پرونده‌ای درباره دورخیز غولهای صنعتی برای حضور در بازار استارت‌آپ‌ها؛ نفوذ به هسته سخت ثروت
دادههای اقتصادی بهار امسال وقتی از سوی مرکز آمار ایران منتشر شد به نحو نگرانکنندهای…
۹ آبان ۱۴۰۳
وضعیت مراکز داده در ایران؛ قطعی برق دیتاسنترها را فلج کرد
دیتاسنترهای کشور به عنوان بخش بزرگ و مهمی از زیرساخت فناوری که عموماً هزینه‌بر و سرمایه‌بر هستند در فعالیت خود با مشکل تامین انرژی برق مواجه‌اند و وضعیت ناپایدار اتصال برق به‌خصوص در فصل تابستان روند کاری این مراکز را دشوار کرده است. دسترسی نداشتن به اطلاعات و سرویس‌های جهانی و اجبار استفاده از تجهیزات کم‌کیفیت و قدیمی پیرو محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی از دیگر مسائلی است که فعالان این حوزه به تاثیر و اهمیت آنها در شیوه کاری‌شان اشاره کرده‌اند. انتقال و استقرار مراکز داده به خارج از شهر تهران مشتمل بر چالش‌هایی است که موجب تعلل در این تصمیم و حتی لغو این اقدام شده است. اما بنا بر گفته شهاب‌الدین ترنجیان، مدیرعامل توسعه ارتباطات هوشمند تبیان، تمرکززدایی موضوعی است که امنیت اطلاعات و دیتاسنترها را تهدید می‌کند.
دیتاسنترهای ایرانیان، افرانت و تبیان هر کدام به‌ترتیب با ۱۳۰۰، ۴۰۰ و ۱۵۰ رک فعال‌اند. طبق گفته بابک تراکمه، مدیرعامل افرانت، مشتریان این مراکز غالباً سازمان‌ها هستند و هر کدام به فراخور نیاز و تقاضای خود از خدمات این مراکز استفاده می‌کنند.
امیر ساعتچی همایونی، مدیرعامل دیتاسنتر ایرانیان، می‌گوید این مرکز در حال گسترش ظرفیت و ارائه مجموعاً دو هزار رک است.
دشواری‌های تامین انرژی برق؛ اتصالی گسسته
شهاب‌الدین ترنجیان درباره اتکای فعالیت مراکز داده به انرژی برق، تامین آن را یکی از مهم‌ترین و اصلیترین چالش‌های دیتاسنترها در کشور به شمار می‌آورد. او با جهانی خواندن این چالش، تکرر قطعی و خرابی‌های ناشی از آن را علت پررنگ شدن این مشکل عنوان می‌کند. ترنجیان دراین‌باره توضیح می‌دهد: «با وجود این چالش، دیتاسنترها مجبورند از منابع پشتیبان خود مانند ژنراتورها استفاده کنند که این کار چندین اثر جانبی از جمله افزایش هزینه‌های داخلی این مراکز، استهلاک شدید تجهیزات و به تبع آن صدمه دیدن آنها در کنار آثار مخرب و نامطلوب محیط‌زیستی به دنبال خواهد داشت.»
مدیرعامل افرانت از تامین برق دیتاسنترها در سطح شهر تهران به عنوان یک مساله چالش‌ساز یاد می‌کند. او از تعهدی می‌گوید که در برابر خاموش نشدن دیتاسنترها دارند و در فصل تابستان، پیک مصرف برق برای تامین این انرژی، سرپا نگه داشتن این مراکز و لطمه نخوردن مشتریان از این معضل، کار دشواری است که رفته‌رفته به یک بحران تبدیل می‌شود. افت ولتاژ نیز که غالباً در این فصل بیشتر اتفاق می‌افتد آسیب‌های متعددی به بار می‌آورد که مراکز داده با آن دست به گریبان‌اند.
تراکمه برخوردار نبودن مراکز داده به عنوان واحدهای تولیدی حیاتی وابسته به برق از سهمیه سوخت را چالش مهم دیگری در رابطه با منابع مورد استفاده برمی‌شمارد.
او همچنین بازنگری روی تعرفه برق دیتاسنترها را یکی از خواسته‌های اساسی این حوزه از دولت می‌داند و می‌گوید: «اولین مساله‌ای که در خصوص تامین برق به ذهن می‌رسد چالش تعرفه است. متاسفانه تعرفه برق دیتاسنترها تجاری است که این نوع تعرفه، شدت و حساسیت حاشیه سود این مراکز را افزایش می‌دهد. لذا من فکر می‌کنم بازنگری روی تعرفه‌های دیتاسنترها یکی از خواسته‌های اساسی فعالان این حوزه و کسانی است که دوست دارند این صنعت گسترش یابد.»
