طرح قطع اینترنت و سیم‌کارت‌ها در روسیه: سپر ناکارآمد در برابر پهپادهای اوکراین

به گزارش پیوست، در نتیجه این طرح که دولت روسیه هدف آن را جلوگیری از اتصال پهپادهای اوکراینی مجهز به مودم LTE به شبکه‌های مخابراتی این کشور عنوان کرده است بسیاری از مسافران و ساکنان مرزی با دردسر مواجه‌اند و حتی گردشگران خارجی هم به مشکل خورده‌اند.

این در حالی است که بسیاری از کارشناسان می‌گویند چنین سیاستی در عمل نمی‌تواند به امنیتی که دولت برای جلوگیری از دسترسی پهپاد‌ها به اینترنت در پی آن است، منجر شود و نه تنها بسیاری از پهپاد‌ها از اتصال LTE استفاده نمی‌کنند و می‌توانند جایگزین این روش شوند، بلکه راهکارهای متعددی برای دور زدن آن وجود دارد.

قطع یک روزه سیم‌کارت‌های برگشته از خارج و محدودیت دسترسی به شبکه داخلی

بر اساس مقررات جدید وزارت توسعه دیجیتال روسیه، اپراتورها باید اینترنت سیم‌کارت‌هایی را که در رومینگ خارجی فعال بوده‌ و یا چند روز غیرفعال مانده‌اند را به طور کامل قطع کنند.

در این دوره قطعی اینترنت کاربران تنها به یک شبکه داخلی دسترسی دارند و این شبکه همانند آنچه در ایران تجربه آن را داشتیم، تنها وب‌سایت‌های موجود در فهرست سفید دولت روسیه برای کاربران قابل دسترسی که مواردی چون پورتال دولتی «گوس‌اوسلوگی» و شبکه‌های اجتماعی روسی را در بر می‌گیرد.

گرچه دولت اعلام کرده که این محدودیت از طریق حل یک CAPTCHA برطرف می‌شود اما این روش برای همه اپراتورها یا همه دستگاه‌ها قابل استفاده نیست.

این سیاست در کنار محدودیت‌های سختگیرانه‌تری مانند ممنوعیت انتقال سیم‌کارت به دیگران یا خاموشی نامحدود اینترنت در برخی مناطق مرزی، بخشی از تلاش روسیه برای جلوگیری از استفاده پهپاد‌های مجهز به سیم‌کارت اوکراینی به زیرساخت مخابراتی این کشور است.

گفتنی است طبق گزارش Meduza، حتی مقامات اوکراینی نیز برای قطع دسترسی پهپاد‌های روسی به شبکه مخابراتی خود هم رویکرد مشابهی را در پیش گرفته‌اند اما به نظر چنین سیستمی به هدف مد نظر دولت کمک چندانی نمی‌کند.

پهپادها چگونه از شبکه‌های موبایل استفاده می‌کنند؟

یکی از دلایل اصلی عدم بازدهی چنین رویکردی در این است که بسیاری از پهپاد‌های پهپادهای نظامی فعال در میدان جنگ روسیه و اوکراین عملا از شبکه‌های موبایل برای اتصال استفاده نمی‌کنند و به صورت مستقیم از طریق اتصال دوطرفه رادیویی به اوپراتو‌رها متصل هستند.

اما با این حال پهپادهای متصل به مودم‌های LTE به تازگی در بخش‌های عمیق خاک هردو طرف مشاهده‌ شده‌اند اما بیشتر موارد مشاهده مربوط به خاک اوکراین است.

این پهپادهای برد بالا معمولا از ترکیب سیستم ناوبری داخلی و دریافت سیگنال‌های ماهواره‌ای استفاده می‌کنند؛ اما سیگنال‌های ماهواره‌ای به‌سادگی قابل اخلال و جعل هستند.

از این رو برخی پهپادها از مودم موبایل برای ارسال داده‌های تله‌متری یا حتی انتقال ویدئو استفاده می‌کنند و به‌خصوص در عملیات‌هایی شناسایی اهداف ثابت اما پراهمیت کاربرد دارند.

