کاچی به از هیچی

در حالی سال ۹۹ را به پایان می‌بریم که پاسخ دادن به این سوال که «فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال ۱۴۰۰ با توجه به تغییر و تحولاتی که در دولت رخ خواهد داد چه چشم‌اندازی خواهد داشت؟» بسیار حائز اهمیت و توجه است. اگرچه با تغییر دولت آمریکا نشانه‌های امیدبخشی در ذهن بسیاری از فعالان اقتصادی نقش بسته و امیدواری برای گشایش‌های اقتصادی افزون شده است که قطعا در صورت بروز تغییرات عینی در این عرصه تغییرات و تحولات در سال آینده ظهور خواهد یافت؛ اما فارغ از گشایش‌های اقتصادی که در صورت بروز آن در سال آینده حتما نقش تاثیرگذاری در توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران خواهد داشت، واقعیت دیگری طی دو سال گذشته بروز یافته است که به نظر می‌رسید این واقعیت تاثیرات ناگزیری بر توسعه فناوری اطلاعات ایجاد خواهد کرد. دو عاملی که نقش اثربخشی در توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات داشته، افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه و شیوع کروناست.
در پی توسعه شبکه تلفن همراه مبتنی بر نسل‌های سوم و چهارم و فقدان توسعه اثربخش و تاثیرگذار در شبکه زیرساخت ثابت کشور عملا دسترسی شهروندان ایرانی به اینترنت همراه به طرز چشمگیری افزایش یافت؛ چنان‌که اکنون این شبکه ۹۰ درصد دسترسی کاربران به اینترنت در ایران را فراهم کرده است. اگرچه انتقادات جدی‌ای نسبت به این شیوه توسعه و دسترسی به اینترنت در ایران وجود دارد و توسعه دسترسی به اینترنت از طریق موبایل را یک توسعه عمیق و اثربخش نمی‌دانند و به عکس، توسعه مبتنی بر شبکه زیرساخت ثابت و سراسری به هنگام افزایش کاربردها و خدمات آنلاین را اثربخش می‌دانند، اما به هر روی شبکه موبایل کشور بار ناکامی مزمن شبکه ثابت کشور برای دسترسی به اینترنت را بردوش می‌کشد و بعید به نظر می‌‌رسد چشم‌انداز امیدبخشی برای توسعه اینترنت ثابت وجود داشته باشد. به هر روی اکنون دسترسی به اینترنت به میزان قابل قبولی- در کنار تمامی انتقادهایی که متوجه کیفیت و سطح خدمات است – برای ایرانیان فراهم شده است.
در کنار افزایش دسترسی به اینترنت، شیوع ناگهانی کرونا بسیاری از پارادایم‌های ذهنی و رفتاری را لاجرم تغییر داد؛ چنان‌که در این وضعیت ناگزیر حیات اقتصادی و اجتماعی و آموزشی کشور وابستگی تام و تمام به شبکه‌های ارتباطی پیدا کردند از همین رو ارائه بسیاری از خدمات به شهروندان که تنها به شکل فیزیکی و حضوری میسر بود و عملا در یک چشم‌انداز کوتاه‌مدت امیدی به الکترونیکی‌سازی و آنلاین شدن آن نمی‌رفت به یکباره بنا بر شرایط و تقاضای به‌وجودآمده در مرکز توجه و اولویت قرار گرفتند. چرا که راهی جز این وجود نداشت و ندارد برای تداوم حیات اجتماعی اقتصادی و آموزشی.
از همین رو در جواب پرسش بالا، معتقدم مهم نیست دولت آینده نوع نگاه و نگرشش به اینترنت و فضای مجازی چگونه باشد. گیرم که با یک نگاه منفی معتقد به اعمال محدودیت‌های بیش از پیش باشد و بخواهد همه چیز را به هر شکل غیر استاندارد و غیرفنی کنترل کند یا دولتی بر سرکار بیایید که نگاه مدرن‌تر و آزادانه‌تری به فضای مجازی داشته باشد؛ دولت آینده از هر کدام از این دو طیف باشد، قطعا اولویت جدی و حائز اهمیتش، آینده فناوری اطلاعات و ارتباطات خواهد بود. این توسعه حتی اگر مبتنی بر نگاه محدودکننده و کنترل کننده نیز اتفاق بیفتد راه خودش را برای ارائه خدمات بهتر و آزادانه‌تر به مردم باز خواهد کرد. همچنان که توسعه شبکه موبایل مبتنی بر نسل‌های ۳ و ۴ این امکان را اکنون برای ما فراهم کرده که خوش‌بین باشیم استفاده از فناوری نسل پنجم در آینده نیز با افزایش تقاضا لاجرم منجر به تغییر نگرش و همسویی با خواست عمومی شود. گیرم که این همراهی نصفه‌نیمه باشد اما کیست که قبول نکند به قول معروف «کاچی به از هیچی» است.