مدیرعامل افرانت برق را مایه حیات صنعت دیتاسنتر می‌خواند و ادامه می‌دهد: «از هر زاویه‌ای که نگاه کنیم این انرژی حائز اهمیت است و می‌تواند هم اقتصاد دیتاسنترها و هم پایداری خدمات را تحت تاثیر قرار دهد. این دو مؤلفه عامل جذابیت این مراکز است.»
امیر ساعتچی همایونی درباره تامین برق که یکی از مهم‌ترین چالش‌های مراکز داده در کشور است توضیح می‌دهد: «با وجود پست برق اختصاصی داخل مجموعه ایرانیان با ظرفیت ۵.۶ مگاوات، قطعی‌های مکرر برق در تابستان می‌تواند برای دیتاسنتر و مشتریان مشکل ایجاد کند.»
محدودیت تحریم و فشارهای حملات سایبری
به گفته ترنجیان، فعالیت مراکز داده در ایران با وجود تحریم‌های بین‌المللی مشمول یکسری محدودیت‌هاست. او دراین‌باره می‌گوید: «تحریم‌ها واردات تجهیزات پیشرفته را دچار محدودیت کرده و به دنبال این اتفاق ما مجبور به استفاده از تجهیزات قدیمی هستیم که ایمنی کمتری دارند و در نهایت متحمل افزایش هزینه تعمیرات و نگهداری می‌شویم.»
کاهش دسترسی به اطلاعات جهانی دیگر چالشی است که به گفته مدیرعامل تبیان، زمینه‌ساز بروز مشکلات نه‌تنها در حوزه زیرساخت بلکه در همه حوزه‌هاست. ترنجیان به‌روزرسانی مستمر تجهیزات دیتاسنترها را ضروری می‌داند و دسترسی نداشتن به دیتابیس‌های اصلی، پلتفرم‌‌ها و سایت‌های معتبر جهانی را چالش بسیار بزرگی به حساب می‌آورد که در فعالیت مراکز داده مشکل‌آفرین است و موجب نارضایتی مشتری
می‌شود.
طبق گفته مدیرعامل دیتاسنتر ایرانیان، یکی از دیگر مسائل مهمی که کاربران در مراکز داده داخلی با آن مواجه هستند، مشکلات روزافزون ارتباطات و شبکه است که اکثر شکایات و تماس‌های مشترکان به این موضوع مربوط می‌شود. او خاطرنشان می‌کند با وجود پاسخگویی مستمر به مشترکان که مشکلات اعلام‌‌شده خارج از حیطه بررسی و دسترسی تیم‌های شبکه دیتاسنتر است، این مسائل باعث بروز نارضایتی شدید می‌شود.
ساعتچی همچنین حجم و روند حملات سایبری به سایت‌های داخل کشور را افزایشی اعلام می‌کند که بخشی از این حملات با پیگیری‌های انجام‌‌شده زیرساخت کشور برطرف یا منجر به تغییر دسترسی IP مشترکان به ایران‌اکسس شده است.
از دست دادن منابع انسانی اکوسیستم؛ نرخ مهاجرت نیروی ماهر پایین نمی‌آید
افزایش تهدیدات سایبری و پیشرفته شدن این دسته از حملات موجب خطرپذیری چشمگیر شرکت‌های این حوزه در تامین امنیت مالی و اعتباری شده است. آگاهی از این موضوعات، آموزش دیدن برای جلوگیری و مقابله با این تهدیدات و همچنین کمبود نیروی انسانی به سبب مهاجرت کثیر افراد تحصیل‌کرده و ماهر در این حوزه از دیگر چالش‌هایی است که صنعت دیتاسنتر کشور را آسیب‌پذیر کرده است.
ترنجیان درباره موج گسترده مهاجرت نیروی انسانی و کمبود افراد متخصص در موقعیت‌های شغلی مرتبط با این صنعت می‌گوید همه حوزه‌ها با این مشکل درگیر هستند. او ادامه می‌دهد: «موضوع مهاجرت نیروی انسانی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین چالش‌های تمام شرکت‌های فناوری در ایران است، چه مهاجرت داخلی و چه مهاجرت خارجی. شرکت‌های کشور برای جذب نیروی حرفه‌ای و متخصص، اعداد و ارقام بالایی پیشنهاد می‌دهند و این موضوع در تامین منابع مالی، جذب و نگه‌داشت نیروی متخصص که حضورشان برای شرکت‌های دیگر که عمدتاً محدودیت بودجه دارند ضروری است، مشکل ایجاد می‌کند.»
