حرکت اول امسال ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد تومان روی استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند

حرکت اول با چه هدفی ایجاد شد؟

در استراتژی ۵ ساله راهبردی همراه اول از سال ۹۶ تا ۱۴۰۱ سه خط درآمدی در نظر گرفته شده است که یکی از آنها همان «Core Business» یا منبع اصلی درآمد یعنی خدمات مربوط به صوت و دیتا است. مسیر دوم با عنوان «Near Core» مربوط به کسب‌وکارهای نزدیک به منبع اصلی و ‌B2B بود و سرویس‌های ابری و IoT را ارئه می‌کرد. مسیر سومی به اسم «beyond core» است که کسب‌وکارهایی فراتر از منابع درآمد اصلی را شامل می‌شود و سرمایه‌گذاری در حوزه پلتفرم‌های دیجتال را دنبال می‌کند. براساس این راهبرد، نطفه اولیه هلدینگ «حرکت اول» پایه‌ریزی شد تا مسیر سوم درآمدی همراه اول را ایجاد کند. بر اساس آن سند، هزار میلیارد تومان با عنوان «سرمایه‌گذاری جسورانه» تصویب شد. الزامی برای حرکت در زنجیره ارزشی همراه اول هم نداشت و بنا بر پیشنهاد مشاور، ساختار مستقل داشت. با این رویکرد و برنامه، در تارخ ۹۷/۷/۷ رکت اول کار خود را آغاز کرد و من هم از ۲۷‌ام همان ماه به عنوان مدیرعامل و عضو هیات مدیره شروع به کار کردم.

در دوره‌ای این بخش به عنوان زیرمجموعه نور دنا کار می‌کرد؟ چرا مستقل شد؟

شرکت سرمایه‌گذاری نور دنا صرفا در حوزه بازار بورس فعالیت می‌کرد که عملا با سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده در همراه اول- هم از نظر محتوا و هم از نظر سیاست‌گذاری- خیلی فاصله داشت. برند حرکت اول به عنوان یک معاونت در شرکت نور دنا شکل گرفت که همان زمان- به توصیه مشاور- مقرر شد به صورت یک شرکت جداگانه فعالیت خود را به عنوان بازوی اجرایی و حمایتی همراه اول آغاز کند.

تا پایان سال ۹۹ چه میزان از سرمایه‌گذاری هزار میلیارد تومانی انجام شده است؟

اجرای برنامه راهبردی، الزامات خاصی را از ایجاد زیرساخت‌ها تا تامین نیروی انسانی و تشکیل تیم، آشنایی با قواعد و مقررات اکوسیستم و تدویت آیین نامه‌های معاملات و… می‌طلبد. سال‌های ۹۷ و ۹۸ تمرکزمان بر ساخت شرکت و آشنایی با اکوسیستم و تشکیل تیم‌ها وآنالیز صنعت و… بود و عملا از سال ۹۹ فعالیت خودمان را آغاز کرده‌ایم. آنچه در سال ۹۹ محقق شده بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های دیجیتال انجام داده‌ایم که اولین آنها در شرکت «سامان گستر سبز» با دو پلتفرم «آچاره و اوبار» بود که مذاکراتش با نور دنا انجام شده بود اما به هر حال اولین سرمایه‌گذاری شرکت حرکت اول است. از سال ۹۹ عملا سرمایه‌گذاری ۱۸۰ میلیارد تومانی برای عقد قراردادها و معاملات مختلف را دردستور قرار دادیم. نسبت به برنامه راهبردی اندکی عقب هستیم که بخشی از آن را در سال ۹۹ جبران کردیم و امیدواریم مابقی را نیز در سال ۱۴۰۰ جبران کنیم.

