چالش‌های حقوقی در پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی؛ میان ماه من تا ماه گردون

در سال‌های اخیر شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، به‌ویژه در زمینه هوش مصنوعی (Artificial Intelligence - AI)، بوده‌ایم. این پیشرفت‌ها نسل جدیدی از پلتفرم‌ها را به وجود آورده‌اند که تحولی بنیادین در ابعاد مختلف زندگی فردی، اجتماعی و اقتصادی بشر امروز رقم زده‌اند و به‌سرعت در حوزه‌هایی نظیر مالی، تجارت الکترونیکی، بهداشت و درمان، آموزش، حمل‌ونقل هوشمند و حتی فرایندهای حقوقی و قضایی گسترش یافته‌اند. با‌این‌حال، همان‌قدر که موجب تسهیل امور و افزایش بهره‌وری می‌شوند، چالش‌های متعددی نیز در عرصه‌های حقوقی، اخلاقی و اجتماعی به همراه دارند. در کنار فرصت‌های نوآورانه و تحولات مثبت، مسائل مهمی چون مسئولیت حقوقی در قبال خطاهای الگوریتمی، رعایت حریم خصوصی و حفاظت از داده‌ها، مالکیت فکری آثار تولیدشده به‌وسیله هوش مصنوعی و شفافیت در تصمیمات خودکار نیز مطرح می‌شود. ازاین‌رو، بررسی چالش‌های پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی از منظر حقوقی، در کنار مطالعات فنی و اقتصادی، ضرورت دارد تا زمینه تدوین چارچوب‌های قانونی جامع و پیشگیرانه فراهم شود و نظام حقوقی کشور بتواند به‌طور موثر از آسیب‌های احتمالی ناشی از این فناوری جلوگیری کند. بر همین اساس، در این مقاله به بررسی برخی از مهم‌ترین چالش‌های حقوقی پلتفرم‌های هوش مصنوعی پرداخته خواهد شد. مسئولیت حقوقی یکی از بنیادی‌ترین چالش‌های حقوقی در پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، موضوع مسئولیت حقوقی است؛ بااین‌اوصاف این پرسش پیش می‌آید که محدوده و شخص مسئول در قبال خسارات ناشی از عملکرد این پلتفرم‌ها تا کجا و چه کسی است؟ به بیان دیگر، در‌صورتی‌‌که خطا یا خسارت مالی از سوی الگوریتم هوش مصنوعی وارد شود، مسئولیت متوجه چه شخص یا نهادی خواهد بود؟ کاربر؟ توسعه‌دهنده؟ یا ارائه‌دهنده پلتفرم؟ مسئولیت مذکور را می‌توان در سه حوزه اصلی بررسی کرد: مسئولیت مدنی: در حقوق ایران و به موجب ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی مصوب ۱۳۳۹، هرکس بدون مجوز قانونی، عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی به دیگری زیان وارد...