مشتریان، مخاطب آسیب‌پذیر فیلترینگ
تراکمه خوراک دیتاسنترها را اینترنت قلمداد می‌کند و اینترنت فیلترشده را اینترنت مناسبی برای فعالیت این مراکز نمی‌داند. او دراین‌باره می‌گوید: «در دیتاسنترها، ماشین با ماشین و سیستم با سیستم صحبت می‌کند و وقتی سیستم به سایر سیستم‌های خوب دسترسی نداشته باشد مشکلات خاصی پیش می‌آید. در واقع فیلترینگ می‌تواند عاملی باشد که کسب‌وکار دیتاسنترها دچار اختلال شود.»
مدیرعامل افرانت، کاربران و به عبارت دقیق‌تر مشتریان دیتاسنترها را گروهی می‌شمرد که بیشترین نتایج فیلترینگ متوجه آنها می‌شود. این ملاحظات و محدودیت‌های حاصل از فیلترینگ برای مشتریان مختلف زمانی که نیاز دارند با فضای بین‌الملل در ارتباط باشند دست‌وپاگیر خواهد بود و قطعاً محدودیت‌های زیادی ایجاد می‌کند.
ساعتچی افزایش غیرمعمول قیمت‌های سالانه در مواردی مانند هزینه‌های جاری، نگهداری تجهیزات الکتریکال و مکانیکال، قبوض برق، گازوئیل، حقوق نیروی انسانی، آبونمان لینک‌های ارتباطی و اینترنت و همچنین جمع‌آوری سرویس‌های مشترکان با احتساب مشکلات شبکه به دلیل دیتاسنتر، این مرکز و سایر مراکز داده کشور را از جمله عوامل اجبار افزایش حداقل ۳۰ درصدی تعرفه خدمات به حساب می‌آورد.
تاثیر قانون و قانون‌گذاران بر روند فعالیت دیتاسنترها؛ مسیر قانون‌گذاری جای کار دارد
مدیرعامل ایرانیان درباره وضعیت قوانین و مقررات موجود در فعالیت دیتاسنترها توضیح می‌دهد: «در طول سال‌های اخیر، اقدامات بسیار مناسب و سنجیده‌ای در خصوص ارائه گواهی‌ها و وضع قوانین و مقررات مربوط به مراکز داده از سمت سازمان تنظیم مقررات انجام شده اما هنوز مسیر زیادی تا رسیدن به نقطه مطلوب مانده است. شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات دیتاسنتر از دولت و وزارتخانه انتظار دارند تنها نقش خود را به عنوان رگولاتور در رعایت استانداردهای روز مراکز داده ایفا و باقی موارد را به بخش خصوصی واگذار کنند.»
مدیرعامل تبیان درباره قوانین این حوزه می‌گوید: «شفاف و پایدار نبودن قوانین مربوط به مراکز داده یکی از مسائلی است که با آن روبه‌رو هستیم. این مراکز همواره شرکت‌های هزینه‌بر و زیرساختی بوده‌اند و به علت شفافیت کم قوانین، ذی‌نفعان متعددی در این حوزه مطرح شدند که هر کدام قوانین خود را داشتند.»
تراکمه استانداردسازی خوب در مباحث مختلف دیتاسنتر از جمله مباحث کسب پروانه، ضوابط اجرایی در حوزه نظام مهندسی، اخذ سند فعالیت و غیره را از جمله مواردی برمی‌شمارد که هنوز جای کار دارد.
مدیرعامل افرانت در مورد قوانین مربوط به تعرفه‌ها نیز توضیح می‌دهد: «ما در جایگاهی قرار داریم که مشتریان‌مان سازمان‌های دولتی، سازمان‌های خصوصی و کسب‌وکارها هستند. افزایش سرمایه‌گذاری بخش دولتی در این حوزه می‌تواند از جذابیت صنعت بکاهد و بخش قابل توجهی از بازار را کاهش دهد. به نظرم بخش بزرگی از بازار دیتاسنترها سازمان‌های دولتی هستند و ارائه خدمات B2G در این حوزه در کل دنیا مرسوم است. مسائل مختلفی از امنیت گرفته تا پروتکل‌های مخصوص در میان است که باعث می‌شود بخش دولتی به جای خرید سرویس از دیگران به سمت راه‌اندازی دیتاسنتر برود و این موضوع از جذابیت بازار کم می‌کند.»