بر اساس افق برنامه‌تان قرار است روی کدام کسب‌وکارها سرمایه‌گذاری کنید؟

بر اساس این برنامه ما ۶ صنعت اصلی برای سرمایه‌گذاری داریم که شامل فین‌تک، مالی و بیمه، آموزش، سلامت، تجارت الکترونیکی و تبلیغات، حمل‌ونقل و گردشگری و رسانه و محتوا می‌شود. سال ۹۹ حوزه جدیدی هم با تمرکز بر هوش مصنوعی و سرویس‌های B2B اضافه کردیم. مقصود ما شرکتی است که بر اساس تکنولوژی و هوش مصنوعی، خدمات و سرویس ارائه می‌کند. پس صنایع اصلی ما برای سرمایه‌گذاری به ۷ حوزه رسیده است.

ملاک و معیار برای انتخاب کسب‌وکارهای فعال در این صنایع چیست؟ به سهم آنها از بازار هم توجه می‌کنید؟

راهبرد ما برای سرمایه‌گذاری این است که در لایه‌هایی وارد می‌شویم که VC‌های دیگر نتوانند به آن وارد شوند. اگر زنجیره ارزش‌های استارت‌آپ‌ها را در نظر بگیریم یک تیم ایده را می‌آفریند و در قالب تیم‌های شتاب‌دهنده محصول را تولید و نهایی می‌کند و به شرکت تبدیل می‌شود و بعد از جذب سرمایه و گذراندن مرحله میانی، وارد بازار می‌شود. بررسی ما نشان می‌دهد میزان سرمایه‌گذاری VC‌های ما بسیار پایین است و عددهای کمی از یک تا ۵ و ۶ میلیارد تومان را دربر می‌گیرند.

استارت‌آپ‌هایی که در این اکوسیستم‌ها سرمایه جذب می‌کنند، طبیعتا برای رشد و بزرگ شدن به سرمایه‌گذاری‌های زیادی احتیاج دارند. علاقه ما این است در این لایه و در سرمایه‌گذاری‌های بالای ۵ و ۶ میلیارد تومان و حتی تا ۱۰۰ میلیارد تومان حضور پیدا کنیم که طبعا میزان این سرمایه‌گذاری‌ها با فضای کسب‌وکارها و سهم بازارشان و افق کاری آنها مرتبط است. بنابراین تا به حال به جاه‌هایی وارد شده‌ایم که پیش از ما هیچ VC و شرکتی به آنها وارد نشده است.

از طرف دیگر ما باید امکان جذب سرمایه در اکوسیستم‌ها را نیز مد نظر داشته باشیم. یکی از چالش‌های ما این بود که کسب‌وکار مناسب برای جذب سرمایه پیدا نمی‌کردیم؛ مثلا در حوزه گردشگری برای پلتفرم‌هایی که در حوزه اسکان و اقامت فعالیت می‌کنند بازیگر مناسب و پرتوانی نداریم. چندین استارت‌آپ مثل شب، جاباما و جاجیگا و… هستند که بخش کوچکی از این اکوسیستم را به خود اختصاص می‌دهند؛ بنابراین برای ورود به این حوزه ما هم مجبور بودیم سطح سرمایه‌گذاری را پایین بیاوریم. مذاکراتی با شب و جاجیگا انجام دادیم که در نهایت جمع‌بندی‌ها به همراهی ما با جاجیگا منتهی شد. معتقدیم باید جاجیگا را بزرگ کنیم و راه رشد و بلوغ آن را فراهم کنیم چون در صنعت و بازار بزرگی فعالیت می‌کند هرچند که خودش سهم اندکی از آن را تا به‌حال داشته است.

علاوه بر جذابیت بازار، شرط دیگر برای ما تیم است. جاجیگا پتانسل زیادی از نظر کار تیمی برای رشد و بلوغ دارد.

در حوزه آموزش با «آلا» وارد همکاری شده‌ایم. شاید در حال حاضر خیلی بزرگ نیست؛ اما جذابیت آموزش مجازی به ویژه در دوره کنونی بیماری کرونا و پتانسل «آلا» و کسب‌وکار متفاوتش نسبت به اپلیکیشن شاد و روبیکا موجب شد تا این پلتفرم را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنیم.

