وقتی احراز هویت مزیت رقابتی ریال دیجیتال می‌شود

به گزارش پیوست، بانک مرکزی برای عرضه ریال دیجیتال تصمیم گرفته این ابزار پرداخت جدید را روی بستری به نام کیف‌پول الکترونیکی ارائه دهد. مفهوم کیف‌پول الکترونیکی با گذشت بیشتر از ۱۴ سال هنوز کاربردی که در تعاملات مالی مردم پیدا نکرده است. اما با ورود ابزار جدیدی به نام ریال دیجیتال که در لایه اپلیکیشن و جایی که کاربر با آن تعامل خواهد داشت به کیف‌پول الکترونیکی وابسته است، این مفهوم دوباره مطرح شده است.

بانک‌های مختلفی مانند ملت با اپلیکیشن «سکه»، تجارت با اپلیکیشن «پات‌لایف» و آینده با «آبانک»، امکان استفاده از ریال دیجیتال را فراهم کرده‌اند و بانک سپه نیز از طریق امید پی می‌خواهد امکان استفاده از ریال دیجیتال را روی کارتخوان‌های نانوایی‌ها فراهم کند البته تجربه کاربری روی هرکدام بسیار متفاوت است. در حالی که دریافت بسیاری از خدمات و کالاها از وب‌سایت‌های مختلف نیازمند KYC‌ یا احراز هویت است و به صورت اجباری تمامی ارائه دهندگان باید سازوکار احراز هویتی خود را برای فعالیت داشته باشند، به نظر می‌رسد این سخت‌گیری‌ها برای ریال دیجیتال وجود ندارد.

ریال دیجیتال با شعار «عصر جدید پرداخت» در حال حاضر روی اپلیکیشن‌های مختلفی که برای استفاده از آن معرفی شده است تنها کاربردهایی مانند ارسال و دریافت وجه ویا خرید بسته اینترنت را دارد. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی از نبود طرح مشخص برای به کارگیری ریال دیجیتال انتقاد کرده است.

در لایه اجرا هم ریال دیجیتال کار خود را به صورت آزمایشی در کیش آغاز کرد. پذیرندگانی در این جزیره با دریافت سخت‌افزار یا آپدیت نرم‌افزاری امکان پذیرش ریال دیجیتال را دریافت کردند. البته پیش‌تر حسین یعقوبی مدیر واحد بلاک‌چین شرکت خدمات انفورماتیک در مصاحبه با پیوست اعلام کرده بود استفاده پذیرندگان وابسته به سخت‌افزار نیست و در ریال دیجیتال این کاربر است که تراکنش را تولید و ارسال می‌کند. به همین دلیل به صورت فنی وجود یک QR کد چاپی هم می‌تواند این تعامل مالی را برقرار کند.

رویکرد دوگانه برای احراز هویت

البته به نظر می‌رسد باوجود حل پیچیدگی‌های فنی استفاده از ریال دیجیتال هنوز اقبالی به این پروژه پرحاشیه بانک مرکزی در سطح عمومی وجود ندارد. با گذشت ماه‌ها از عرضه ریال دیجیتال تاکنون آماری به صورت رسمی در مورد میزان استفاده از این ابزار پرداختی و یا کاربردهای آن در معاملات روزمره منتشر نشده است.

باوجود ایراداتی که به نظام کارمزد در شبکه پرداخت گرفته می‌شود در استفاده از ریال دیجیتال هم شاهد کارمزد صفر هستیم. استفاده از فناوری بلاک‌چین در کنار حذف دیگر واسطه‌ها مانند بانک‌ها به بانک مرکزی امکان توسعه ابزار پرداختی به نام ریال دیجیتال را داده است که هزینه انجام تراکنش و حفظ و نگهداری شبکه آن به مراتب کمتر از دیگه بسترهای سنتی است.

هرچند این به معنی هزنیه صفر نیست اما با نگاهی به اپلیکیشن‌های بانکی ارائه دهنده این ابزار جدید پرداخت می‌توان دیگر رویکردهای تشویقی در نظر گرفته شده برای ایجاد جذابیت را بهتر متوجه شد. احراز هویت به عنوان یکی از مراحل آسیب‌زننده به تجربه کاربری در توسعه پلتفرم‌های مختلف مطرح است و برای بهبود این وضعیت در سال‌های گذشته پلتفرم‌ها با به کارگیری فناوری‌های مختلف سعی داشتند زمان و مشکلات احراز هویت را به حداقل برسانند.

صرافی‌های رمزارزی در سال ۹۷ به صورت جدی با این مشکل مواجه شدند و حتی امروزه هم استفاده از صرافی‌ها نیازمند احراز هویت کامل شامل تصویر سلفی به همراه کارت ملی و متن سلب مسئولیت در کنار دیگر داده‌های شخصی می‌شود. همچنین دریافت خدمات از انواع وب‌سایت‌ها و پلتفرم‌های آنلاین نیازمند سطوح مختلفی از احراز هویت است.

احراز هویت برای ریال دیجیتال چگونه است؟

اپلیکیشن «سکه» که برای استفاده از ریال دیجیتال از سوی بانک ملت معرفی می‌شود تنها از کاربر یک شماره تلفن همراه می‌خواهد و به راحتی می‌توان با در اختیار داشتن یک شماره، کیف پول ریال دیجیتال را راه‌اندازی کرد. در این مسیر حتی کاربر نیازمند داشتن حساب بانک ملت هم نیست و تمامی پروسه با یک شماره همراه انجام می‌شود.

البته نکته مهم در استفاده از این اپلیکیشن نحوه دانلود آن است. چراکه اگر به صورت مستقیم «سکه» را از گوگل‌پلی دریافت کنیم، امکان استفاده از ریال دیجیتال وجود ندارد و این نسخه از «سکه» حتی ظاهر متفاوتی دارد. با این حال اگر «سکه» از پلتفرمی مانند بازار دانلود شود، امکان استفاده از ریال دیجیتال روی آن فراهم است.

اپلیکیشن پات لایف هم از طرف بانک تجارت برای استفاده از CBDC بانک مرکزی معرفی شده است که در این برنامه هم کاربردهای ریال دیجیتال تفاوت خاصی ندارد اما برای استفاده از آن احراز هویت پیچیده‌تری نیاز است. به این صورت که اضافه شدن کیف‌پول ریال دیجیتال نیازمند فعالسازی و با استفاده از داده‌هایی مانند شماره همراه، نام و نام خانوادگی، آدرس و برخی داده‌های هویتی دیگر انجام می‌شود.

بانک آینده هم اخیرا به صورت خیلی محدود تبلیغات ریال دیجیتال خود را آغاز کرده است. با نگاهی به سایت بانک آینده استفاده از این خدمت نیازمند داشتن حساب در بانک آینده است.