مدیرعامل زیبال: بازار پرداخت‌یارها در آینده کوچک نخواهد شد

اخیراً زیبال وارد سال هفتم فعالیت خود شده است. در این سال‌ها زیبال مسیر به نظر جالبی را طی کرده و حدوداً به ۲۰ هزار کسب‌و‌کار خدمت ارائه داده است. لطفاً در مورد مسیری که تاکنون این شرکت طی کرده و تعداد کسب‌وکارهایی که در حال حاضر به آنها خدمات ارائه می‌شود توضیح دهید.در واقع زیبال تاکنون به حدود ۳۰ هزار کسب‌وکار خدمت ارائه کرده است. بسیاری بر اساس ظاهر معتقدند این هفت سال به‌سرعت طی شده، درحالی‌که زمان در کسب‌وکارها سریع نمی‌گذرد. چالش‌ها و سختی‌های موجود در کسب‌وکار به شکلی است که بعضاً یک سال می‌تواند به اندازه ۱۰ سال حس شود. با وجود این، امروزه زیبال ۳۰ هزار پذیرنده فعال دارد. شرکت ما تاکنون بیش از ۴۰۰ همت تراکنش را مدیریت کرده و ۱۵۰ میلیون تراکنش نیز در آن انجام شده است. از سوی دیگر در حال حاضر ۱۵ میلیون ایران در بستر زیبال به واسطه کسب‌وکارهای خود از ما خدمت دریافت می‌کنند و تراکنش انجام می‌دهند.

طی فراز و فرودهایی که در مسیر خود داشتید، به خاطر دارم که ابتدای شروع کارتان در سال ۱۳۹۷ خدمات شرکت شما شباهت زیادی به سایر خدمات موجود در پرداخت‌یارها داشت. در این شرایط به طور ناگهانی یک ایده جدید تحت عنوان ارائه راهکار جامع پرداخت در زیبال شکل گرفت. این ایده شرکت را به‌نوعی به سوی پلتفرمی شدن و ایجاد مزیت رقابتی پیش برد. آیا این ایده توانست موفق شود؟بله این ایده در زمان خود نقطه عطفی در رشد زیبال بود. این ایده به‌نوعی تبدیل به یک راه‌حل جامع برای مشکلات و نیازهای موجود شد. تقریباً بعد از سال ۹۸ تا ۹۹ ارائه درگاه پرداخت اینترنتی دیگر آورده‌ای برای زیبال نداشت و کاربران زیادی را جذب خود نمی‌کرد. بر این اساس، کاربر دنبال این بود که جدا از درگاه پرداخت، می‌تواند چه مجموعه دیگری از خدمات را دریافت کند.

پس از این نیاز کاربر بود که ما تلاش کردیم در صنف‌های مختلف پاسخ‌های متناسب با صنف را ایجاد کنیم. بنابراین طی این سال‌ها در پلتفرم جامعی که امروز در مورد آن با هم صحبت می‌کنیم، بر خدماتی مانند استرداد وجه، بانکداری شرکتی، تسویه، تسهیم، نظارت و بررسی مناسب تراکنش‌ها (مانیتورینگ تراکنش‌ها)، همچنین داشبوردهای BI برای مدیران مالی، تمرکز کردیم و آنها را توسعه دادیم.

بر این اساس امروزه به نقطه‌ای رسیدیم که نمی‌توان زیبال را صرفاً یک درگاه پرداخت تلقی کرد، و این خدمت تنها بخشی از انواع خدماتی است که در این پلفترم ارائه می‌شوند. کسب‌وکارهای بزرگی که امروزه از ما سرویس دریافت می‌کنند، از سوی خدمات پلتفرمی و راهکارهای جامعه پرداختی و مالی با ما آشنا شدند و به مرور زمان درگاه‌های پرداخت خود را به سمت زیبال آوردند. به عنوان مثال مهم‌ترین نیاز برخی از کسب‌وکارهای بزرگ مانند تپسی و اکالا، تسویه بود. طبق این نیاز ما تلاش کردیم سرویس خود را مبتنی بر نیاز موجود ارتقا بدهیم، که در نتیجه آن امروز از خدمات تسویه زیبال استفاده می‌شود.

