آیا تورم موجب توسعه لندتک‌ها می‌شود؟

به گزارش پیوست، در حالی که به نظر فعالان حوزه بانکی و BNPL، حوزه خرید اعتباری در ایران به بلوغ کافی نرسیده است، اما همچنان سال ۱۴۰۲ هم مثل سال ۱۴۰۱ سال رشد و توسعه لندتک‌هاست.

مهران محرمیان معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی هم در نهمین همایش سالانه بانکداری الکترونیکی به این نکته اشاره کرده بود که به کمک تقویت حوزه اعتبارسنجی و با کمک گرفتن از فین‌تک‌ها و فناوران این حوزه، ضعف در زمینه اعتبارسنجی کاهش پیدا خواهد کرد تا امکان رشد لندتک‌ها و BNPLها بیش از گذشته فراهم شود. در این گزارش با سه استارت‌آپ فعال این حوزه یعنی لندو، تارا و دیجی‌‌پی گفت‌وگو کرده‌ایم و آنها از کارنامه لندتک در سال ۱۴۰۱ و پیش‌بینی‌هایشان از این صنعت در سال ۱۴۰۲ صحبت کرده‌اند.

۶ماهه دوم سال ۱۴۰۱، پرداخت اقساط با تاخیر مواجه شد

امیر حق‌رنجبر مدیرعامل لندو معتقد است وضعیت و شرایط اقتصادی جامعه به طور حتم بازار لندتک‌های ایران را سال آینده بیش از پیش تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. او در این باره می‌گوید: «سال آینده سال توسعه لندتک‌هاست. شرایط تورمی کشور و افزایش قیمت‌ها در حوزه تسهیلات خرد، تقاضاها را بسیار بیشتر از گذشته کرده و شرایط تورمی و نگرانی مردم از گران‌تر شدن کالاها، تقاضا برای خرید را تحریک کرده است. ما در لندو رکوردهای عجیبی از درخواست تسهیلات خرد داریم. درخواست تسهیلات نزدیک به دو همت در ماه رسیده است.»

حق‌رنجبر معتقد است گرچه شرایط اقتصادی جامعه، افراد را به سمت خرید اقساطی برده است، اما از طرف دیگر همین سخت‌ شدنِ شرایط اقتصادی، اثر خود را روی پرداخت اقساط هم گذاشته است. او توضیح می‌دهد: «مشکلاتی که از آغاز مهر شدت گرفت باعث شد رفتار پرداخت در شش‌ماهه دوم نسبت به شش‌ماهه اول افت کمی پیدا کند. اما با تمام این چالش‌ها، با بررسی داده‌‌ها و درخواست‌های ارسال‌شده به سمت لندو متوجه شدیم، بازار کاملاً رو به رشد است. از سویی تقاضا زیاد شده و از سمت دیگر بانک‌ها نیز همکاری خود را با لندتک‌‌ها بیشتر کرده‌اند، بانک‌های بیشتری وارد مارکت شده‌اند و من فکر می‌کنم در سال ۱۴۰۲ این رشد ادامه خواهد داشت.»

به باور حق رنجبر، لندو اولین کسب‌وکار حوزه لندتکی بوده که در سال ۱۴۰۱ سفته الکترونیکی را وارد حوزه تسهیلات به صورت کاملاً آنلاین کرده است. او در این باره می‌گوید: «دریافت تسهیلات با قرارداد الکترونیکی، امضای الکترونیکی و سفته الکترونیکی برای اولین‌ بار از طریق لندو شکل گرفت و این خود به عنوان یک مسیر جدید چالش‌های زیادی را برای ما ایجاد کرد. ضمن اینکه خیلی از افراد جامعه از فرایند امضای آنلاین آگاهی نداشتند، دریافت سفته الکترونیکی و چنین فعالیت‌هایی برایشان ناآشنا بود و ما سعی کردیم با آموزش آن را جا بیندازیم و به واسطه فرهنگ‌سازی تسهیل‌گر هم باشیم.»

مدیرعامل لندو بخش دوم چالش‌های پشت سر گذاشته و احتمالاً پیش‌ روی فعالان این حوزه را تغییرات قیمتی می‌داند و می‌گوید: «در شرایط تورمی با نرخ ارزی که گاه در یک روز بارها تغییر می‌کند، فروشندگان تمایلی به فروش کالای خود ندارند و کاربران را سردرگم می‌کنند. از سوی دیگر درست است که ما واسط بین بانک‌ها و کاربران هستیم، اما زمانی که مشتری قسط را پرداخت می‌کند مستقیم به حساب بانک می‌رود و به حساب لندو وارد نمی‌شود. گاهی پیش می‌آید که مشتریان اقساط را پرداخت می‌کنند، اما در سیستم بانکی بدهکار هستند و این عامل باعث نگرانی کاربران در زمینه اعتبارسنجی می‌شود. تاکید می‌کنم که این مبالغ قسط به حساب لندو نمی‌رود و عواملی مثل روزهای تعطیل یا آخر هفته و یکسری اختلال بانکی است که موجب این مشکل می‌شود. این مشکل یکی از چالش‌های عمیق ماست و ما به روش‌های مختلف در تلاشیم تاثیرات این موضوع را کمتر کنیم.»

