر می‌شوند اینترنت اشیا و آغازی دوباره زندگی آغازگر خدمات مشاوره مدیریت و مهندسی سیستم به یاد آزادگی و دانندگی حامیان نوآوری فضا برای کارآفرینی زنان زیاد است سایه مردسالاری، کارآفرینی زنان را سخت کرده است توسعه با حضور زنان رخ می‌دهد جایزه آزاده فرصتی برای شناخت استعدادها
ارسال دیدگاه