تعدد اتحادیه‌های نامتحد؛ روایت کثرت نهادهای صنفی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات

به گزارش پیوست، در سال‌های اخیر تعداد انجمن‌ها و اتحادیه‌های حوزه فناوری رشد قابل توجهی داشته است. این در حالی است که حجم اقتصاد دیجیتالی در ایران ۷.۵ درصد کل تولید ناخالص داخلی است. همین حجم کوچک که شاید در مقایسه با حجم کل اقتصاد ایران بسیار کوچک به‌ نظر برسد، حداقل میزبان ۱۰ تشکل بخش خصوصی است. تقریباً ۱۰ تشکلی که طی ۱۰ سال گذشته بدون اینکه تغییری در ساختارشان شکل بگیرد به صورت مرتب و در توالی هم ایجاد شده‌اند.

در واقع این‌طور به نظر می‌رسد که روسای اتحادیه‌ها طوری به تاج و تخت صنفی خود وابستگی پیدا کرده‌اند که ادغام یا حل شدن در اتحادیه و انجمن دیگری برایشان‌ ناممکن شده است و هرساله بدون کمی انعطاف و تمایل به کار گروهی، با کمترین ناملایماتی به سمت تشکیل تشکل جدید حرکت کرده‌اند.

انجمن واردکنندگان موبایل تبلت و لوازم جانبی، اتحادیه صنایع لوح‌های فشرده ایران، اتحادیه فروشندگان دستگاه‌های صوتی تصویری و تلفن همراه و لوازم جانبی، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور، انجمن صنفی امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات، مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران، انجمن شرکت‌های نرم‌افزاری، اتحادیه کسب و کارهای مجازی، انجمن صنفی شرکت‌های نمایش ویدئو آنلاین، انجمن فناوران زنجیره بلوکی (انجمن بلاک‌چین) و انجمن فین‌تک بخشی از شناخته‌شده‌ترین اتحادیه‌های این حوزه هستند.

اما با نگاهی به مشکلات متعدد شرکت‌ها و استارت‌‌آپ‌های حوزه فناوری، مهاجرت، اختلال و قطعی اینترنت، تعطیلی کسب و کارها، به نظر می‌رسد در میان انبوه تشکل‌های حوزه ICT، گره‌گشایی کافی از مشکلات فعالان حوزه فناوری در میان دعواهای صنفی و دوپاره شدن برخی اتحادیه‌ها جا مانده است. مثلاً وقتی انجمن تجارت الکترونیکی پس از به نتیجه نرسیدن اتحادیه کسب و کارهای مجازی شکل می‌گیرد، انجمن پرداخت‌یاری نیز بعد از انجمن فین‌تک از سوی برخی دیگر از اعضا تشکیل می‌شود و این زایش اتحادیه‌‌ها و انجمن‌ها بی‌وقفه ادامه دارد.

در حقیقت اگر از انحلال انجمن انفورماتیک پس از شکل‌گیری نصر بگذریم، در این دوره دیگر هیچ تشکل صنفی‌ای نه منحل شده و نه در دل تشکل دیگری ادغام شده بلکه به صورت مرتب انجمن‌های جدید با اجازه از بخش‌های دولتی و خصوصی مختلف شکل گرفته‌اند. اتاق بازرگانی، وزارت صمت، وزارت کشور‌و وزارت کار عمده‌ترین سازمان‌هایی بوده‌اند که به این اتحادیه‌ها و انجمن‌ها مجوز فعالیت داده‌اند.

به سمت اتحاد؛ بیانیه‌های مشترک

حسن هاشمی رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور درباره موضوع اتحادیه‌ها و انجمن‌هایی که تقریباً فعالیتی مشابه با نصر دارند معتقد است با اینکه تنوع اتحادیه‌ها زیاد شده است اما آنها در اندازه توان خود تلاش کرده‌اند با چندین تشکل به اجماع برسند. در حقیقت هاشمی ارائه بیانیه‌های مشترک را قدمی در راه اتحاد اتحادیه‌های متعدد این حوزه می‌داند و بر این باور است که در صورت همصدایی، حکمرانان کشور بهتر صدای آنها را می‌شنوند.

نکته جالب توجه اینجاست که گرچه ارتباط سازمان نصر تهران و نصر کشور حداقل اسمی باید هماهنگ‌تر از سایر سازمان‌ها باشد، اما در عمل ارتباط این دو سازمان هم با یکدیگر خالی از چالش نبوده است.

البته نظر رئیس نصر کشور و نصر تهران در این باره همسو است. حسین اسلامی هم در مورد تعدد نهادهای صنفی می‌گوید: «برای شنیده شدن تمام تشکل‌های همسو باید کنار هم قرار بگیرند. ما حتی چالشی را که با اتحادیه فناوران رایانه تهران داشتیم با رجوع به قانون حل کردیم.» در واقع اسلامی نیز مانند هاشمی معتقد است اتحاد رقباست که می‌تواند مطالبه‌ها را به ثمر برساند.