حق‌رنجبر همچنین می‌گوید: «در یک بازه زمانی همین چند ماه گذشته نرخ سود‌های بانکی از ۱۸ به ۲۳ درصد رسید و تمامی بانک‌ها تسهیلات را متوقف کردند تا دوره نرخ گذار ۱۸ درصد به ۲۳ درصد طی شود. ما هم چند روزی به این خاطر کارمان متوقف شد.»

از سهمی که می‌بریم؟

مدیرعامل لندو راجع به سهم‌ بازار لندو از بازار لندتک ایران می‌گوید: «تا زمانی که سایر کسب‌وکارهای فعال این حوزه دیتای خود را منتشر نکنند و مرجع قابل اعتمادی بر این گزارش‌ها وجود نداشته باشد، اعداد و ارقام از سهم هر کسب‌وکار تخمینی است. اما بر اساس داده‌های فعلی معتقدیم لندو، لیدر بازار لندتک است و بالای ۵۰ درصد از این بازار متعلق به ماست.»

او همچنین محصول «لندوکارت» را از مهم‌ترین فعالیت‌های لندو در سال ۱۴۰۱ برمی‌شمرد و می‌گوید: «تا قبل از لندو کارت، فعالیت ما مثل یک حلقه بسته بود یعنی مشتریان فقط از فروشگاه‌های پذیرنده خود لندو می‌توانستند حساب خود را مصرف کنند. اما در دی‌ماه گذشته، لندوکارت را آوردیم و کاربران دیگر می‌توانند با پذیرنده‌های آنلاین و آفلاین بیشتری خرید کنند. علاوه بر اینکه اپلیکیشن ما هم امسال منتشر شد و نزدیک ۲۰ هزار نصب گرفت.»

لندتک‌ها زمین بازی را عوض کرده‌‌اند

حامد قنادپور مدیرعامل تارا نیز سال ۱۴۰۲ را سال رشد لندتک‌ها در ایران می‌داند و می‌گوید: «یکی از بیشترین واژه‌هایی که در حوزه فناوری‌های مالی استفاده شد، لندتک بود، این را از روی رویدادها و پروژه‌هایی که اجرا شد و نهادهایی که شکل گرفت و توسعه پیدا کرد نیز می‌توان فهمید. شروع ارائه اعتبار به صورت BNPL بدون فرایند فیزیکی و حتی بدون اخذ وثیقه در ایران یک حرکت برهم‌زننده (Disrupt) بود که تارا هم در آن نقش داشت. ما امسال به واسطه مسائل استراتژیکی تارا روی بازاریابی سازمانی تمرکز کردیم و قراردادهای خوبی مثل قرارداد با بانک رفاه برای بازنشسته‌های تامین اجتماعی را رقم زدیم.»

بدهکار بودن عیب نیست

قنادپور هم اعلام سهم تارا از بازار لندتک ایران را منوط به اطلاعات شفافی می‌داند که هنوز در این حوزه وجود ندارد و می‌گوید: «نه به صورت کاملاً دقیق اما بر اساس پایش غیرمستقیم، تارا در حوزه فروشگاه‌های فیزیکی و حضوری با اختلاف سهم بازار بالاتری از رقبا دارد.»

به باور مدیرعامل تارا، هنوز در ایران خدمات BNPL به قدر کافی شناخته نشده و یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده نکردن مردم از خدمات «الآن بخر، بعداً پرداخت کن»، مفهوم بدهکار بودن است که در فرهنگ و ادبیات ما بار منفی دارد. او در این باره می‌گوید: «در فرهنگ ما بدهکار بودن بار منفی دارد، اما در پارادایم‌های اقتصادی بدهکار بودن منفی نیست. به هر حال متاسفانه شرایط تورمی جامعه مردم را خواسته یا ناخواسته به استفاده از این خدمات سوق داده است. فقط امیدوارم رگولاتوری به نبایدها توجه کنند و نه به بایدها و با تصدی‌ و دخالت بیش از حد مانع فعالیت‌های ما نشوند.»

قنادپور همچنین مدل‌های اعتبارسنجی را از چالش‌های این حوزه به حساب می‌آورد و می‌گوید: «ایران باید در زمینه جمع‌آوری دیتا و استفاده درست از داده‌ها برای اعتبارسنجی بیش از گذشته کار کند. خوشبختانه شرکت اعتبارسنجی ایرانیان نگاه رو به رشدی در این زمینه دارد، اما هر یک از ما فعالان این حوزه نیز باید به دقیق‌تر و معتبر‌تر شدن داده‌ها کمک کنیم.»

