وقتی همه خوابیم؛ هیچ‌کس به ظرفیت واقعی AI در ایران پی نبرده است

به گزارش پیوست، فرزین فردیس، عضو هیات‌رئیسه اتاق بازرگانی تهران در نشست خبری هوش مصنوعی، شتاب‌دهی اقتصاد دیجیتال، با تأکید بر اینکه بیشترین ارزش‌آفرینی هوش مصنوعی در ایران نه در صنایع فناور، بلکه در بخش‌های سنتی مانند معدن، کشاورزی و حمل‌ونقل اتفاق می‌افتد، گفت: در صنایعی که ظاهری سنتی دارند و کمتر درگیر اصطلاحات تخصصی و پیچیده هوش مصنوعی‌اند، عملاً بیشترین خلق ثروت رخ می‌دهد؛ چون هم امکان صرفه‌جویی عظیم وجود دارد و هم ظرفیت ایجاد ارزش افزوده جدید.

غفلت سه‌گانه: دولت، بخش خصوصی و مردم

او افزود: صنایع سنتی به دلیل ماهیت خود با سرعت بالای تغییرات سازگار نیستند و معمولاً انتظار دارند یک فناوری را سال‌ها بدون تغییر استفاده کنند در حالی که در فناوری ما عادت داریم هر شش ماه مدل و محصول را بازنگری کنیم. با این حال، فردیس تأکید کرد که اگر فعالان حوزه هوش مصنوعی قصد ورود به این صنایع را دارند، باید به ذات کندتر آنها آگاه باشند.

فردیس در ادامه وجود رانت و تضاد منافع گسترده در صنایع سنتی را یکی از موانع جدی نوآوری دانست و افزود: در بسیاری از این بخش‌ها شفافیت پایین است و همین باعث مقاومت در برابر فناوری می‌شود؛ چون تکنولوژی ذاتاً شفافیت می‌آورد و برخی از این شفاف‌شدن واهمه دارند.اما کسی که وارد این حوزه‌ها می‌شود باید بپذیرد که با چنین تضاد منافعی مواجه خواهد شد.

او همچنین نقش سیاست‌گذار را کلیدی دانست و ادامه داد: انتظار نداریم سیاست‌گذار برای ما فرش قرمز پهن کند؛ اما انتظار داریم زمینه بازی جدید را فراهم کند و رانت‌ها را حذف کند تا بخش سالم اقتصاد زودتر متوجه ظرفیت‌های بزرگ هوش مصنوعی شوند‌.

کامران باقری مدیرعامل اسمایلینو با اشاره به حجم بی‌سابقه سرمایه‌گذاری جهانی در هوش مصنوعی گفت: هزاران میلیارد دلار سرمایه و بزرگ‌ترین استعدادهای دنیا امروز وارد این حوزه شده‌اند. طبیعی است که چنین تراکم سرمایه و نخبگی، خروجی‌های پر سر و صدایی ایجاد کند. به گفته او، مقایسه هوش مصنوعی با روندهایی مانند متاورس گمراه‌کننده است، زیرا هوش مصنوعی یک فناوری واحد نیست؛ بلکه یک عنصر فناوری‌ساز است. در تاریخ بشر بی‌سابقه بوده که ابزاری بسازیم که خودش فناوری تولید کند.

مقایسه AI با متاورس خطاست

او بر خلاف فردیس تأکید کرد که پذیرش سریع هوش مصنوعی در بخش‌هایی رخ می‌دهد که سال‌ها در حاشیه اقتصاد دیجیتال مانده‌اند و بخش‌هایی با ماهیت کاملاً بومی.

به‌گفته او، نمونه روشن این حوزه‌ها جمعیت چندمیلیونی سالمندان ایران است. او در این باره گفت: افراد سالمند با بسیاری از خدمات دیجیتال فعلی ارتباط برقرار نمی‌کنند؛ از گرفتن اسنپ تا استفاده از فیلیمو یا حتی چک‌کردن موجودی حساب. برای این گروه، هوش مصنوعی می‌تواند سرویس‌های ساده، ارزان و قابل فهم بسازد و یک بازار بزرگ تازه ایجاد کند.ضمنا ما انبوهی از مراکز آموزشی محلی داریم که با ورود ابزارهای هوش مصنوعی، مدل ارائه خدماتشان دگرگون می‌شود.

محمد امین‌الله‌داد، سرپرست مرکز پایش و فراداده مرکز ملی فضای مجازی هم گفت: اثر اصلی توسعه دیجیتال در جهان نه از ناحیه تولید محتوا، بلکه از پلتفرم‌ها ناشی شده است.