طبیعتاً هنگامی که یک کسب‌وکارخدمات پرداختی و مالی را دریافت می‌کند از سایر خدمات نیز بسته به موقعیت و نیاز استفاده خواهد کرد. می‌توان گفت تلاش ما از سال ۱۳۹۹ به بعد بر این بوده است که به‌نوعی شریک و بازوی مالی کسب‌وکارها باشد و نیازهای کسب‌وکار در حوزه مالی و فین‌تک برآورده شود. به این معنا که اگر کسب‌وکار باید مذاکره‌ای با بانک انجام دهد آن را انجام می‌دهیم یا اگر نیاز به توسعه درگاه پرداخت و PSP دارد آن را توسعه می‌دهیم تا کسب‌وکار دغدغه‌ای نداشته باشد.

به نظر می‌رسد با وجود این حجم از خدمات و ارائه راهکارهای مختلف به کسب‌وکارها، به لایه‌های بانکی نزدیک‌تر شده‌اید. درست است؟ تقریباً بله. در حال حاضر نمی‌توان حداقل پنج تا ۶ شرکت پرداختی را صرفاً یک پلتفرم پرداختی به شمار آورد؛ چراکه خدماتی از جنس بانکی، OpenAI و تسویه در آن ارائه می‌شود و به نظر می‌رسد فین‌تک‌ها نسبت به بانک‌ها در این فضا نقش پررنگ‌تری در تعامل با کسب‌وکار ایفا می‌کنند. به این معنا که کسب‌وکارهای جدید ترجیح می‌دهند از پلتفرمی سرویس دریافت کنند که خدمات به صورت سریع و خارج از شکل سنتی ارائه شود.

در حال‌ حاضر پلتفرم شما با چند بانک همکاری می‌کند؟ در حال حاضر با ۱۵ بانک همکاری می‌کنیم. بنا بر خدماتی که این بانک‌ها می‌توانند عرضه کنند سرویس‌هایشان را بهینه و به کاربران و ذی‌نفعان نهایی ارائه می‌کنیم.

از سال ۱۳۹۶ که اولین ضوابط پرداخت‌یاری نوشته و به عنوان موجودیت فین‌تکی شناخته شد تا امروز نام‌های مختلفی روی پرداخت‌یارها گذاشته شده و عددهای سنگینی برای تراکنش‌های آنها از نظر حجم و تعداد انتشار یافته است. از سوی دیگر در این مدت لیست بلندبالایی از پرداخت‌یارها وجود داشته است. با وجود این، به نظر می‌رسد این بازار در واقع میان ۱۰ بازیگر و در جدی‌ترین حالت میان پنج بازیگر رقابتی و در پیش بوده است. به نظر شما، در حال حاضر جایگاه زیبال در کدام قسمت از این دسته‌بندی است و حجم تراکنش‌ها و مبالغ آن در چه نقطه‌ای قرار دارد؟ یکی از مطالباتی که از قدیم حداقل از سوی زیبال وجود داشته، ارائه دیتای شفاف از سمت شاپرک و گزارش آن است. به این معنا که گزارش عملکرد پرداخت‌یارها مانند PSPها به صورت ماهانه منتشر شود. بر اساس استنباط و تحلیل‌های صورت‌گرفته، همچنین گفت‌وگوی شکل‌‌گرفته میان صنف‌ها و پرداخت‌یاران فعال، به احتمال زیاد زیبال در حال حاضر از نظر تعداد پذیرنده و تراکنش‌های درگاه پرداخت اینترنتی جایگاه دوم را دارد. در خصوص مبلغ تراکنش به نظر من بعد از انسداد درگاه‌های پرداخت کسب‌وکارهای رمزارزی فضای مبهمی به وجود آمده است. یعنی تا قبل از آن شرایط مشخص بود و یک الی دو پرداخت‌یار سهم بزرگی در مبالغ داشتند، اما از بعد ۶ دی‌ماه و مسدودیت درگاه‌ها نمی‌توان داده درستی در این حوزه ارائه کرد.

به نظر می‌رسد این رقابت بعد از مسدودیت درگاه‌های پرداخت رمزارزی تغییر می‌کند، آیا فکر می‌کنید بعد از آن مسیر پلتفرم شما تغییر کند؟ من فکر نمی‌کنم مسدودیت عمر زیادی داشته باشد، چون به‌هرحال تفاهم و تعاملی میان کسب‌وکارها و بانک مرکزی شکل خواهد گرفت. در خصوص تغییر مسیر به نظر من جهت بازار در یک سال و نیم اخیر رو به تغییر بوده، بر این اساس کسب‌وکارهای جدیدی که در حال ورود به بازار و دریافت درگاه پرداخت هستند، عمدتاً به‌جای PSPها از پرداخت‌یارها بهره می‌گیرند. علاوه بر اینکه اکنون دیگر کسب‌وکارها خیلی به سمت درگاه پرداخت مستقیم نمی‌روند، امروز پلتفرم بزرگی در اقتصاد دیجیتال ایران وجود ندارد که از پرداخت‌یارها سرویس دریافت نکند.

