تغییرات ناگزیر

سال ۱۸۸۲ میلادی نیچه شروع می‌کند به استفاده از ماشین تحریر به جای قلم و کاغذ برای نوشتن. یکی از دوستانش پس از خواندن نوشته‌های نیچه برایش می‌نویسد: «تو با این دستگاه، به یک سبک نگارشی جدیدی رسیده‌ای.» نیچه در پاسخ می‌گوید: «حق با توست؛ ابزار نگارش، در شکل‌گیری افکار ما نقش دارد.»*

از اواخر سال گذشته ورود نسل پنجم شبکه موبایل به ایران توسط اپراتورهای تلفن همراه دست‌کم در بعد رسانه‌ای‌اش بسیار مورد توجه قرار گرفته است و عملاً دو اپراتور تلفن همراه با راه‌اندازی و تست میدانی شبکه 5G در حال نمایش پیشی گرفتن از یکدیگر و نشان دادن توان و ظرفیت و خواست‌شان برای دستیابی به این فناوری جدید هستند. روزی نیست که خبری از فعالیت اپراتورها در این عرصه منتشر نشود. نکته جالب توجه اینکه پیگیری اپراتورها و سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران ارتباطات و فناوری اطلاعات برای دستیابی به این فناوری تقریباً به لحاظ زمانی با آنچه در دنیا در حال وقوع است تطابق دارد و به نوعی ایران در جایگاه کشوری که با نیروهای قهریه خارجی و تحریم و نیز چالش‌های جدی اقتصادی و سیاسی داخلی مواجه است، اراده لازم و تلاش جدی برای دستیابی به نسل پنجم شبکه تلفن همراه را به خوبی نشان داده است. این در حالی است که ر‌اه‌اندازی شبکه تلفن همراه ایران در دهه ۷۰ شمسی با مخالفت‌های فراوانی روبه‌رو شد و پس از آن ورود نسل ۲.۷۵ نیز مشکلات خود را داشت. نسل‌های سوم و چهارم شبکه تلفن همراه نیز هر کدام با تاخیر شش هفت‌ساله در کشور راه‌اندازی شدند.

تطابق زمانی تقریبی ورود 5G به ایران با آنچه در دنیا اتفاق می‌افتد نشان می‌دهد اگر دو دهه پیش برای استفاده از فناوری‌های جدید ارتباطی مخالفان، ذات استفاده از آن را هدف قرار می‌دادند و در پی ایجاد موانع و مشکلات ذاتی برای عدم دستیابی و استفاده از آن بودند، اکنون رفته‌رفته این مخالفت‌ها محو شده است و حتی کسانی که در اعماق افکارشان مدینه فاضله‌ای را تصور می‌کنند که در آن فناوری‌های ارتباطی وجود ندارد نیز توان بروز آن را ندارند. در واقع اگر روزی غرضیِ پست و تلگراف برای اینکه بتواند نسل دوم تلفن همراه را به ایران بیاورد نیاز داشت در لایه‌های حاکمیتی و سیاست‌گذاری به صورت فرد به فرد سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران را راضی کند تا ورود نسل دوم شبکه تلفن همراه را بپذیرند، امروز کسی دیگر در استفاده از این فناوری‌ها شکی به دل راه نمی‌دهد و عملاً جهت مخالفت‌ها و مانع‌تراشی‌ها نه در استفاده که در نحوه استفاده و کاربری متمرکز شده است. غافل از اینکه همچنان که نیچه در پاسخ به دوستش نوشت، حتی استفاده از ماشین تحریر به عنوان یک جسم فلزی به مثابه یک ابزار نگارش نیز در شکل‌گیری افکار او نقش داشته است، استفاده از هر فناوری و ابزاری حتی برای مخالفان ابزار‌های جدید نیز، صرف نظر از اینکه چه کارکردی دارند، در شکل‌دهی و تغییر افکار و عقاید نقش جدی ایفا می‌کند.

از همین رو شاید بتوان گفت سرعت جذب و پذیرش سیاست‌گذاران در قبول نسل‌‌های شبکه تلفن همراه بیش از اینکه به کارکردهای آنها در تولید و تکثیر محتوا ارتباط داشته باشد، به نفس حضور و استفاده از آن به عنوان یک ابزار جدید مربوط است؛ ابزاری که باعث شده افکار ما تغییر کند و با سرعت بیشتر تن به پذیرش تغییر دهیم. حتی اگر در خیال‌مان بکوشیم که کارکردهای آن را کنترل کنیم، اما واقعیت این است که وجودش را بر ذهن و افکار ما تحمیل کرده است و به همین راحتی باید از همین حالا کلاه از سر برداشت و به 5G سلام کرد؛ چه او بر ذهن ما نشسته است، سریع‌تر از آنچه فکرش را می‌کردیم.

* برگرفته از کتاب اینترنت با مغز ما چه می‌کند نوشته نیکلاس کار، ترجمه محمود حبیبی