تراکمه در ادامه درباره نقش رگولیشن می‌گوید: «اگر یک همسان‌سازی میان اشخاصی که قادر به فعالیت با گواهی هستند و افرادی که شناسنامه دارند و حتی آن دسته که هیچ یک از الزامات را رعایت نمی‌کنند صورت بگیرد، در عرضه خدمات به سازمان‌ها و بخشی که هزینه کرده‌اند و در حال رعایت بسیاری از الزامات و پایبند به قوانین‌اند، کمک‌کننده است.»
ترنجیان همچنین نسبت به رویکرد و برنامه‌های وزیر جدید ارتباطات برای بهبود وضعیت زیرساختی کشور ابراز امیدواری می‌کند و نوع نگاه مقامات تصمیم‌گیرنده و تعیین‌کننده را در روند فعالیت مراکز داده، کیفیت خدمات و چشم‌انداز آن به‌شدت موثر می‌داند. او موضوع ارتباطات شرکت زیرساخت را یک پروژه ملی قلمداد می‌کند که تغییرات و برنامه‌های چندساله نباید خدشه‌ای به آن وارد کند.
دست کشیدن از تهران؛ صرف فعل رفتن چقدر شدنی است؟
به گفته مدیرعامل افرانت، انتقال و استقرار مراکز داده خارج از شهر تهران مشتمل بر دو چالش است؛ او مهیا بودن امکان دسترسی مستمر کسب‌وکارها به‌ویژه کسب‌وکارهای تجاری در تهران به دیتاسنترها را دلیل جذابیت تجمیع این مراکز در پایتخت می‌داند و از این چالش به عنوان یک چالش فرهنگی یاد می‌کند. بحث‌های زیرساختی اعم از سیستم‌های انتقال، پهنای باند و تامین برق موارد دیگری است که انتقال مراکز داده به خارج از تهران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
ساعتچی یکی از نیازهای اساسی سرویس‌های حیاتی کشور را راه‌اندازی سایت‌های DR (بازیابی فاجعه) با رعایت فاصله استاندارد از دیتاسنترهای اصلی عنوان می‌کند. این اقدام باعث می‌شود در صورت بروز مشکلات زیرساختی یا امنیتی از اطلاعات کاربران محافظت و از اختلال و قطعی گسترده در این سرویس‌ها پیشگیری شود.
ساعتچی تامین برق با ظرفیت مناسب و ارتباطات فیبر نوری را که در اکثر نقاط کشور مشکل و کمبود دارد مهم‌ترین چالش پیش رو در انتقال و راه‌اندازی مراکز داده خارج از پایتخت به شمار می‌آورد.
از منظر او امتیاز این کوچ، راه‌اندازی سایت‌های DR و بکاپ، استفاده از پتانسیل نیروی انسانی در شهرهای دیگر و کمک به رشد ارتباطی سایر مناطق خواهد بود.
ترنجیان می‌گوید مخالف تجمیع و تمرکز دیتا و اطلاعات در یک جاست. مدیرعامل تبیان درباره مفهوم مراکز داده توضیح می‌دهد: «مفهوم اصلی مراکز داده نگهداری دیتا در چند نقطه است. به همین منظور تمرکززدایی یکی از ایرادهای این شیوه نگهداری اطلاعات است.»
او با ذکر مشکلات و مخاطراتی چون تامین برق، هزینه در اختیار داشتن زمین و احتیاج به حضور نیروهای متخصص خارج از تهران، می‌افزاید: «چه بخواهیم چه نخواهیم به‌مرور به این سمت خواهیم رفت و باید مراکز داده را در سطح کشور مستقر کنیم.»
به نظر او، وسعت مراکز داده در سطح کشور باید با افزایش امنیت شبکه و اطلاعات همراه باشد.
تصمیم برای سرمایه‌گذاری متاثر از بود و نبودهاست
مدیرعامل افرانت دیتاسنتر را صنعت زیرساختی سرمایه‌بر و هزینه‌بری می‌خواند. او درباره تاثیر رشد نرخ ارز و تورم در کشور بر انگیزه و توان سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌گوید: «رشد نرخ ارز و تورم در کشور طبعاً هزینه‌های سرمایه‌گذاری زیرساختی به‌ویژه در حوزه دیتاسنتر را به‌شدت افزایش داده که این موضوع به طور مستقیم با میزان سرمایه‌گذاری در این بخش مرتبط است.»