البته اینها مطالبه‌هایی است که منتقدان سازمان آن را ناکافی می‌دانند و معتقدند نصر نتوانسته به درستی فضای تعامل با سایر نهادهای صنفی و حاکمیتی را برقرار کند و از سوی دیگر هم توان مقاومت و دفاع از حقوق اعضا را نیز به قدر کافی ندارد.

ما نتیجه گرفته‌ایم، شما چطور؟!

اما مصطفی امیری چهارمین دبیر انجمن فین‌تک تعدد اتحادیه‌‌ها و انجمن‌ها را دال بر بلوغ و پختگی بخش خصوصی می‌داند و آن را در مسیر تدریجی بلوغ در بخش خصوصی امری ضروری برمی‌شمرد.

او نقش این انجمن را به عنوان بازوی مشورتی حاکمیت در حوزه فناوری‌های مالی نوظهور موثر می‌داند و تعارض منافعی در وجود نهادهای صنفی موازی نمی‌بیند و در عین حال، تنوع انجمن‌ها را عامل بلوغ بخش خصوص قلمداد می‌کند.

امیری عملکرد انجمن فین‌تک را مثبت ارزیابی می‌کند و بر این باور است که کارنامه آنها نمره قابل قبولی می‌گیرد و تجمیع پرداخت‌یارها و سند بانک مرکزی را نتیجه پیگیری‌های این انجمن به شمار می‌آورد.

اتحادیه کسب و کارهای مجازی نماینده صنف نیست

نیما قاضی رئیس انجمن تجارت الکترونیکی هم بر این باور است که شکل‌گیری تشکل‌ها و انجمن‌های متعدد راهی برای رساندن صدای کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ با نیازها و دغدغه‌های مختلف است و از این طریق می‌توان تعامل بهتری با حاکمیت داشت. او معتقد است زمانی که روسای اتحادیه‌ها به جای خود اعضای اتحادیه از سوی دولت انتخاب می‌شوند نمی‌توانند نماینده مردم باشند بلکه نماینده دولت هستند. او می‌گوید: «اصلاً بیایید فرض کنیم این تشکل‌ها وجود نداشت و نهادی مانند اتحادیه این نمایندگی را بر عهده می‌گرفت. در وهله اول اینکه اتحادیه مشکلات زیادی مانند دخالت‌های دولتی دارد و عملاً نماینده صنف نیست و نمایندگان دولت در اتحادیه هستند. در این حالت ممکن است حرف برخی از کسب‌وکارها شنیده نشود و به همین دلیل جایی برای بیان این صحبت‌ها لازم است.»

اما محمدرضا فرجی تهرانی، رئیس اتحادیه فناوران رایانه و عضو هیات رئیسه اتاق اصناف تهران، رویش اتحادیه‌ها و اصناف موازی را نتیجه ناکارآمدی تشکل‌ها می‌داند و می‌گوید: «تعدد اتحادیه‌ها یعنی اینکه که ما نتوانسته‌ایم تمام نیازهای یک صنف را رفع کنیم و همین می‌شود که تشکل‌های جدید موازی با هم متولد می‌شوند. در یک سال و نیم گذشته در بحث اتحادیه کسب و کارهای مجازی کشوری اتفاقات خارج عرفی رخ داد که بسیاری از بیزینس‌هایی که درخواست مجوز کسب و کار مجازی داشتند پشت درهای بسته ماندند. در این میان بحث نارضایتی کسب و کارها مطرح بود و به منظور رفع این چالش‌ها نزدیک‌ترین مجوز به این اتحادیه اتحادیه فناوران بود. هنوز انتخابات اتحادیه کسب و کارهای مجازی برگزار نشده و مینا مهرنوش با حکم سرپرستی بابت رفع ایرادات تا انتخابات آنجا مستقر است.»

صدای بی‌صدای اعتراض‌ها

در نهایت به نظر می‌رسد تمام اتحادیه‌ها و انجمن‌های حوزه ICT در کنار یکدیگر حتی موفق نشده‌اند یک مطالبه صنفی واحد را برآورده کنند، در واقع رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی پرکاربرد یا بهبود وضعیت اینترنت، رفع مشکل بیمه و مالیات ابتدایی‌ترین و پایه‌ای ترین مطالبه اعضای این اصناف است که همچنان بی‌جواب مانده است.

در این میان حتی اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی، نهادی که قرار بود حامی کسب‌وکارهای این حوزه باشد، یک بار از کمیته فیلترینگ خواسته بود تا سایت یک فروشگاه کوچک اینترنتی فیلتر شود. گویا بازی سیاست و جاه‌طلبی همزمان با یکدیگر باعث شده در عرصه فناوری هم تمام اعتراض‌ها و مطالبات صنفی در نطفه خفه شوند و دولت صدایی جز صدای خودش را نشنود.

پی‌نوشت: با اینکه پیگیری‌های زیادی از طرف پیوست برای گفت‌وگو با مینا مهرنوش انجام شد، اما در نهایت ایشان حاضر به گفت‌وگو نشدند.