شکستن حصار زبان و جمعیت

او با اشاره به پیشرفت سریع مدل‌های زبانی افزود که حصار زبان ظرف پنج سال آینده شکسته می‌شود و این موضوع سرویس‌دهی به گروه‌هایی مانند سالمندان را متحول می‌کند.وقتی یک سالمند بتواند بدون مانع زبانی با هر سرویس داخلی یا خارجی ارتباط بگیرد، فقط موضوع گرفتن آژانس نیست؛ ده‌ها خدمت دیگر هم متحول می‌شود.

الله‌داد سپس از تغییرات پیش‌روی آموزش گفت: اگر حصار زبان و جغرافیا برداشته شود، دیگر انتخاب مدرسه برای فرزند الزاماً محدود به محله و شهر نیست و این می‌تواند کل نظام آموزشی را با تحول جدی مواجه کند.

او جمعیت را نیز یکی از پارامترهای کلیدی تحول دانست و با اشاره به مطالعات سال ۲۰۰۶ درباره مقایسه چین، آمریکا و ژاپن گفت: اثر جمعیت روی توسعه کاملاً مشهود است. هوش مصنوعی امروز این حصار را نیز می‌شکند. ابعاد تغییرات ناشی از هوش مصنوعی بسیار جدی‌تر از فناوری‌های گذشته است.

الله‌داد همچنین نقش دولت را تعیین‌کننده دانست و تأکید کرد: ما وظیفه گفتمان‌سازی برای دستگاه‌ها را داریم و باید به تسهیل‌ توسعه کمک کنیم تا مشخص شود کشور باید در کجای این بازی قرار بگیرد و حالت مطلوب این است که بزرگ‌ترین بازار سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی خود دولت باشد.

آرش عباسی، معاون سابق فناوری سازمان هوش مصنوعی، هم با اشاره به تحول زیرساخت‌های مخابراتی و نقش آن در اقتصاد دیجیتال گفت: امروز عمده هزینه سرمایه‌گذاری بر دوش اپراتورهاست؛ از خرید تجهیزات تا نگهداری شبکه. با این حال، بخش اصلی حاشیه سود را پلتفرم‌ها می‌برند، در حالی که بدون مخابرات این پلتفرم‌ها اساساً امکان فعالیت ندارند؛ چون زیرساخت متعلق به اپراتورهاست.

اپراتورها سرمایه می‌گذارند، پلتفرم‌ها سود می‌برند

عباسی سپس به جایگاه ایران در نسل جدید هوش مصنوعی پرداخت و گفت: کاربران داخل کشور نمی‌توانند بدون VPN به مدل‌های جهانی مثل GPT دسترسی داشته باشند، در حالی که مدل‌های چینی بدون محدودیت در دسترس‌اند و کیفیت بسیار بالایی دارند؛ هم در زبان، هم در صدا، حتی در فارسی و چالش دوم انبوه داده‌های فارسی است که سالهاست در اختیار شرکت‌های خارجی است. شرکت‌هایی مثل گوگل سال‌ها در ایران داده لیبل‌شده فارسی جمع کرده‌اند. با این سطح از داده و سرمایه‌گذاری، پرسش این است که واقعاً چه فضایی برای بازیگران ایرانی باقی می‌ماند.

هوش مصنوعی؛ برق نسل نو

روح‌الله هنرور، بنیان‌گذار مرکز استراتژی و تحول هوش مصنوعی شریف، هم تأکید کرد که هوش مصنوعی زیربنای نسل جدیدی از نوآوری‌هاست؛ مشابه نقشی که برق در تحول صنایع مختلف جهان داشت. به گفته او، هوش مصنوعی ویژگی‌های فناوری‌های «عام‌منظوره» را دارد و در حوزه‌های متنوع قابل استفاده است، ظرفیت بهبود مستمر دارد، می‌تواند کاربردهای تازه بیافریند و اثرات جانبی گسترده‌ای بر صنایع دیگر بگذارد؛ از انرژی گرفته تا تولید.

هنرور با اشاره به فشارهای زیرساختی، انرژی را بزرگ‌ترین چالش توسعه هوش مصنوعی دانست و گفت: گوگل به‌دلیل نیازهای هوش مصنوعی سراغ نیروگاه اتمی رفته؛ این نشان‌دهنده مقیاس اثرگذاری فناوری است. او اضافه کرد ظرفیت نوآوری هوش مصنوعی بسیار بالاست و فضای گسترده‌ای برای نوآوری‌های کوچک اما اثرگذار ایجاد می‌کند.