این اتفاق مثبتی بوده که بر آن اساس پرداخت‌یارها به واسطه خدماتی که مخصوصاً در یکی دو سال اخیر توسعه و ارائه دادند، تمایل اکوسیستم اقتصاد دیجیتالی کشور را به سمت استفاده از خدمات پرداخت‌یارها بردند. با توجه به داده حال حاضر و تحلیل‌ گذشته آنها، فکر می‌کنم اگر محدودیت عجیبی و آسیب‌زا برای این صنعت پیش نیاید، به احتمال زیاد زیبال رشد خوب و مناسبی را در سال‌های آینده تجربه خواهد کرد. به این معنا که به‌‌رغم محدودیت‌هایی که بانک مرکزی در حوزه پرداخت‌یارها اعمال کرده، به نظر می‌رسد جای کار وجود دارد و بازیگران جدید نیز می‌توانند در این حوزه ورود و فعالیت کنند.

شاید بتوان گفت شرایط امروز به‌نوعی نقطه ورود کسب‌وکارهای جدید را به وجود آورده، چون هنگامی که بانک آیین‌نامه جدیدی را مصوب و تغییراتی ایجاد می‌کند، برخی از محصولات بازیگران قبلی دستخوش بازنگری می‌شوند و کسب‌وکار جدید می‌تواند با ورود به‌موقع به بازار سهم را دریافت کند. بشخصه همیشه از رقابت استقبال می‌کنم زیرا به نظر من موجب می‌شود شرکت‌ها همواره پویا باشند و نوآوری کنند.

همان‌طور که اشاره کردید، در مسیری که تاکنون پرداخت‌یارها طی کرده‌اند حوزه‌های جدیدی شکل گرفته. با وجود این، محدودیت‌هایی بر درگاه‌های پرداخت از سمت صرافی‌های رمز ارز وجود دارد. با این حساب فکر می‌کنید محدودیت‌های موجود باعث کاهش ورود پرداخت‌یارها به حوزه‌های جدید می‌شود؟ یا در آینده شاهد بزرگ شدن حوزه پرداخت‌یارها در ارائه خدمت خواهیم بود؟‌در حال حاضر بازار کوچک شده. تا جایی که می‌دانم حداقل چندین پرداخت‌یار بیش از ۷۰ درصد تراکنش‌های خود را از حوزه رمزارز انجام داده‌اند. این تعداد با بسته شدن درگاه‌های پرداخت رمزارز یا همان پرداخت‌یارها آسیب زیادی دیدند. از سوی دیگر گویا امروزه بخشی از بازار از ما دریغ شده است. با وجود این، نمی‌توان گفت در آینده بازار پرداخت‌یارها کوچک خواهد شد. در مدت این هفت سال دوران‌ و شرایط مختلفی را گذراندیم. تلاش ما در این مدت بر این بوده است که خود را بر اساس قوانین جدید منطبق کنیم و توسعه بخشیم. بر این اساس کسب‌وکارهایی را که در شرایط موجود می‌توانستند از شرکت ما خدمت دریافت کنند پیدا و سرویس ارائه کردیم.

همان‌طور که گفتم، کسب‌وکارهای جدید میل زیادی به دریافت سرویس از پرداخت‌یارها دارند. من آینده این حوزه را تاریک نمی‌بینم و فکر می‌کنم می‌توان آن را توسعه داد. با این همه، به دلیل اینکه قوانین جدیدی بر این حوزه طبق قوانین بانک مرکزی حاکم شده است، باید دیدگاه قبلی خود را نسبت به پرداخت‌یارها تغییر بدهیم. قوانین جدید شرایط کار را در این حوزه متفاوت و قوانین سخت‌گیرانه‌تری را بر پرداخت‌یارها اعمال کرده است.

طبق تغییرات پیش‌آمده، نهاد صنفی و شرکت‌ها باید مطالبه خود را از نهاد تنظیم‌گر برای دریافت سهم بیشتری از بازار افزایش بدهند. فارغ از تلاش ما برای این حوزه، تنظیم‌گر باید فضا را بازتر کند و حوزه‌های جدیدی برای پرداخت‌یارها در نظر بگیرد. در مجموع آینده پرداخت‌یارها تاریک نیست اما سختی‌های زیادی در مسیر وجود دارد.

