مژده قزل‌ایاغ مدیرعامل شرکت تاتا: سایه مردسالاری، کارآفرینی زنان را سخت کرده است

کارآفرینی زنان همیشه یکی از دغدغه‌هایی است که مدیران زن همراه خود دارند، از همین رو این سوال را مطرح می‌کنم که با توجه به حضور شما به عنوان مدیرعامل تاتا و فعالیت سالیان گذشته‌تان در شرکت‌های مختلف، به نظرتان کارآفرینی زنان طی دهه‌های مختلف چه تغییراتی کرده است؟در ابتدا بگویم که من متخصص در حوزه‌های جامعه‌شناسی و علوم انسانی و اقتصادی نیستم و مطالبی که در مورد کارآفرینی در ادامه به‌اتفاق بازگو می‌کنیم، صرفاً مبتنی بر مطالعات و تجارب شخصی است.

کارآفرینی به عنوان یکی از مهم‌ترین محورهای اصلی توسعه‌یافتگی که خود آن نیز به معنای رشد و پیشرفت متوازن در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و فرهنگی همراه است، اهمیت بسیار زیادی دارد.

پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد در روند رسیدن به توسعه پایدار، اولویت آموزش و اقدامات عملی در دو حوزه اجتماعی و فرهنگی، می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. بنابراین در جامعه‌ای مثل ایران که چالش‌های اقتصادی‌ بسیار پررنگ است و عمده افراد جامعه درگیر تامین حداقل معاش خود هستند،‌ توسعه‌یافتگی در بخش‌های اجتماعی و فرهنگی سخت‌تر اتفاق می‌افتد.

از طرفی مرور ادواری مقوله مردسالاری در جامعه ایران نشان می‌دهد در جامعه ما هرچند سایه فرهنگ مردسالاری چه در حوزه اشتغال و چه در کارآفرینی طی سال‌ها کمرنگ‌تر شده اما واقعیت این است که بنا بر آمارها، درصد پایین زنان شاغل و رقم بسیار پایین زنان کارآفرین و حتی سقوط رتبه ایران در زمینه زنان کارآفرین در دو سال اخیر، هنوز در این بخش توسعه‌یافته به شمار نمی‌آییم و جای کار زیادی در این بخش وجود دارد. البته باید مباحث کارآفرینی و اشتغال را از یکدیگر جدا کنیم چون کارآفرینی منجر به اشتغال می‌شود. و به نظرم این یکی از اهداف انجمن ملی کارآفرینی زنان به منظور ترویج فرهنگ کارآفرینی و توان‌افزایی زنان کارآفرین محسوب می‌شود.

واقعیت این است که در شرایط فعلی کشور مسائل پیچیده‌ای در تمامی حوزه‌های رشد و توسعه وجود دارد و به همین دلیل بعد از گذشت ۱۹ سال از سند چشم‌انداز ۲۰ ساله توسعه ایران، هنوز ریل‌گذاری‌های مشخصی در خیلی از حوزه‌ها نداریم و فضا پر از ابهام البته همراه با ناامیدی است. در کشوری که روزمره در مواجهه با مشکلات متعدد در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی هستیم که تاثیر زیادی روی زندگی و خصوصاً بر اشتغال، سرمایه‌گذاری و کارآفرینی می‌گذارد، ‌برنامه‌های منسجمی برای کمک به محورهای توسعه‌یافتگی به‌ویژه برای زنان وجود ندارد و باید بپذیریم طی کردن روند به سمت رشد پایدار، نیاز به برنامه‌ریزی همزمان در تمام محورها دارد و همین‌طور تعریف شاخص‌ها و نظارت مستمر به منظور بهبود مستمر آن.

شرکت‌های بزرگی مانند تاتا چقدر می‌توانند در توسعه‌یافتگی زنان تاثیرگذار باشند؟تجربه من از سال‌های گذشته و از سازمان‌ها و شرکت‌ها در حوزه کاری خودم یعنی حوزه نرم‌افزارهای بانکی و مالی، این بوده که در فراهم کردن زمینه اشتغال واقعاً فراجنسیتی عمل کرده‌اند و زن بودن در فرایند جذب نیرو اهمیت چندانی نداشته و در واقع مقوله‌ای که شرکت‌ها بیشتر بر آن تاکید دارند، کارآمدی و توانمندی تخصصی و فردی است؛ به عنوان مثال در شرکت «تاتا» با حدود ۴70 نفر پرسنل، حدود 45 درصد آنها را زنان تشکیل می‌دهند. در شرکت تاتا تعدادی از مدیران محصول و همچنین مدیران سرمایه انسانی،‌ توسعه سازمان، قراردادها و بازرگانی، ارتباطات و برندینگ و… زن هستند. و البته طبق تجربه شخصی و همین‌طور برخی از مطالعات پژوهشی، زنان به دلیل ویژگی‌های مسئولیت‌پذیری و دقت نظر بیشتر، عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند.

