«نهادهای دولتی» اصلی‌ترین دلیل تعطیلی فضای کار اشتراکی

محسن بیاتانی، مدیرعامل استارت‌آپ استودیو دایان، درباره شکل‌گیری فضای کار اشتراکی در ایران و کشورهای منطقه می‌گوید: در بیشتر کشورهای در حال توسعه با حمایت‌هایی که از فضای کار اشتراکی می‌شود، تک‌تک اجزای اکوسیستم به صورت متوازن رشد می‌کنند. در این کشورها فضای کار اشتراکی یکی از زیرساخت‌های اصلی به حساب می‌آید و به‌درستی به آن بها داده می‌شود. فضای کار اشتراکی یکی از پازل‌های اصلی فضای نوآوری است. در کشورهای اطراف این کار خیلی خوب پیش رفته است. شرکت‌های نوپا با ریسک بالا وارد این اکوسیستم نمی‌شوند بلکه با چنین فضاهایی کنار برندهای معروف دنیا فعالیت می‌کنند و مدل‌های مختلفی از این کوورک‌ها ساخته می‌شود. وقتی در یک فضا کنار یک برند معتبر، یک استارت‌آپ کوچک شکل می‌گیرد، آن استارت‌آپ هم رشد می‌کند.

رشد در فضای کار اشتراکی نسبت به کل فضای نوآوری منفی است

بیاتانی فضای کار اشتارکی را به دو بخش تقسیم می‌کند و توضیح می‌دهد: وقتی فضای نوآوری اوایل دهه ۹۰ استارت خورد، به فراخور آن فضای کار اشتراکی هم شکل گرفت و در آن شرایط حس و حال بیشتری در این حیطه وجود داشت. در آن دوره رشد خوبی در این حوزه داشتیم. در حال حاضر رشد در فضای کار اشتراکی نسبت به کل فضای نوآوری منفی است. اگر فضای کار اشتراکی را به دو بخش تقسیم کنیم، لایه اولیه برای خلق انسان‌های نوآور و خلاق تسهیل‌گری می‌کند. در این بخش رشد خوبی صورت گرفته است زیرا تقریبا بیشتر دانشگاه‌ها این فضا را دارند. اما رشد لایه دوم که کمپانی‌های بزرگ باید می‌آمدند و نقش‌آفرینی می‌کردند، نه تنها متوقف بلکه منفی شد.

مقصر کیست؟

بیاتانی با تاکید بر نقش حاکمیت بر رشد یا افول فضای کار اشتراکی اضافه می‌کند: حاکمیت با یک عزم جدی می تواند مشخص کند که کل سیستم نوآوری با اهداف یکسان در یک مسیر مشخص رشد کند یا نه. نقش حاکمیت در این حوزه کاملاً مشخص است اما در ایران حاکمیت یا اصلاً نمی‌داند باید چه‌کار کند یا عزم جدی در این باره ندارد که بخواهد تک‌تک اجزای این پازل‌ را درست و متوازن توسعه دهد.

مدیرعامل دایان یکی از دلایل افول فضای کار اشتراکی را نبود نقشه راه و عزم جدی می‌داند و ادامه می‌دهد: در ایران با توجه به اینکه زیرساخت کوورکینگ ملک است و مسکن و ملک در ایران خیلی گران است، باید مجموعه‌ای از اجزا کنار هم بیایند تا فضای کار اشتراکی به نتیجه مطلوب برسد. در بخش ملک حاکمیت باید به میان بیاید زیرا بیزینس‌مدل فضای کار اشتراکی سودآور نیست به همین دلیل حاکمیت باید از این زیرساخت حمایت کند و بازیگران اکوسیستم را مدیریت کند. این اتفاق تا حدی در حال رخ دادن است؛ مثلا مراکز رشد در دانشگاه‌ها شکل گرفته‌اند، معاونت علمی ریاست‌جمهوری تحت عنوان پردیس یا موارد دیگر فعالیت می‌کند، یک نهادی مثل ستاد فرمان امام پایلوت‌هاب‌ می‌زند اما باز هم آن‌طور که باید تمام پازل به یکدیگر وصل نیستند.

کمبود فضای کار اشتراکی

بیاناتی از کمبود فضای کار اشتراکی می‌گوید: ما امسال دنبال دفتری در یک فضای کار اشتراکی بودیم اما نتوانستیم پیدا کنیم. به فراخور شرایط‌‌‌‌مان یکسری را انتخاب کردیم که همه پر بودند. تقاضا هست اما فضا به‌ دلیل نبود ملک و حمایت کم است.

