همکاری دیجیتالی، چهره جدید کار گروهی و مشارکت موثر اعضای تیم

عوامل مختلفی بر تقویت و گسترش این مدل از همکاری تاثیر گذاشته است. دیجیتالی بودن کارگروهی در بسیاری از صنایع سبک غالب کار و فعالیت شده است. هم‌اکنون دیگر اکثر کسب‌وکار و فعالیت‌ها از طریق  ابزارهای فناورانه در حال برقرای ارتباط با یکدیگر هستند.

همکاری دیجیتالی، چهره جدید کار گروهی

همکاری دیجیتالی، مفهوم نسبتا جدیدی است که به دنبال تغییر و تحولات رقم خورده در حوزه فناوری ، مورد استفاده قرار گرفت. این مفهوم به تلاش و مشارکت‌هایی اشاره دارد که توسط ذی‌نفعان مختلف از جمله دولت‌ها، نهادهای خصوصی، سازمان‌های بین‌المللی، دانشگاه‌ها، افراد و غیره جهت رسیدگی به اهداف مشترک فعالیت می‌کنند.

به عبارتی، همکاری دیجیتالی به فرآیندی اطلاق می‌شود که بازیگران مربوطه با استفاده از فناوری‌های روز و ابزارهای ارتباطی برای تحقق هدف مشترک، وظایف و مسئولیت‌های مشخص شده را انجام می‌دهند. این روند شامل تبادل اطلاعات، ایده‌ها و مطالب مورد نیاز از روش‌های گوناگون است که دستیابی به نتیجه را تسهیل می‌کند.

بستر اصلی همکاری دیجیتالی، انواع پلتفرم‌های دیجیتالی‌ای است که از طریق آن ارتباط به سرعت و آسانی شکل می‌گیرد. ایمیل، پیام‌رسان‌ها، کنفرانس ویدئویی، اشتراک‌گذاری اسناد و مدارک در فضای ابری، ابزارهای مدیریت پروژه مشارکتی و شبکه‌های اجتماعی اصلی‌ترین ابزار این شکل از همکاری است که تعامل را بدون در نظر گرفتن فواصل زمانی و جغرافیایی آسان کرده است.

جنبه‌های کلیدی همکاری دیجیتالی

عناوین و شاخصه‌های مهم و تاثیرگذاری در مفهوم همکاری دیجیتالی نقش دارند. در اینجا به کلیدی‌ترین جنبه‌های این نوع همکاری می‌پردزایم.

ارتباط جهانی

همکاری دیجیتالی در سطح گسترده و به معنای واقعی زمانی محقق می‌شود که شکاف دیجیتالی با افزایش اتصال جهانی برطرف شود. پیرو این هدف، باید دسترسی به اینترنت پرسرعت، مقرون به صرفه و ایمن برای تمامی مردم فراهم شود. با گذر از این مرحله می‌توان گفت که همه افراد حتی در دورافتاده‌ترین نواحی و مناطق محروم به اینترنت دسترسی دارند و امکان تعامل و همکاری در پلتفرم‌های دیجیتالی برایشان ممکن است.

شمولیت دیجیتالی

این عبارت به این موضوع اشاره دارد که همه مردم در سرتاسر جهان فارغ از نژاد، جنسیت، وضعیت اقتصادی و جایگاه اجتماعی، دانش، مهارت و ابزار لازم برای مشارکت در دنیای دیجیتالی را داشته باشند. برای این منظور باید که افراد تحت آموزش قرار بگیرند و با فراگیری سواد دیجیتالی و رسانه‌ای، آگاهانه و فعالانه در محیط‌های دیجیتالی حضور داشته باشند. توانمندی و آگاهی مردم تاثیر بسزایی در همکاری دیجیتالی دارد.

حاکمیت داده

در عصر تکنولوژی، داده بزرگ‌ترین سرمایه و مهم‌ترین ابزاری است که ثبت و ذخیره می‌شود. همکاری دیجیتالی با حاکمیت داده، حریم خصوصی و امنیت ارتباط نزدیکی دارد. با توجه به گسترش تاثیرات فناوری در همه ابعاد و نفوذ آن به عمیق‌ترین لایه‌های زندگی، اهمیت قانون‌گذاری و چارچوب‌بندی نیز افزایش می‌یابد. فعالیت و همکاری در این بسترها مستلزم رعایت اصول و مقرراتی است که از وقوع ناهنجاری‌ها و کارشکنی‌ها جلوگیری کند.

