درک اقتصاد دیجیتالی در آسیا

اگرچه یک آسیای واحد و یکسان وجود ندارد و مثلاً تفاوت قابل توجهی بین اقتصاد کشورهای ژاپن و کره جنوبی از یک طرف، با چین، اندونزی و هند در سمت دیگر وجود دارد، اما به نظر می‌رسد جذاب‌ترین بازارها در آسیا در واقع کُره و ژاپن نیستند بلکه چین، اندونزی و هند و کشورهای مشابه‌اند و نبود برخی از زیرساخت‌ها از گذشته از قبیل زیرساخت‌های بانکی و میراث ضعیف به‌جامانده از قَبل در برخی حوزه‌های فناوری و بازارها، در حقیقت به معنی این است که دنیای دیجیتالی فرصت‌های حتی بزرگ‌تری برای جهش و شتاب پیش روی این کشورها می‌گشاید.

در سال ۲۰۱۵ حجم اقتصاد دیجیتالی در جنوب شرقی آسیا 31 میلیارد دلار بود و پیش‌بینی می‌شود رشد آن به بیش از 200 میلیارد دلار تا سال 2021 برسد (HSBC,2020). اگر یک کشور آسیایی بخواهد از توسعه اقتصاد دیجیتالی در جهت بهبود جایگاهش در زنجیره ارزش جهانی استفاده کند و رشد اقتصادی‌اش را تقویت و از رکودِ احتمالی پیشگیری کند، در آن صورت دولت، صنعت و سیاست‌گذاران آن کشور همگی لازم است که درک مناسب و استواری داشته باشند از اینکه اصولاً اقتصاد دیجیتالی چگونه کار می‌کند؟ به عبارت دیگر موضوعات متعددی باید مورد توجه قرار گیرند و پرسش‌های مهمی مطرح، درک و جواب داده شوند از جمله اینکه:

• ماهیت آینده اقتصاد دیجیتالی که قرار است وضعیت صنعت کشورهای آسیایی را متحول کند چگونه است؟ و چه سنجه‌هایی برای اندازه‌گیری عملکرد اقتصادی با گذشت زمان، قابل اعمال و به‌کارگیری است؟
• چگونه اقتصاد دیجیتالی از توسعه صنایع تولیدی در کشورهای آسیایی حمایت می‌کند؟ چه مسیرهایی برای به‌روز شدن و ارتقا (آپدیت)، واقع‌نگرانه هستند و چگونه فناوری‌های مرتبط باید مورد بهره‌برداری قرار گیرند تا بهترین عملکرد حاصل شود و سیاست صنعتی یک کشور چه نقشی در فرایند کلی توسعه‌ای آن کشور بازی می‌کند؟
• آیا نیاز است که ساختارهای حکمرانی و توزیع ارزش افزوده در آن کشور ایجاد و برپا شوند؟ و این تغییرات و ایجاد ساختارها چه فرصت‌ها و چالش‌هایی برای آن کشورها به همراه دارد؟

یافتن پاسخ این پرسش‌ها نیازمند بررسی و زمان و وقت بیشتری است اما نفسِ مطرح کردن و اندیشیدن به آنها و پرسش‌های مشابه به درک بهتر مساله و تصویر روشن‌تر می‌انجامد. با این حال به صورت مختصر می‌توان گفت این کشورها برای توسعه نیاز دارند: الف) فرایندهای سنتی کسب و کاری‌شان را نونوار و از نو ساماندهی کنند، ب) نوآوری تکنولوژیک را به شکل گسترده‌ای رواج دهند، ج) از سیاست‌های دولت برای رشد اقتصادی حمایت کنند و د) ظرفیت‌های بالایی برای کارآفرینی دیجیتالی ایجاد کنند.

در پایان اگرچه نقش کشور و همچنین شرایط جغرافیایی و سیاسی و منطقه‌ای و اقتصادی منطقه ما و کشور ما تفاوت نسبتاً جدی و ماهوی‌ای با کشورهای جنوب شرقی آسیا دارد، اما به نظر می‌رسد اصول و پرسش‌های اصلی تفاوت چندانی با هم ندارند و توجه به این پرسش‌ها و این سیاست‌ها برای کشور ما هم چنانچه بخواهد نقش موثرتری در زنجیره ارزش جهانی و منطقه‌ای ایفا کند، اجتناب‌ناپذیر و ضروری است و نیاز است با جدیت مورد تامل و تعمق قرار گیرند.