کمبود فضای کار اشتراکی در شرایطی عنوان می‌شود که هنوز قشر زیادی از مردم با آن آشنا نیستند و طبیعتا بعد از شناخت و روی‌ آوردن به آن فضا، نقصان و کمبود بیشتر دیده می‌شود.

محمدرضا سبحان، مدیرعامل تیوان، درباره دلیل به‌ وجود آمدن فضای کار اشتراکی توضیح می‌دهد: یکی از اصلی‌ترین دلایل به‌ وجود آمدن فضای کار اشتراکی این است که سبک کار کردن مردم در دنیا تغییر کرده است. افراد مثل سال‌های گذشته کار نمی‌کنند پس محیط کاری‌شان هم نمی‌تواند مثل سال‌های گذشته باشد. افراد نیاز دارند در کار کردن آزادتر باشند و محدودیت‌های کمتری داشته باشند. به دلیل اینکه افراد به سمت تنها کار کردن می‌روند و کسب‌وکارها خیلی کوچک می‌شود نیازی که به وجود می‌آید داشتن نتورک و شبکه کاری است. در محیط‌هایی مثل خانه این نیاز برطرف نمی‌شود و روابط اجتماعی و کاری شکل نمی‌گیرد. برای همین فضای کار اشتراکی می‌تواند به افراد کمک ویژه کند. در دنیا فضا کار اشتراکی هر روز رشد چشمگیری می‌کند اما در ایران در ۶ ماه گذشته هر روز فضای کار اشتراکی شرایط بدتری پیدا کرده است.

نبود حمایت نهاد دولتی، دلیل اصلی تعطیلی فضای کار اشتراکی

سبحان ریشه اصلی این تعطیلی‌ها را به چند مورد نسبت می‌دهد: فضای کار اشتراکی کسب‌و‌کار سودآوری نیست. متاسفانه هزینه‌هایی که در ایران تعریف می‌شود خیلی بالاست. اجاره کردن یک فضا گران است. تجهیز و بازسازی‌ کردن این فضاها خیلی پرهزینه شده است. در عین حال این کسب‌وکاری نیست که سودآوری زیادی داشته باشد به همین دلیل برای سرمایه‌گذاری نیاز به حمایت‌ نهادهای دولتی یا بخش‌های خصوصی دارد. متاسفانه در کشور ما هیچ‌کس علاقه‌ای به انجام کارهایی که نفعش به جمع برسد ندارد؛ یعنی دنبال سودهای کوتاه‌مدت هستند. ما از بخش‌های خصوصی و دولتی انتظار داریم به انتفاع جمع توجه کنند اما نهاد دولتی به هیچ وجه این موضوع را متوجه نمی‌شود و درک نمی‌کند که فضای کار اشتراکی قرار نیست سودآوری کنند و اینها زیرساخت هستند. فضای کار اشتراکی باید وجود داشته باشد تا کسب‌و‌کارهای دیگر بتوانند در بستر آنها رشد کنند.

مدیرعامل تیوان درباره هزینه اجاره فضای کار اشتراکی می‌گوید: باید ببینیم قیمت را با چه چیزی مقایسه می‌کنیم. اگر فضای کار اشتراکی را با اجاره یک محیط در بیرون قیاس کنیم می‌بینیم طبق امکاناتی که در فضای کار اشتراکی به افراد تعلق می گیرد، خیلی زیاد نیست. اما اگر به‌ صورت کلی از جنبه اقتصادی در کشور بسنجیم، فضای کار اشتراکی هم گران است. این گران بودن به دلیل این است که مدیریت کردن چنین فضایی بسیار پرهزینه و گران است.

مالیات، مساله همیشگی فضای کار اشتراکی

سبحان یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کوورکینگ را مالیات می‌داند و در آخر می‌گوید: اداره مالیات فضای کار ما را به عنوان فضای کار اشتراکی نمی‌شناسد به همین دلیل مالیاتی که از ما می‌گیرد، مالیات اجاره دادن فضاست. بدون اینکه هزینه‌های ما را محاسبه کنند، ۲۵ درصد از ۷۵ درصد پول اجاره را مالیات می‌گیرند که این پول خیلی زیاد است. ما با وزارت دارایی در حال مذاکره هستیم که محدوده فضای کار اشتراکی را بشناسند و متوجه تفاوت مالیات آن شوند.