امنیت سایبری

فضا و ابزار کار روی پلتفرم‌های دیجیتالی در جریان است و امنیت مقوله‌ی خطیری است که باید تلاش‌ها در جهت تامین آن به‌کار گرفته شود. تجهیز و افزایش امنیت زیرساخت‌ها در مقابله با خطراتی همچون حملات سایبری که یکی از شایع‌ترین تهدیدات است ضرورت دارد. ترتیب یک فضای امن جهت حفاظت از داده‌ها و برقراری تعامل بدون دغدغه باید جزو اولویت‌های مقام مسئول قرار بگیرد.

حقوق دیجیتال و اخلاق

در ادامه رشد و گسترش تکنولوژی، مباحث پیرامون حقوق دیجیتال و اخلاق در رسانه و پلتفرم‌های آنلاین جدی‌تر می‌شود. امروزه تعامل، کسب‌وکار، آموزش و به عبارتی زندگی کردن در چنین محیطی رخ می‌دهد و منبسط می‌شود بدین سبب وجود آئین‌نامه، منشور و از همه مهم‌تر قانون که ضرورت و ضمانت اجرایی داشته باشد بیش از پیش حس می‌شود. مولفه‌هایی مانند حقوق بشر در فضای مجازی، آزادی بیان، دسترسی به اطلاعات، حد و مرز محدودیت‌ها و موضوعاتی چون سانسور و روش‌های حفاظت از کاربران در برابر آزار و اذیت‌های فضای سایبری باید به صورت شفاف اعلام شده و پیاده‌سازی شود.

نوآوری و مشارکت دیجیتال

همکاری دیجیتالی موجب ظهور نوآوری و توسعه فناوری‌هایی می‌شود که تاثیرات مثبتی بر جامعه دارد. موفقیت و سودآوری در عرصه دیجیتالی، همچنین مقابله با چالش‌ها و خطرات موجود در سطح داخلی و جهانی زمینه مشارکت بخش خصوصی و دولتی را فراهم آورده است. بهره‌مندی از نقاط قوت هر یک از این بخش‌ها، قدرت را در برابر مشکلات افزایش داده و مسیر و زمان رسیدن به نتیجه مطلوب را تسریع می‌کند.

رویکرد چندجانبه

یکی از مشخصه‌های همکاری دیجیتالی این است که هیچ نهادی به تنهایی نمی‌تواند چالش‌های پیچیده و ابهامات به وجود آمده در این عرصه را برطرف کند. این موضوع بر اهمیت رویکرد چندجانبی می‌افزاید و بر همکاری بخش‌ها و ذی‌نفعان مختلف تاکید می‌کند. این جاست که نقش دولت، بخش خصوصی، کسب‌وکارها، جامعه مدنی و تک تک افراد در شکل‌دهی سیاست‌ها و ابتکارات بیشتر و موثرتر می‌شود.

مفهوم همکاری دیجیتال به دنبال پیشرفت‌ها و چالش‌های فناوری‌های جدید به طور پیوسته در حال تغییر است. اگر به طور خلاصه تعرف کنیم باید گفت که همکاری دیجیتالی به دنبال ایجاد تعادل بین استفاده از قابلیت‌های فناوری‌ برای پیشرفت اجتماعی و در عین حال به حداقل رساندن خطرات مرتبط با سوء استفاده از آنها است.

عوامل موثر بر تقویت همکاری دیجیتالی

همکاری دیجیتالی در جهت انطباق با تغییرات و به‌روزرسانی‌هایی که در حوزه فناوری رخ می‌دهد، دوران و اشکال مختلفی را سپری کرده است. عوامل متعددی در تقویت همکاری دیجیتالی تاثیر داشته‌ است. این عوامل عبارتند از :

پیشرفت فناوری‌

پیشرفت‌های مستمر در حوزه فناوری‌های دیجیتالی مانند افزایش سرعت اینترنت، خدمات رایانش ابری و ارتقای سطح کیفی تلفن‌های همراه، اتصال و ارتباط در سرتاسر جهان را آسان‌تر کرده است.

ارتباط جهانی و دسترسی به اطلاعات

افزایش ارتباط بدون محدودیت مرزی و گسترش گستره تعامل باعث می‌شود امکان همکاری افراد مختلف با یکدیگر و انتقال نظرات و اطلاعات گوناگون میسر شود. در حال حاضر دسترسی به اطلاعات تسهیل شده و منابع پرشماری در اختیار کاربران قرار گرفته است.

