شاید شد

دوستی دارم که چند سالی است برای تحصیل به اروپا رفته و سالی یک‌ بار برای دیدار با خانواده و آشنایان به ایران می‌آید. چند روز پیش تماسی با واتس‌اپ گرفته بود و می‌خواست درباره مشکلی که برای سیم‌کارت تلفن همراهش پیش آمده بود، سوال کند. با هم حرف زدیم و تا جایی که می‌توانستم راهنمایی‌اش کردم. گفت‌و‌گویمان که تمام شد به همه ممنوعیت‌هایی که تاکنون برای ابزارها و راه‌های ارتباطی وضع کرده‌اند و سرنوشت هر کدام، فکر کردم.
در میانه دهه ۸۰ ، زمانی که اپراتور دوم می‌خواست سرویس MMS ارائه کند، فریاد برآمد که اگر کسی عکس نامناسب بفرستد، چه؟ همه چیز تعطیل شد تا زمانی که پیوست فرهنگی برای این سرویس نوشتند؛ اما زمانی که متن‌شان نهایی شد دیگر این سرویس جذابیتی برای کاربران نداشت، زیرا راه‌های بسیار ساده‌تری برای ارسال عکس- یا یک پیام نوشتاری بلند- عرضه شده بود.
اوایل دهه ۹۰ وقتی اپراتور سوم می‌خواست امکان برقراری تماس تصویری را فراهم کند، باز هم عده‌ای به فریاد برآمدند که امکان فساد وجود دارد. پس جلوی این سرویس هم گرفته شد تا پیوست فرهنگی‌اش نوشته شود. این نوشته اما هیچ‌وقت نهایی نشد، زیرا در زمان کوتاهی، فناوری این امکان را فراهم کرد که با هزینه کمتر و کیفیت بیشتر بتوان تماس تصویری برقرار کرد. این وسط تنها اپراتور سوم بود که یکی از مزیت‌های رقابتی‌اش را از دست داد.
چند سال بعد از این رخدادها، تماس صوتی پیام‌رسان تلگرام به دلایل امنیتی مسدود شد؛ اما نکته جالب در این مورد اخیر- و البته موارد قبلی- این است که همان زمان که امکانی برای یک اپراتور یا نرم‌افزار مسدود می‌شود، می‌توان از روش‌های ساده‌تری آن امکان را مهیا کرد. فرض کنید همان زمان که MMS مسدود شد آیا نمی‌شد با استفاده از اینترنت GPRS گوشی عکس‌های «مورددار» ارسال کرد؟ وقتی جلوی تماس صوتی رایتل را گرفتند نمی‌شد از انواع و اقسام نرم‌افزارهای دیگر برای این کار استفاده کرد؟ این روزها افراد زیادی را دیده‌ام که با استفاده از واتس‌اپ تماس صوتی برقرار می‌کنند؛ در حالی که تلگرام به کلی فیلتر است.
درباره مسدود شدن نرم‌افزارها، سایت‌ها و سرویس‌ها بارها نوشته‌اند. همه گفته‌اند که این کار بی‌فایده است اما باز هم تکرار می‌شود. شاید زمانی بود که این ممنوعیت‌ها، دردسرهایی برای کاربران ایجاد می‌کرد اما اکنون دیگر حتی آن اتفاق هم رخ نمی‌دهد. شاید تنها راهی که پیش پای مخالفان ارتباطات آزاد مانده، مسدود کردن کامل اینترنت است. کاری که سال‌هاست برخی آن را دنبال می‌کنند و منظور اصلی‌شان از شبکه ملی اطلاعات هم همین است. کسی چه می‌داند، شاید به زودی موفق هم شدند.