مدیرعامل افرانت در کنار چالش‌های سرمایه‌گذاری در این زمینه به موضوع مهاجرت نیروی متخصص انسانی اشاره می‌کند و با تهدید خواندن آن می‌گوید: «غیبت افراد خبره و کاربلد موحب محدود شدن نیروی کار در این زمینه شده که خود این موضوع گاه سرمایه‌گذاری در دیتاسنتر را مخاطره‌آمیز می‌کند.»
تراکمه بالا رفتن هزینه سرمایه‌گذاری در حوزه دیتاسنتر را علت کاهش چشمگیر حاشیه سود این صنعت می‌داند که طبیعتاً در حال تقلیل جذابیت سرمایه‌گذاری است. او حمایت‌های دولتی و حاکمیتی و همچنین ارائه تسهیلات به فعالان این حوزه را گامی در راستای تقویت سرمایه‌گذاری در این بخش به حساب می‌آورد.
مدیرعامل افرانت: در دیتاسنترها، ماشین با ماشین و سیستم با سیستم صحبت می‌کند و وقتی سیستم به سایر سیستم‌های خوب دسترسی نداشته باشد مشکلات خاصی پیش می‌آید. در واقع فیلترینگ می‌تواند عاملی باشد که کسب‌وکار دیتاسنترها دچار اختلال شود
ساعتچی درباره وضعیت سرمایه‌گذاری در این حوزه توضیح می‌دهد: «با وجود چالش‌های فراوان ذکرشده و افزایش نیاز کاربران به اینترنت و سرویس‌های داخلی، همچنین رشد فزاینده استارت‌آپ‌ها در داخل کشور، به نظر می‌رسد میزان سرمایه‌گذاری شرکت‌های فعال در این صنعت متوقف نشده و بررسی اهداف و نقشه راه شرکت‌های همکار نشان می‌دهد این بازار همچنان در حال رشد است. یکی دیگر از علل رشد تعداد مراکز داده در داخل و خارج از ایران، گرایش کاربران به استفاده از سرویس‌های ابری است که این سرویس‌ها نیازمند مراکز داده در ابعاد بزرگ است.»
از سویی ترنجیان نقش هوش مصنوعی در بهینه‌سازی فرایندهای مختلف دیتاسنترها اعم از مدیریت مصرف انرژی تا پیش‌بینی خرابی و بهبود امنیت را موثر و کارا می‌داند. او معتقد است هوش مصنوعی فناوری‌ای است که می‌تواند هزینه را کاهش و کارایی را افزایش دهد. او در آخر دیتاسنترها را مهم‌ترین عنصر زیرساختی برای پایداری اقتصاد دیجیتالی قلمداد می‌کند و درباره نقش این مراکز در هوش مصنوعی می‌گوید: «در حال حاضر هوش مصنوعی یکی از اصلیترین موضوعاتی است که در صنایع مختلف مطرح شده. مراکز داده هم از این قاعده مستثنی نیستند و بستری برای ارتقای این فناوری به شمار می‌روند، همچنین به عنوان استفاده‌کننده هوش مصنوعی جایگاه مهمی دارند.»
سایر مطالب این پرونده را می‌توانید در لینک‌های زیر بخوانید: پرونده‌ای درباره مراکز داده در ایران؛ جزیره‌های پایتخت‌نشین وضعیت مراکز داده در ایران؛ قطعی برق دیتاسنترها را فلج کرد مدیرعامل آسیاتک: غلط است که هر شرکتی برای خودش دیتاسنتر بسازد مراکز داده عمومی همگی در تهران متمرکز شده‌اند؛ دیتاسنترها در انحصار پایتخت مدیرعامل فناپ زیرساخت: خدمات مرکز داده در کشور ما مقرون‌به‌صرفه نیست دشواریِ روشن نگه داشتن چراغ دیتاسنتر در ایران؛ درباره مهم‌ترین مشکلات صنفی مراکز داده در کشور چشم‌انداز مراکز داده در خاورمیانه، پرتعداد و متمرکز
این مطلب در شماره ۱۲۷ پیوست منتشر شده است.
ماهنامه ۱۲۷ پیوست
ارسال دیدگاه