چند هاب دانشگاهی هم دارید؟ آنها چه می‌کنند؟

ما وارد یک اکوسیستم شده‌ایم و نمی‌خواهیم بگوییم تنها در یک رشته خاص سرمایه‌گذاری می‌کنیم؛ چون ممکن است فرصت‌های دیگر را از دست بدهیم. قبلا ۳ هاب دانشگاهی در ساختار همراه اول ایجاد شده بود که حالا سهام‌شان به ما منتقل شده است. هاب‌ها در شروع، کارهایی از جنس VAS را انجام می‌دادند؛ اما چون فضای VAS مقداری متفاوت شد و کسب‌وکارهای این حوزه تا اندازه زیادی تحت الشعاع سیاستگذاری‌های کلان کشور قرار گرفت، الان تمرکز همه اینها در شتاب‌دهی است که زنجیره ارزش ما را تکمیل می‌کنند. اعتقادمان بر این است که یکی از مسئولیت‌های اجتماعی همراه اول و حرکت اول، حمایت از ایده‌های نوآورانه است که این ایده‌ها اول در دانشگاه به وجود می‌آیند.

مدل قراردادی شما با استارت‌آپ‌ها چطور است و چند در صد سهام را می‌گیرید؟

به اندازه‌ای پول برای افزایش سرمایه می‌بریم که تنها بتوانیم در لایه کنترلی وارد شویم. به هیچ عنوان وارد عملیات کسب‌وکار نمی‌شویم. در قالب یک عضو هیات مدیره وارد می‌شویم که عمدتا ۱۷ تا ۲۵ درصد سهام خواهد بود.

یعنی اگر استارت‌آپی بخواهد سهامش را به صورت کامل واگذار کند، شما وارد نمی‌شوید؟

به هیچ عنوان؛ چون تیم برای ما مهم است پس تا حدی وارد می‌شویم که تیم تحت الشعاع ما و گرفتن سهم قرار نگیرد. چون اگر سهم تیم را بگیریم، انگیزه‌ای برایش باقی نمی‌ماند. اتفاقا وقتی سرمایه‌گذاری می‌کنیم یکی از شرایط‌مان این است که ۳ تا ۵ سال در همین کسب‌وکار باقی بمانند.

به سهامداری در شرکت‌هایی که زمانی استارت‌آپ بودند و حالا بزرگ شده‌اند هم فکر کرده‌اید؟

قطعا در سیاست‌مان هست. ما تنها در لایه میانی وارد نمی‌شویم. در شرکت‌های رشدیافته هم وارد می‌شویم. همین الان در حال مذاکره با چند شرکت هستیم که در صورت نهایی شدن، خبرش منتشر می‌شود.

در سال جاری با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی، برای حمایت از ایده‌های نوآورانه و شرکت‌هایی که نیاز به سرمایه‌های کمتر دارند، یک صندوق سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کنیم
محمدمهدی عباسخانی، مدیرعامل حرکت اول

در چه حوزه‌هایی است؟

OTA و لجستیک

در آن شرکت‌ها چقدر سرمایه‌گذاری می‌کنید؟

سیاست‌مان همان است. با درصدهای بالا در این کسب‌وکارها وارد نمی‌شویم. اما تا ۱۰۰ میلیارد هم می‌توانیم سرمایه‌گذاری کنیم.

با توجه به تورم موجود، در رقم‌های سرمایه‌گذاری بازنگری نمی‌کنید؟

اگر قرار باشد در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری کنیم که نیازش بیشتر از ۱۰۰ میلیارد تومان باشد، از ظرفیت همراه اول هم استفاده می‌کنیم. حتی آماده سرمایه‌گذاری مشترک با سایر VCها هستیم و همین الان چند مورد در حال بررسی داریم که VCهای دیگر از ما خواسته‌اند با آنها سرمایه‌گذاری مشترک انجام بدهیم.

