آقای وزیر، دو سال باقی مانده!

نقد عملکرد وزارت فاوا در بخش فناوری اطلاعات قاعدتاً باید متکی بر تعهدات برنامه‌ای و شاخص‌های هدف‌گذاری آن از یک سو و مقایسه با شاخص‌های عملکردی از سوی دیگر باشد. متاسفانه رسم نامیمون در کشور ما این است که اهداف برنامه‌ای شفاف و سنجش‌پذیر بیان نمی‌شوند و به همین دلیل در مقاطع زمانی مختلف اطلاعات عملکردی بیشتر پیرامون برخی موفقیت‌ها برجسته و امکان دسترسی به واقعیت‌های عملکردی و بیان نکات قوت و ضعف آن به شدت محدود می‌شود.
آقای آذری جهرمی در مقطع ارائه برنامه پیشنهادی خود در تابستان 96، تمرکزش را در حوزه آی‌تی بر هوشمندسازی دولت و توسعه دسترسی پهن باند به شبکه ملی اطلاعات، اقدامات مرتبط با توسعه دولت الکترونیکی و همچنین تحقق اقتصاد دیجیتالی و توسعه بازارهای هدف منطقه‌ای و بین‌المللی عنوان کرد.
در عمل با افزایش سالانه حدود 10 درصد خدمات الکترونیکی با اتکا به افزایش سطح دسترسی از 32 درصد به 67 درصد، جایگاه ایران در رتبه‌بندی کشورها از منظر دولت الکترونیکی با 20 پله بهبود به رتبه 86 ارتقا یافت و این البته توفیق قابل توجهی تلقی می‌شود. لیکن وقتی به کمیت خدمات ارائه‌شده تاکنون توجه می‌کنیم که حدود 40 درصد از بالغ بر 1700 خدمت است، حتی با این آهنگ رشد نیز شکاف بسیار بزرگ موجود با هدف‌گذاری ایران 1400 برای احراز رتبه دوم در سطح منطقه پرشدنی نیست. سه مؤلفه‌ای که منجر به تغییر امتیاز و سپس رتبه کشور در حوزه دولت الکترونیکی می‌شوند شامل خدمات برخط، زیرساخت‌های مرتبط و منابع انسانی است که در این میان بیشترین تاثیر در ارتقای جایگاه‌ کشور ما را حوزه خدمات برخط داشته ‌است. حال وقتی با بخش‌هایی که تحقق ارائه خدمات در آن به دلایلی سخت‌تر خواهد شد، از جمله در رابطه با خدمات مربوط به تبادل الکترونیکی پیام‌ها و اسنادی که مستلزم امضای الکترونیکی است (به دلیل عدم تحقق اقدامات مرتبط با آن)، آن‌گاه سرعت انجام برخی خدمات الکترونیکی کندتر از قبل خواهد شد. در خصوص توسعه بازار در مقیاس منطقه‌ای و بین‌المللی، متاسفانه با رویکرد شهودی می‌توان قاطعانه اعلام کرد که پیشرفتی نداشته‌ایم. اقدام وزیر محترم در زمینه هماهنگی‌های منطقه‌ای با سه وزیر دیگر که اجلاس اخیر آن در تهران برگزار شد، نشان‌دهنده اراده وزارت فاوا در ایجاد شرایط سیاسی مناسب و در مقیاس محدود منطقه‌ای است. اما با تمام اینها، تاکنون در این زمینه نه تنها گشایشی حاصل نشده بلکه محدودیت‌های جدی تازه‌ای در رابطه با فعالیت‌های برون‌مرزی فعالان حرفه پس از مسائل یک سال اخیر برجامی ایجاد شده است.
عملکرد وزیر در رابطه با توسعه و استقرار دولت الکترونیکی فعالیت‌هایشان اثربخشی نسبی مثبت داشته ‌است، لیکن در رابطه با دو هدف کلان دیگر یعنی کسب سهم از بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی و تلاش در جهت استقرار سازوکار اقتصاد دیجیتالی از توفیق درخور توجه برخوردار نبوده‌اند. با اذعان به اینکه شرایط و روابط سیاسی و محدودیت‌های جدی منابع مالی در این ارتباط به ویژه در سال گذشته تاثیر منفی قابل توجهی داشته‌اند.
درباره رونق بازار داخلی آی‌تی و آنچه نیل به سهم دو درصد تولید ناخالص داخلی برای آی‌تی توسط ایشان اعلام شده‌ بود نیز با کاهش سطح تقاضا و مساله مزمن رقابت‌ نابرابر بخش خصوصی با شبه‌خصوصی‌ها، خصولتی‌ها و دولتی‌ها و فساد اداری نهادینه و بی‌توجهی مستمر به مساله کپی‌رایت در حوزه آی‌تی و همچنین کاهش شدید تسهیلات و منابع مالی مورد نیاز توسعه، این هدف‌گذاری ایده‌آل محقق نشده است. انتظار می‌رود در دو سال باقیمانده، با اتکا به تحلیل گذشته و تمرکز بر حل برخی چالش‌های موجود- با فروکش کردن تنش‌های حاد محیطی- امکان تحقق اهداف برنامه‌ای آی‌تی فراهم شود.