رویکرد چندجانبه

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، در حال حاضر همکاری و مشارکت بخش‌های مختلف بیشتر شده است و دیگر کمتر نهاد و سازمانی به تنهایی مسئولیت اداره و مدیریت پروژه‌ای را می‌پذیرد. به همان شکل که همکاری دیجیتالی موجب افزایش رویکرد چندجانبه شده، این مولفه نیز همکاری دیجیتالی را تقویت کرده است.

منابع و داده‌های باز

گسترش منابع و داده‌های باز، قدرت همکاری دیجیتالی و شفافیت را در جهت ایجاد نوآوری و حل مساله افزایش داده است. پروژه‌های منبع باز به افزایش مشارکت در سطح جهانی و اشتراک‌گذاری دانش کمک شایانی می‌کند.

آگاهی جهانی از شکاف دیجیتالی

اطلاع از شکاف دیجیتالی و عواقب آن که توسعه اجتماعی و اقتصادی در هر جامعه و تجارت بین‌المللی را تحت تاثیر قرار می‌دهد سبب شد که اقدامات در راستای کاهش و از بین بردن این شکاف سازماندهی شود. تا کنون نیز سازمان‌های بین‌المللی، دولت‌ها و بخش‌های خصوصی فعالیت‌هایی را در رابطه با این موضوع انجام داده‌اند.

پاسخ به بحران‌ها و بیماری‌های همه‌گیر

بحران‌‌های جهانی، بیماری‌های همه‌گیر مانند ویروس کووید۱۹ اهمیت و ضرورت همکاری دیجیتالی، رسیدگی و ارائه خدمات به مردم در شرایط اضطراری را برجسته‌تر کرد. زیرا که در چنین مواقعی ارتباط سریع و دسترسی آسان به یکدیگر و اطلاعات حیاتی می‌شود.

توافقنامه‌ها و چارچوب‌های بین‌المللی

طرح، تدوین و تصویت آئین‌نامه‌ها و اجرای سیاست‌ها، زمینه را برای همکاری دیجیتالی مناسب‌تر و اصولی‌تر کرده است.

مسئولیت اجتماعی شرکتی(CSR)

بسیاری از شرکت‌ها، تاثیر اجتماعی محصولات و  خدماتی که به صورت دیجیتالی عرضه کردند را درک کرده  و در همین راستا از مسئولیت اجتماعی شرکتی استقبال کرده‌اند. مشارکت در همکاری دیجیتالی به یک اولویت استراتژیک برای مشاغل تبدیل شده است. همین رویکرد تاثیر بسیاری بر تقویت همکاری دیجیتالی دارد.

دیپلماسی دیجیتالی

امروزه دیپلماسی دیجیتالی، موضوع مهم و باارزش همه دولت‌هاست. همکاری دیجیتالی در رابطه با دیپلماسی دیجیتالی با ایجاد اعتماد، تقویت گفت‌وگو و رسیدگی به چالش‌های فرامرزی تبدیل به شاخصه مهمی شده است.

همکاری دانشگاهی و پژوهشی

به‌طور کلی دانشگاه‌ها و پژوهش‌های انجام شده در پررنگ‌تر شدن نقش همکاری دیجیتالی و ارائه راهکارها برای مسائل و معضلات حوزه دیجیتالی موثر و بانفوذ بوده‌اند.

همکاری تغییر می‌کند

کار گروهی در عصر دیجیتالی دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. شکل و شیوه فعالیت و انجام وظیفه در قیاس با گذشته هم تغییر یافته است.

پل‌های ارتباطی میان اعضای یک گروه به انواع و اقسام پیام‌رسان‌ها و ابزارهای تعامل متنی، صوتی و تصویری مبدل شده است. لزوم حضور در یک مکان واحد از بین رفته و دیگر مرزهای جغرافیایی قید و بندی را برای انسان‌ها تعریف نمی‌کنند. دورکاری، سبک جدید کاری است که موجب انعطاف‌پذیری افراد در طول مدت ساعت کاری شده. رایانش ابری نحوه ذخیره‌سازی، دسترسی و اشتراک‌گذاری اطلاعات توسط گروه را متحول کرده است.

کار روی فضای ابری، یک مخزن متمرکز برای اسناد و مدارک را فراهم آورده که دسترسی اعضای گروه و همکاری را آسان می‌کند. ابزارهای مدیریت پروژه دیجیتال با فعال کردن تخصیص وظایف، برنامه‌ریزی و مدیریت زمان، سبب ساده‌سازی کار گروهی شده است. رویارویی با فرهنگ‌های مختلف و تقویت همکاری بین فرهنگی طیف گسترده‌ای از دیدگاه‌ها و ایده‌ها را به افراد می‌دهد و باعث خلق و ایجاد نوآوری‌های جدیدی در چشم‌انداز شغلی می‌شود.

