صف انتظار بی‌پایان؛ چرا بیمه مرکزی موتور نوآوری را خاموش کرده است؟

به گزارش پیوست، هانیه کارخانه، مدیرعامل یارا ۷۲۴ در این باره معتقد است ساختار صنعت بیمه به گونه‌ای پیش رفته که عملاً سد راه ورود بازیگران نوآور شده است.

او با اشاره به تجربه شخصی خود در مواجهه با رگولاتور توضیح می‌دهد: «ما سال ۱۳۹۹ طرح بیمه‌های بدنه P2P را توسعه دادیم. MVP آماده بود و حتی در هکاتون ققنوس رتبه آوردیم. این طرح را همراه مستندات رسمی به بیمه مرکزی ارائه دادیم؛ اما پس از ۷ ماه پیگیری، گفتند بروید با یک شرکت بیمه صحبت کنید. در صورتی که بیمه مرکزی با سپردن مسئولیت بررسی نوآوری‌ها به شرکت‌های بیمه، عملاً استارت‌آپ‌ها را در موقعیت از دست‌دادن ایده و حذف از بازار قرار می‌دهد، مسئله‌ای که بارها تکرار شده است.»

کارخانه یکی دیگر از اصلی‌ترین موانع نوآوری در بیمه مرکزی را تغییرات مداوم مدیریتی و نوسان شدید رویکرد سیاست‌گذاران می‌داند و توضیح می‌دهد: «بی‌ثباتی مدیرتی خودش بزرگ‌ترین ضربه به اکوسیستم نوآورانه است. مساله فقط ترس از داده یا ریسک‌گریزی نیست؛ مشکل این است که اصلاً ساختار و فرایند شفاف، پایدار و قابل اتکا برای نوآوری در بیمه وجود ندارد و تا وقتی این ساختار اصلاح نشود، نوآوری اتفاق نمی‌افتد.»

او سپس به طرح‌هایی اشاره می‌کند که به گفته خودش قربانی همین بی‌ثباتی و توقف شده‌اند و توضیح می‌دهد: «یکی از اینها طرح ارزیابی خسارت با هوش مصنوعی و بدون دخالت نیروی انسانی بود؛ طرحی که در دوره مدیریت پیشین بیمه مرکزی موفق شد مجوز را دریافت کند. اما با تغییر مدیریت، مسیر کاملاً عوض شد. ما مجوز داشتیم، اما راه استفاده از آن عملاً بسته شد.»

اما روایت کارخانه درباره طرح «هوش مصنوعی در خدمات بیمه‌ای دندان‌پزشکی» از این هم عجیب‌تر است. کارخانه در این باره توضیح می‌دهد: «این طرح در اسفند ۱۴۰۳ تأیید رسمی کمیسیون مربوطه را گرفته بود. با این حال وقتی اردیبهشت ۱۴۰۴ برای پیگیری وضعیت مجوز مراجعه کردیم، پاسخی که به ما دادند این بود که در صف هستید.  گویا هنوز صف تمام نشده و برای ما هم هیچ مجوزی صادر نشده است. طرحی که می‌توانست صنعت را تغییر دهد، امروز عملاً از چرخه نوآوری جهان عقب افتاده است. مشکل فقط کندی فرایندها نیست، بلکه بی‌اعتقادی به نوآوری در سطوح مدیریتی دیده می‌شود. بسیاری از مدیران ارشد شناخت دقیقی از نقش فناوری در بهبود فرایندها ندارند و همین باعث می‌شود نوآوری بیشتر ویترین تلقی شود تا ابزاری برای اصلاح عملکرد. وقتی کسی اثر فناوری را درک نکند، طبیعتاً از آن حمایت هم نمی‌کند.»

هزینه‌های پنهان تأخیر؛ نوآوری در صف مجوزها

محمد طباطبایی مدیرعامل بیمه دات‌کام هم همسو با کارخانه معتقد است استارت‌آپ‌ها و کارگزاران برای طراحی هر محصول بیمه‌ای جدید، با مراحل پیچیده و طولانی اخذ مجوز در بیمه مرکزی روبه‌رو هستند. او می‌گوید: «بیمه‌دات‌کام تا امروز سه محصول در حوزه‌های حوادث، مسئولیت و اموال به شرکت‌های بیمه‌گر ارائه کرده، اما به دلیل بروکراسی عجیب و طولانی، هیچ‌کدام مجوز نگرفته‌اند. فرایندی که گاهی بیش از یک‌سال‌ونیم طول می‌کشد و بین کمیسیون‌های مختلف، مدیران، و حتی لایه‌های متفاوت تصمیم‌گیری در بیمه مرکزی دست‌به‌دست می‌شود.»