با همین رویکرد به کمک برگزارکنندگان رویداد آزاده آمدید؟در حال حاضر برای برگزارکنندگان همایش‌ها واقعاً بحث تامین مالی مهم است و متولیان این همایش‌ها نمی‌توانند از دولت انتظار کمک چندانی داشته باشند زیرا انواع و اقسام دستورالعمل‌ها وجود دارد که این اجازه را نمی‌دهد.

با توجه به اینکه ۵۰ درصد نیروهای ما را زنان تشکیل می‌دهند،‌ دوست داشتیم در رویدادی که مشخصاً تمرکزش بر حوزه نقش زنان در اکوسیستم‌های استارت‌آپی و نوآوری است، سهمی هرچند اندک داشته باشیم.

حتی پیشنهاد دادیم در کنار این همایش و رویداد ورک‌شاپ‌هایی در حوزه مهارت‌های تکنولوژی برگزار شود و ما نیز برای آن آمادگی کامل داریم. به هر حال در قالب یک ورک‌شاپ یا دوره می‌توانیم در ادامه در این همایش با خود انجمن ملی زنان چنین همکاری‌ای داشته باشیم.

شرکت‌کنندگان در رویداد جایزه آزاده شانس حضور یا همکاری با تاتا را خواهند داشت؟ما محدودیتی برای جذب نداریم اما مهم است حوزه‌ای که در آن فعالیت می‌کنیم، در مواردی که نیرو جذب می‌کنیم، همگرا باشد.
جدا از این، تاتا یکی از هشت شرکتی است که در زیرمجموعه هلدینگ فناوری اطلاعات بانک تجارت به نام تفتا فعالیت می‌کنند و حوزه تخصصی ما توسعه راهکارهای بانکی است اما یکی از زیرمجموعه‌های تفتا شرکت تکنوتجارت است که به صورت خاص روی شرکت‌های استارت‌آپی سرمایه‌گذاری می‌کند. ما می‌توانیم برای اتصال آن کارآفرین‌ها و استارت‌آپ‌ها با شرکتی که تخصصی در آن زمینه فعالیت می‌کند یک پل ارتباطی باشیم. ما می‌توانیم در حوزه کاری با سایر شرکت‌های این حوزه در ارتباط باشیم و حتماً از ظرفیت کارآفرین‌ها استفاده می‌کنیم.

شرکت تاتا چطور می‌تواند به زنان مناطق زنان کمتر‌توسعه‌یافته کمک کند؟به نظر من مهم‌ترین رکنی که در خصوص زنان چه در حوزه اشتغال و چه کارآفرینی وجود دارد، بحث آموزش و کسب مهارت متناسب با عصر حاضر است.

ما در دوره دیجیتال به سر می‌بریم، از این رو روند آموزش‌ها و کسب مهارت‌های ما باید به گونه‌ای باشد که ایده‌ها و کسب‌وکارها را در این بخش تقویت کند. از طرفی تمرکز روی آموزش‌ مهارت‌های نرم و فردی نیز بسیار حائز اهمیت است. در حوزه کارآفرینی زنان، ما به زنانی احتیاج داریم که ضمن برخورداری از دانش لازم و مهارت‌های دیجیتالی، با آموزش به خودباوری در مورد توانایی و توانمندی‌های خود به‌ویژه در مسیر راه‌اندازی یک کسب‌وکار برسند و مطمئن شوند می‌توانند با اعتمادبه‌نفس، مدیریت یک مجموعه را بر عهده گیرند.

امروزه استفاده از پلتفرم‌های آنلاین در بحث آموزش یا مدیریت یک کسب‌وکار به روش دورکاری، در کنار مزایای متعدد اجتماعی و اقتصادی، در انتخاب بهتر فرصت‌های شغلی، انعطاف‌پذیری و بهبود کیفیت زندگی زنان شاغل و کارآفرین، نقش مهمی دارد. گرچه حتماً در مناطق کمتر توسعه‌یافته، کماکان محدودیت‌ها و چالش‌هایی در این زمینه وجود دارد.