بردگان دیجیتالی در عصر جاهلیت مدرن

در فیلم تحسین‌شده مرد پرنده یا فضیلت غیرمنتظره جهل که سه جایزه اسکار ۲۰۱۵ را از آن خود کرد در صحنه مشاجره اِما استون جوان (در نقش سَم) و مایکل کیتون (در نقش ریگان تامسون پدر سم و قهرمان فراموش‌شده سابق هالیوود)، سم خطاب به پدرش می‌گوید: «اتفاقاتی را که در دنیا افتاده انکار می‌کنی، دنیایی که تو را فراموش کرده، تو از وبلاگ‌نویس‌ها متنفری، به توییتر می‌خندی، حتی یک صفحه فیس‌بوک هم نداری، تو در دنیای واقعی اصلاً وجود نداری!» این دیالوگ تلخ حکایت از غلبه هویت دیجیتالی انسان‌ها بر هویت واقعی آنها در عصر پسامدرنیسم دارد. بگذارید بی‌پرده و صریح شروع کنم: اقتصاد دیجیتالی- در کنار همه ویژگی‌های مفید و بی‌نظیر خود- در نیمه تاریکش از جاهلیت مدرن بهره می‌برد. این نوشتار به تبیین فرایند بردگی دیجیتالی در عصر جاهلیت مدرن و تبعات آن می‌پردازد. داده، مبنای اطلاعات است و اطلاعات، عامل قدرت و برتری. هر که داده‌اش بیش، نفعش بیشتر! ولی تیغ داده‌ها یک سمت نامرئی هم دارد. همان وجهی که ما از آن به عنوان ابزار جاهلیت مدرن یاد می‌کنیم. جاهلیت مدرن بر هجوم همه‌جانبه اطلاعات و نمادها به روزمره انسان، مختل کردن اندیشه‌ورزی و تعمق، اعتیاد به تلفن‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی (تکثیر معتادان سر‌درگریبان) و در نهایت به تسخیر کشیدن انسان اشباع‌شده از انبوه (!) بنا شده است. اما گمان کنیم که در قامت یک شهروند فعال و به‌روز در دنیای اطراف‌مان عاملیت داریم. ما زیر اطلاعات دفن شده‌ایم. دو هزار سال پیش اطلاعات کل کتابخانه روم باستان به حدود سه گیگابایت می‌رسید. ولی امروزه اینترنت جهانی بیش از یک تریلیون برابر آن زمان اطلاعات دارد. یا 30 سال پیش، حدود یک درصد از اطلاعات دنیا دیجیتالی بود، این رقم حالا به بالای ۹۸ درصد رسیده است. این حجم از داده در دسترس حتماً بشر را توانمندتر ساخته است. اما آنها که به ساماندهی...