در موارد گزارش شده، پهپادهای که از سوی طرفین ساقط شده از سیم‌کارت‌های روسی، اوکراینی یا حتی خارجی استفاده کرده‌اند. این سیم‌کارت‌ها اغلب برای ارسال اطلاعات مکانی، مسیر حرکت، میزان مقاومت در برابر جنگ الکترونیک و سایر داده‌های عملیاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آیا قطع اینترنت سیم‌کارت‌ها می‌تواند مانع استفاده پهپادها از شبکه روسیه شود؟

طبق شواهد رویکرد قطع اینترنت کارت‌ها در عمل نمی‌تواند ا دسترسی پهپاد‌ها به شبکه روسیه جلوگیری کند. این سیاست شاید برنامه‌ریزی برخی عملیات‌ها را دشوارتر کند، اما راه‌حلی قاطع برای جلوگیری از حملات نیست. از یک سو بسیاری از پهپاد‌های برد بالایی که اوکراین در عملیات‌های نظامی خود استفاده می‌کند نیازی به مودم سیم‌کارتی ندارند و با سیستم‌های پیشرفته ناوبری داخلی و انتن مقاوم در برابر اختلاف هدایت می‌شوند.

از سوی دیگر اپراتورهای اوکراینی می‌توانند به‌سادگی تعداد زیادی سیم‌کارت روسی خریداری و طبق مقررات رسمی آنها را «رفع انسداد» کنند.

علاوه بر این، متخصصان اوکراینی مدعی‌اند می‌توانند سیم‌کارت‌های نصب‌شده روی پهپادهای روسی را حین پرواز مسدود کنند؛ هرچند سازوکار دقیق این روش روشن نیست.

و در آخر هم قطع اینترنت در برخی مناطق یا محدودیت‌های گسترده‌ای که این طرح ایجاد کرده، اثر منفی بر زندگی روزمره شهروندان روس و گردشگران دارد و این در حالی است که در عمل هم برای مقابله با پهپادها کارآمدی نخواهد داشت.

نگرانی دولت روسیه با توجه به تجربه‌های گذشته

با این حال گفتنی است که نگرانی دولت روسیه در زمینه دسترسی پهپاد‌های مجهز به سیم کارت به شبکه داخلی ارتباطات چندان بی پایه و اساس نیست.

در ژوئن ۲۰۲۵، اوکراین با استفاده از پهپادهای کوچک مجهز به مودم موبایل توانست پایگاه‌های هوایی دوربرد روسیه را هدف قرار دهد. این پهپادها از هزاران کیلومتر دورتر هدایت می‌شدند و مساله تاخیر ارتباطی هم با کمک سامانه خودکار ArduPilot جبران می‌شد.

همین تجربه‌ باعث نگرانی نهادهای امنیتی روسیه شده است و رویکرد قطع اینترنت و غیرفعال سازی سیم‌کارت‌های خارجی و غیرفعال از سوی دولت با هدف جلوگیری از حملات مشابه اعمال شده است اما سپر ناکارآمد روسیه در برابر پهپاد‌های خارجی تاثیر منفی بر زندگی روزمره گذاشته و در مقابل اوکراین نیز نه تنها می‌تواند این محدودیت‌ها را با ترفند‌هایی دور بزند، بلکه پهپاد‌های متفاوت بدون نیاز به اتصال سیم‌کارتی هم جایگزینی برای استفاده از این روش خاص هستند.

گفتنی است که طبق گزارش kyivpost، پهپاد‌های روسی نیز در موارد بسیاری از سیم‌کارت و شبکه سلولی برای اتصال و مخابره اطلاعاتی چون تصویربرداری و فیلم‌برداری استفاده می‌کنند و همین مساله مقابله با آنها را به دلیل اختلال احتمالی در سیستم ارتباطی شهروندان دشوارتر کرده است.