طباطبایی تأکید می‌کند این تأخیرها فقط باعث از دست رفتن فرصت‌ها نمی‌شود، بلکه هزینه مالی سنگینی هم به استارت‌آپ تحمیل می‌کند و حتی توجیه اقتصادی پروژه‌ها را از بین می‌برد.

او در حوزه فناوری هم وضعیت را پیچیده توصیف می‌کند و ادامه می‌دهد: «تقریباً تمام داده‌های حیاتی در اختیار بیمه مرکزی یا نهادهایی مثل فراجا است و استارت‌آپ‌ها به آنها دسترسی ندارند یا داده ارائه نمی‌شود، یا بهای آن به قدری بالاست که استفاده از آن صرفه اقتصادی ندارد. صنعت بیمه از نظر فناوری به‌شدت از سایر صنایع عقب‌تر است و حتی ابزارهای موجود هم به درستی در اختیار بازیگران بازار قرار نمی‌گیرد.»

او به مشکلات ساختاری سامانه‌ها و شرکت‌های بیمه نیز اشاره کرده و اضافه می‌کند: «سامانه‌های بیمه در دو سال گذشته چندین بار دچار تغییر مدیریت و جابه‌جایی نیرو شده و همین موضوع باعث توقف یا ریست‌شدن بسیاری از توافق‌ها و همکاری‌ها با استارت‌آپ‌ها شده است. هر بار اسم جدید می‌گذارند و دوباره همه چیز از اول شروع می‌شود.»

او می‌گوید «حتی سرویس‌هایی که بیمه مرکزی در اختیار شرکت‌های بیمه‌گر گذاشته مثل سرویس استعلام املاک و اسکان اجازه ندارد خدمات خود را به استارت‌‌آپ‌ها، کارگزاران یا تجمیع‌گرها بدهد، چون کمیته تعامل‌پذیری چنین مجوزی صادر نکرده و بیمه مرکزی هم قدرت لازم برای حل این موضوع را ندارد. اما واقعیت این است که فناوری راه خود را پیدا می‌کند، درست مثل تجربه اسنپ و تپسی که آژانسی‌ها، دوباره وارد همان سیستم شدند و فعالیت می‌کنند. اما مشکل اینجاست که بیمه مرکزی و برخی دست‌های پشت‌پرده، به دلایلی اجازه نمی‌دهند نوآوری در صنعت بیمه رشد کند. تغییر مداوم رئیس کل، وزیر یا مدیران ارشد باعث می‌شود هر ابتکار تازه‌ای عملاً با مشکل مواجه شود و هیچ پروژه‌ای فرصت رشد نداشته باشد.»

بیمه فقط یک محصول نیست

علی الیاسی، قائم‌مقام مدیرعامل ازکی هم در ادامه می‌گوید: «در سال‌های اخیر بسیار شنیده‌ایم که استارت‌آپ‌ها باید نوآور باشند و این گزاره در بسیاری از مواقع به عنوان یک مطالبه دائمی و بی‌قیدوشرط طرح می‌شود. اما واقعیت این است که نوآوری یک نقطه شروع نیست؛ یک مرحله از بلوغ کسب‌وکار است. در صنعتی مانند بیمه که عمیقاً رگولاتوری، داده‌محور و فرایندمحور است، نوآوری زمانی معنا پیدا می‌کند که زیرساخت، سرمایه و بازار هم‌زمان آمادگی پذیرش آن را داشته باشند.»

