نگاهی اجمالی به حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطات در قرن رو به پایان به خصوص ۲۰ سال گذشته؛ به قبل از تمدن بازگشتیم؟

رسم هرساله است که در شماره آخر سال، جمع‌بندی‌ای از تحولات حقوق فناوری اطلاعات در سال جاری صورت دهیم و از آنجا که این شماره در واقع آخرین شماره پیوست در قرن اخیر هم هست، نگاه‌مان را به شکلی تاریخی‌تر معطوف به سال‌های گذشته هم خواهیم کرد. در واقع آنچه می‌نویسیم خلاصه تحولات حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات از بعد حقوقی در قرن اخیر است البته با نگاهی فرایندی. بنابراین به رویدادها نگاهی خواهیم انداخت و بیشتر منظورمان رویکردهایی است که در این حوزه وجود دارد. تلفن در ایران ابتدای این قرن یعنی سال ۱۳۰۵ وارد کشور شد. نخستین کامپیوترها برای استفاده شخصی در ایران در دهه ۴۰ مورد استفاده قرار می‌گرفت، اینترنت در ایران از سال ۱۳۷۲ دسترس‌پذیر شد و نخستین تلفن همراه در ایران در سال ۱۳۷۳ عرضه شد. در سه مورد از این چهار تحول شگفت فناوری اطلاعات که پایه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند (به جز کامپیوتر)، رویکرد انحصارگرایانه دولتی در بدو ورود قابل مشاهده است و پس از آن، این فناوری‌ها رفته‌رفته مردمی می‌شود. با این حال حتی پس از مردمی شدن این فناوری‌ها، رویکرد مجوزمدار دولت همچنان حاکم است. از این رو می‌توان چنین نتیجه گرفت که حوزه «ارتباطات» در کشور همواره به شکلی، نوعی تهدید برای حاکمیت محسوب شده و دولت همیشه خواسته که این حوزه را زیر نظر خود نگه دارد. با این حال، همه صحبت‌ها در خصوص فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران قبل از دهه هشتاد، نوعی بیان تاریخی است که در آن تحولات بسیار کند صورت می‌گیرد و عملاً شاهد تحولاتی سریع نیستیم که بخواهد تهدیدی فوری برای حاکمیت باشد. در واقع، فناوری اطلاعات و ارتباطات در ۲۰ سال پایانی این قرن است که به صورت یک تحول چشمگیر هم در زندگی مردم و هم نزد حاکمیت نمایان می‌شود و در نتیجه شاهد هستیم که قوانین این حوزه و...