وارد بورس نمی‌شوید؟

فعلا در حال سرمایه‌گذاری هستیم و بخش عمده سرمایه‌گذاری تا سال ۱۴۰۱ انجام می‌شود. منتظر سود سرمایه‌گذاری‌هایی که انجام داده‌ایم می‌مانیم که ممکن است بین ۵ تا ۷ سال طول بکشد. قطعا مسیر آینده ما این است که حرکت اول وارد بورس شود؛ اما این‌که چه زمانی این اتفاق بیفتد، نیاز به زمان دارد.

به دنبال تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری هم هستید؟

ما دو برنامه جدی برای سال ۱۴۰۰ داریم. یکی صندوق پژوهشی است که با صندوق نوآوری و شکوفایی در حال هماهنگی هستیم که برای حمایت از ایده‌های نوآورانه و شرکت‌هایی که نیاز به سرمایه‌های کمتر دارند، تشکیل می‌شود.

این کار چقدر پیشرفت داشته؟

کارهای ثبت انجام شده. یکی از ویژگی‌های این صندوق این است که یکی از ۱۰۰ شرکت برتر از نظر سازمان مدیریت صنعتی باید در آن سرمایه‌گذاری کرده باشد که یک کار مشترک با همراه اول انجام می‌دهیم و امیدواریم هرچه زودتر انجام شود.

با چقدر سرمایه؟

چون کف سرمایه ۵۰ میلیارد تومان است، با همین میزان شروع می‌کنیم.

این صندوق بورسی است؟

نه. این کار مشترک بین گروه همراه و صندوق نوآوری خواهد بود. برای صندوق بورسی در حال تهیه بیزنس پلن (طرح تجاری) هستیم و یکی از برنامه‌های جدی‌مان است که تا پایان سال مالی خودمان که آذر ۱۴۰۰ است، کارهای مربوط به صندوق انجام شده باشد.

به جز این دو صندوق، برنامه‌های دیگرتان برای ۱۴۰۰ چیست؟

ما برای سرمایه‌گذاری نگاه‌مان فقط به داخل نیست. درست است که اولیت‌مان ایران است؛ اما با توجه به اینکه به هر صورت برنامه مالی داریم، به بازارهای دیگر کشورها هم توجه می‌کنیم. ما یک سرمایه‌گذاری خارج از کشور در سال ۹۹ انجام دادیم و فکر می‌کنیم ظرفیت سرمایه‌گذاری بیشتر هم وجود دارد.

کجا سرمایه‌گذاری کردید؟

در سوریه. روی پلتفرم «دیجی‌شی» که پلتفرمی مثل دیجیکالا است. اعتقادمان بر این است که فرصت سرمایه‌گذاری باز هم در خاورمیانه وجود دارد.

این پلتفرم در حال کار است؟

بله. تقریبا ۵ ماه است که روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. یکی دیگر از کارهایمان سرمایه‌گذاری در اروپا است که در حال بررسی‌های اولیه هستیم. اما یکی از برنامه‌های جدی ما سرمایه‌گذاری در همان ۷ حوزه‌ای است که قبلا گفتم. الان هم می‌گویم کسانی که فکر می‌کنند می‌توانند شرایط را فراهم کنند و در مسیری قرار بگیرند که از ما جذب سرمایه کنند، بیایند. در سال گذشته ۲۰۸ استارت‌آپ آمدند و درخواست دادند که ما فرآیندهای مربوطه را انجام دادیم و در نهایت به ۱۱ موردی که سرمایه‌گذاری کردیم، رسید. سال ۱۴۰۰ هم امیدواریم شرکت‌های بیشتری به ما مراجعه کنند؛ البته فقط در انتظار مراجعه نیستیم و خودمان هم جست‌وجو می‌کنیم و در برنامه‌های مربوط به استارت‌آپ‌ها شرکت می‌کنیم و ارتباط می‌گیریم. یکی از بحث‌های اصلی ما این است که سرمایه‌گذاری فقط در شرکت‌های تهرانی نباشد. وقتی وارد جاجیگا می‌شویم که دفتر و نیروهایش در شمال است، یعنی ما هرجا پتانسل جذب سرمایه‌گذاری داشته باشد، حتما وارد می‌شویم.