او ادامه می‌دهد: «ما در ازکی در ابتدای مسیر با ایجاد پلتفرمی برای مقایسه و انتخاب آگاهانه رو به رو بودیم. این خودش نوعی تغییر در الگوی خرید و ایجاد شفافیت بود که در زمان خودش به نوعی نوآوری در فرایند و تجربه مشتری محسوب می‌شد. اما نوآوری‌های عمیق‌تر، مانند قیمت‌گذاری پویا، محصولات مبتنی بر رفتار مشتری، مدل‌های ریسک‌سنجی داده‌محور، ساختارهای بیمه‌ای جدید و خدمات شخصی‌سازی‌شده و … نیازمند زیرساخت‌های فنی، دسترسی به داده، استانداردسازی APIها و همکاری ساختاری در سطح صنعت بیمه است. مسیر رسیدن به این سطح از نوآوری، مسیری تدریجی و مبتنی بر بلوغ اکوسیستم است.»

او ادامه می‌دهد: «در اقتصاد دیجیتال، بیمه فقط یک محصول نیست؛ یک تولیدکننده داده قابل اعتماد است. این داده‌ها می‌توانند در حوزه‌های سیاست‌گذاری ریسک نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد. نوآوری بدون زیرساخت امکان‌پذیر نیست. ازکی طی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری گسترده‌ای بر توسعه زیرساخت‌های داخلی خود انجام داده است  چون در نهایت نوآوری، فقط ایده نیست؛ توان ساخت، اجرا و تکرار است. اما اکوسیستم بیمه زمانی می‌تواند شاهد موج جدیدی از نوآوری باشد که زیرساخت‌ها و نظارت با یک هم سویی پیش برود. مانند اینکه: داده‌ها قابل استفاده و در دسترس باشد، رگولاتوری مسیر آزمایش محصولات جدید را باز کند و انحصارهای پلتفرمی و داده‌ای برطرف شود.»

ساختار دستوری سد راه همه نوآوری‌هاست

محمدرضا فرحی رئیس هیات مدیره بیمه‌بازار هم از تحلیل ریسک فردی بیمه‌گذاران با استفاده از کلان‌داده و هوش مصنوعی به عنوان نمونه‌های نوآور در بیمه یاد می‌کند و می‌گوید: «در این مدل می‌توان پروفایل ریسک افراد را بر اساس سوابق خسارت، ویژگی‌های فردی و دارایی تحت بیمه مثلاً خودرو تعیین کرد و حق بیمه را بر اساس ریسک واقعی قیمت‌گذاری کرد. با این حال، در ایران در رشته‌ای مانند بیمه شخص ثالث که حدود ۳۰ درصد حق بیمه کل صنعت را شامل می‌شود، عملاً امکان قیمت‌گذاری پویا وجود ندارد، زیرا قیمت‌گذاری به‌صورت دستوری و سالانه توسط شورای عالی بیمه انجام می‌شود و حتی شرکت‌های بیمه اختیار دخالت در آن را ندارند.»

او اضافه می‌کند: «مشکل بعدی مربوط به محدودیت‌های قانونی و مقرراتی در طراحی و عرضه پلتفرم‌های فروش آنلاین است. حتی وقتی زیرساخت‌های فناورانه برای جذب شبکه‌ای از بازاریابان حضوری و فروش ترکیبی آنلاین ایجاد می‌شود، نهاد ناظر با ارسال نامه‌هایی از شرکت می‌خواهد لیست بازاریابان را ارائه دهد و عملاً حضور برخی افراد در سامانه محدود یا ممنوع می‌شود. این تصمیمات، که با هدف حمایت از شبکه سنتی و جلوگیری از تضاد منافع اتخاذ می‌شود، جلوی نوآوری و توسعه مدل‌های فروش جدید را می‌گیرد.مسئله دیگر، فقر زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در صنعت بیمه است.»

فرحی همچنین تأکید می‌کند که امکان تعریف محصولات جدید، بسته‌بندی و ترکیب آن‌ها با سایر خدمات مشابه مانند تجارت الکترونیک یا سرمایه‌گذاری دیجیتال وجود ندارد، زیرا شرکت‌های بیمه و سامانه‌های مرکزی صنعت، زیرساخت کافی برای پیاده‌سازی این نوآوری‌ها ندارند. او اضافه می‌کند: «حتی وقتی استارت‌اپ‌ها توان فنی لازم را دارند، نبود سامانه‌ها و امکانات پایه‌ای مثل هسته‌های بیمه‌گری آنلاین و تبادلات داده‌ای ما را محدود می‌کند و باعث می‌شود ایده‌ها هرگز به مرحله اجرا نرسند.»