تاثیر فناوری‌های مالی در خروج از شرایط اقتصاد تورمی

هومن امینی مدیرعامل دیجی‌پی هم معتقد است تورم افسارگسیخته طی سال جاری در مقایسه با سال‌های قبل مردم را بیشتر به سمت دریافت وام سوق داده است. او در این باره می‌گوید: «در عین حال که شرایط تورمی باعث توسعه لندتک‌ها می‌شود اما دسترسی به منابع چه برای لندتک‌ها و چه برای مردم، سخت‌تر می‌شود. گرچه لندتک‌ها به دلیل نقش موثری که در کاهش هزینه‌های تمام‌شده اعتبار و تسهیلات برای نظام مالی دارند، می‌توانند با راهکارهای مبتنی بر فناوری نقش جدی در برون‌رفت از شرایط اقتصاد تورمی ایفا کنند.»

امینی یکی از اصلی‌ترین چالش‌های دیجی‌پی را در سال گذشته ایجاد تجربه کاربری مناسب با وجود وابستگی به زیرساخت‌های تکنولوژی خارج از دیجی‌پی می‌داند و می‌گوید: «دسترسی‌های درون‌برنامه‌ای مثل سفته الکترونیکی، امضای دیجیتالی، و اعتبارسنجی خدماتی است که طبق زیرساخت‌های دولت فراهم می‌شود. مثلاً ما در طول یک هفته به دلیل اختلال در سرویس سفته الکترونیکی، نتوانستیم به نیمی از کاربران‌مان سرویس مناسب و قابل قبولی ارائه کنیم. وقتی ما به تنهایی به عنوان یک لندتک چنین موقعیت‌هایی را به دلیل ناپایداری زیرساخت‌ها از دست دادیم، می‌توان حدس زد که کل اکوسیستم لندتک کشور چه حجم بزرگی از بازار را هر روز به دلیل آماده و بالغ نبودن زیرساخت‌های تکنولوژی از دست خواهد داد. جذب منابع تامین اعتبار هم از دیگر چالش‌های مشترک همه لندتک‌هاست که ما هم به نوبه خود در سال ۱۴۰۱ با آن دست و پنجه نرم کردیم.»

بازار BNPL دیجی‌پی نسبت به سال گذشته تقریباً ۵ برابر شده است

به گفته امینی، بازار BNPL دیجی‌پی نسبت به سال گذشته تقریباً پنج برابر شده است و آنها در سال ۱۴۰۱ توانسته‌اند با جذب سرمایه از چند بانک بزرگ در کشور منابع اعتباری خود را علاوه بر لیزینگ‌ها به بانک‌ها گسترش دهند. او می‌گوید: «در حوزه اعتبارسنجی و تعیین رتبه اعتباری هم چه در بخش خرید اقساطی و چه در BNPL پیشرفت‌های چشمگیری داشتیم که موجب شد بتوانیم افراد خوش‌حساب را شناسایی کنیم و نرخ نکول را به شکل قابل توجهی مدیریت کنیم. علاوه‌ بر آن کیف پول دیجی‌پی را گسترش دادیم و به یک کیف پول مستقل تبدیل کردیم که از این کیف پول در سال آینده قطعاً بیشتر خواهیم شنید. باشگاه مشتریان دیجی‌پی هم رونمایی شد و فعالیت این باشگاه را آغاز کردیم. در حوزه اینشورتک نیز بیمه اعتباری را فعال کردیم که می‌تواند به طرز قابل توجهی بازار لندتک را متحول کند و موجب رشد چشمگیری در آن شود.»

به باور مدیرعامل دیجی‌‌پی، به طور کلی در بازار لندتک‌ها به دلیل ضعف در وجود داده‌های شفاف، تعیین سهم بازار کار دشواری است. او در آخر در این باره توضیح می‌دهد: «برای مثال ما در پایان هر سال با ارائه گزارش سالانه‌ای شفاف تلاش می‌کنیم داده‌های دقیق و صادقانه‌ای از عملکرد سالانه خود منتشر کنیم و امسال برای سومین سال پیاپی این گزارش را منتشر خواهیم کرد. همچنین به عنوان یکی از ماموریت‌های خود در حال ایجاد یک ترم استاندارد برای داده‌های لندتکی هستیم و از همه همکاران خود دعوت می‌کنیم به تکمیل این استاندارد کمک کنند. در حال حاضر به دلیل در دسترس نبودن این داده‌ها تعیین سهم بازار دقیق برای ما امکان‌پذیر نیست؛ مثلاً درخواست‌های ما در سال گذشته برای اعطای وام چیزی نزدیک به ۳۰ همت بوده است اما نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که این عدد چه سهمی از بازار را تشکیل می‌دهد.»