در آن موضوع سرمایه‌گذاری خارجی، با توجه به برابری دلار و ریال، عدد سرمایه‌گذاری شما چقدر خواهد بود؟

تا حالا بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و اعتقادمان بر این است که ظرفیت سرمایه‌گذاری بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد تومان را در سال جاری داریم. تفکیک قائل نمی‌شویم؛ هرکدام فرصت بهتری باشد، وارد آن بخش می‌شویم. اولویت اصلی ما سرمایه‌گذاری در در ایران است اما اگر قابلیت جذب نباشد، به خارج از کشور می‌رویم.

برنامه و استراتژی خروجتان چیست؟

ما در لایه‌ای از سرمایه‌گذاری وارد شده‌ایم که فعلا کسی بالای سر ما نیست. اگر کیس‌هایی که سرمایه‌گذاری می‌کنیم، بخواهد دوباره جذب سرمایه کند خودمان آمادگی این کار را داریم. یعنی ما اینها را دنبال می‌کنیم و به سمتی می‌بریم که آمادگی برای ورود به بورس پیدا کنند. پس یکی از روش‌های ما برای نقدشوندگی سرمایه‌مان IPO است. که البته با توجه به این‌که فعلا وضعیت بورس بهم ریخته و بازارهای موازی این بخش تا حدی با رکود مواجه شده، بخشی از این پول‌ها مجددا به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازگشته. شاید در ۶ ماه اول سال ۹۹ بورس خیلی جذاب بود و بخش عمده سرمایه‌ها را جذب کرد ولی در ۶ ماه دوم و با اتفاقی که در بورس افتاد، پول‌های زیادی از بورس هارج شد و این‌ها آمدند قالب صندوق‌های بورسی شروع به سرمایه‌گذاری کردند. ما اعتقادمان بر این است که الان شرکت‌هایی هستند که ما می‌توانیم در سال‌های آینده بخشی از سهامان را به آنها واگذار کنیم.

به لحاظ زمانی فکر می‌کنید چه زمانی به آن نقطه برسند؟

وجه تمایز حرکت اول با دیگر VCها در چیست؟ فقط در جایی که وارد شده، نیست. یکی از ارزش‌های ویژه ما این است که ما اکوسیستم را توانمند می‌کنیم. استارت‌آپ‌ها یک تیم بوده‌اند که شرکت شده‌اند. وقتی از حدی بزرگتر می‌شوند با مشکلاتی روبرو می‌شوند که از رشدشان جلوگیری می‌کند. بحث‌های مالی، نیروی انسانی و… ما یک سرویس‌سنتر در حرکت اول ایجاد کرده‌ایم که این سرویس‌ها را به شرکت‌های سرمایه‌پذیرمان می‌دهیم.

چون ما زیرمجموعه همراه اول هستیم و صورت‌های مالی‌مان تلفیق می‌شوند و روی کدال قرار می‌گیرند، برایمان مهم است که در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری کنیم که حساب‌های مالی‌شان درست باشد. این در نهایت به کجا منتهی می‌شود؟ به عنوان یک نمونه ما برای آچاره این کار را انجام دادیم و الان یک شخص حقیقی آمده است که سرمایه‌گذاری جدید کرده است. یکی از دلایلی که این فرد آچاره را انتخاب کرده، این است که صورت‌های مالی درستی دارد.

بزرگترین استارت‌آپی که سرمایه‌گذاری کردید، کدام است؟

آنچه امضا شده، پینکت بوده؛ ولی آنچه در مرحله امضای قرارداد است که به زودی انجام می‌شود در بخش‌های تجارت الکترونیکی و OTA هستند که بزرگترند.

چقدر نیرو دارید؟

نیروی انسانی ما کلا ۲۰ نفر است.

در شرکت‌هایی که به کسب‌وکار همراه اول نزدیک‌تر هستید، وارد نمی‌شوید؟

آنچه بتواند در ترافیک همراه اول اثر بگذارد و مورد مناسب برای سرمایه‌گذاری ما باشد، حتما وارد می‌شویم.