بهره‌مندی حداکثری از فرصتی که در اختیار است و تسریع مدت زمانی که باید کار به پایان برسد، از برجسته‌ترین ابعاد همکاری دیجیتالی است که می‌توان به آن اشاره کرد.

مزایا و معایب همکاری دیجیتالی

همکاری دیجیتالی شامل مزایا و معایب فراوانی است. هر چند که مزایا و ابعاد مثبت آن فراگیرتر و برجسته‌تر است اما از وجوه منفی آن نمی‌توان چشم پوشید. بخش بیشتر معایب همکاری دیجیتالی مربوط به چالش‌هایی است که به علت کاهش تماشا و درک ارتباط غیرکلامی منجر به بروز سوءتفاهم می‌شود. وابستگی و استفاده بیش از حد از فناوری مشکلات مربوط به سلامت را به همراه خواهد داشت که بیشتر در دراز مدت نمایان می‌شود.

مزایا:

•  ارتباط جهانی
• انعطاف‌پذیری و کار از راه دور
• ارتباط سریع
• اشتراک‌گذاری و دسترسی آسان به مدارک
• افزایش بهره‌وری
• مقرون به صرفه بودن
• همکاری بین فرهنگی
• تصمیم‌گیری مبتنی بر داده
• افزایش نوآوری
• فراگیری و دسترسی آسان

معایب:

• بروز سوءتفاهم
• وابستگی به فناروی
• خطرات امنیتی و حریم خصوصی
• اضافه بار اطلاعات
• فاصله زمانی
• کاهش تمرکز
• احساس انزوا

نمونه‌هایی از همکاری دیجیتالی در صنایع مختلف

نرم‌افزارهای منبع باز: برنامه‌های منبع باز مانند سیستم‌عامل لینوکس و زبان برنامه نویسی پایتون شامل طراحان و توسعه‌دهندگانی هستند که برای ایجاد، توسعه و به اشتراک‌گذاری نرم‌افزار با یکدیگر همکاری می‌کنند.

ویکی‌پدیا: نمونه بارز همکاری دیجیتالی است که علاقه‌مندان از سرتاسر جهان در نوشتن و ویرایش مطالب در طیف گسترده موضوعات با یکدیگر مشارکت داشته و یک پایگاه دانش متنوع و عظیمی را شکل داده است.

ابزارهای مشارکتی آنلاین: پلتفرم‌هایی مانند Google Workspace و مایکروسافت 365 بستر مناسبی برای ارتباط در لحظه و همزمان چندین کاربر در بارگذاری، ویرایش و دسترسی به اسناد و مدارک است.

اقدامات بهداشت جهانی: سازمان‌هایی مانند سازمان بهداشت جهانی(WHO) و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) به صورت دیجیتالی با آژانس‌های بهداشتی و کارشناسان در سراسر جهان برای پاسخ به بحران‌های بهداشتی، اشتراک‌گذاری داده‌ها و توسعه استراتژی‌ها همکاری می‌کنند.

توافقنامه‌های بین المللی آب و هوا: کشورها در طول اجلاس‌ها و مذاکرات آب و هوا برای رسیدگی به چالش‌های زیست محیطی، مخاطرات موجود و نحوه مقابله و برطرف کردن آن به صورت دیجیتالی با هم همکاری می‌کنند.

ارتباط دیجیتالی با همکاری دیجیتالی چه تفاوتی دارد؟

ارتباطات دیجیتالی به تبادل اطلاعات، ایده‌ها و پیام‌ها از طریق فناوری‌های دیجیتالی اطلاق می‌شود. ارتباط دیجیتالی موجب تسهیل و تسریع تعامل میان افراد مختلف شده است و دسترسی و امکان فعالیت هر کاربر را به شدت افزایش داده است.

اما همکاری دیجیتالی، ارتباطی فراتر از ارتباط دیجیتالی است و به تلاش‌ها و مشارکت‌های مشترک میان ذی‌نفعان مختلف برای رسیدگی به چالش‌ها و فرصت‌های دیجیتالی اشاره دارد. همکاری دیجیتالی محدوده تعریف شده و هدف مشخصی دارد. اهداف و برنامه‌های ترتیب داده شده عامل اصلی گرد هم آمدن همکاران شده است. تعامل، مشارکت، تقسیم وظایف و پیشبرد کارها با همراهی هم صورت می‌پذیرد. به عبارتی ارتباط دیجیتالی پایه و زیربنای همکاری دیجیتالی است.