آیا در وضعیت فعلی پلتفرم‌های طلا موفق‌تر از سایر حوزه‌ها عمل خواهند کرد؟طلا رشد بسیار زیادی کرده است. حجم تراکنش‌‌ها و مبالغی که امروز در طلا جابه‌جا می‌شود من را یاد سال ۱۳۹۹ و حوزه کریپتو می‌اندازد. اینکه در نهایت کریپتو به موفقیت بیشتری دست پیدا خواهد کرد یا پلتفرم‌های طلا، وابسته به شرایط اقتصادی است. میل به خرید طلا در میان جامعه به خاطر افزایش اونس جهانی طلا و حفظ دارایی است. در صورتی که تغییری در شاخص‌های کلان اتفاق بیفتد ممکن است افزایش یا کاهش خرید طلا تحت تاثیر زیادی قرار بگیرد. با این حال فکر می‌کنم در سال ۱۴۰۴ از بازیگران حوزه طلا بیشتر خواهیم شنید. یعنی همان اتفاقی که برای کریپتو در نهادهای مختلف افتاد در سال ۱۴۰۴ برای طلا نیز رخ خواهد داد.

اخیراً سومین هیات‌مدیره انجمن فین‌تک ایران مشخص شد. شما رئیس هیات‌مدیره دومین دوره انجمن فین‌تک بودید. در دو سالی که به انجام این وظیفه مشغول بودید زیبال آسیب‌دیده یا کوچک‌ نشد؟ در ابتدای مسئولیت من در انجمن فین‌تک می‌توانستم کارهایی در زیبال انجام بدهم. اما بعد از گذشت چهار پنج ماه روش درست انجام کار را یاد گرفتم و تعاملات و جلسات بیشتری در انجمن شکل گرفت. این موارد به مرور زمان بیشتر شد و طبیعتاً زمان زیادی از من می‌گرفت. به شکلی که این اواخر که اتفاقاً همزمان با مسدودیت درگاه‌های پرداخت بود من تقریباً ۳۰ ساعت در هفته برای انجمن وقت می‌گذاشتم. بر این اساس در مجمع انجمن این موضوع را اعلام کردم، کار در انجمن وقت زیادی را می‌طلبد‌.

بر این اساس باید به دبیرخانه‌ای قوی برای کاهش وظایف رئیس انجمن دست یابیم. با این اقدام، رئیس و هیات‌مدیره می‌توانند نقش سیاست‌گذار انجمن باشند و نقاط تعامل را برقرار کنند. در این روند باید نقش دبیر در مسائل اجرایی پررنگ شود. من در انجمن پیشنهادی از جانب هیات‌مدیره قبلی مطرح کردم که بر آن اساس هزینه عضویت و تمدید عضویت افزایش پیدا کند تا آن مبلغ صرف دبیرخانه شود. امروزه انجمن فین‌تک طبق آنچه ما تحویل داده‌ایم به نقطه‌ای دست پیدا کرده که بر آن اساس باید تعاملات بیشتری داشته و حوزه‌های جدیدی به آن اضافه شود. فضای انجمن به معنای واقعی جای رشد و توسعه زیادی دارد و می‌تواند در مسیر خودتنظیم‌گری قرار گیرد.

در دوره اول انجمن تازه تاسیس شده بود و در حال یافتن جایگاه خود بود. اما در دوره دوم که شما در انجمن مسئولیت داشتید انجمن در حال توسعه بود. کسب‌وکارهای بزرگ و اقدامات به شکل جدی‌تری در پیش بود. از سوی دیگر صنف انتظارهای جدی داشت و رگولاتور نیز دغدغه‌های اساسی را مطرح می‌کرد. آیا توانستید در آن دوره به نقطه‌ای از تعامل دست پیدا کنید؟ این کار واقعاً سخت بود. دانش و بلوغ کسب‌وکارها در هر کمیسیون با تنظیم‌گر یکسان نیست؛ حوزه‌هایی وجود دارند که به‌تازگی شکل گرفته‌اند و برخی دیگر از حوزه‌ها نیز بیش از پنج ۶ سال مانند حوزه پرداخت‌یاری و عمده کسب‌وکارها سابقه داشته‌اند. تفاوت حوزه‌ها با یکدیگر کار را سخت می‌کرد و به همین دلیل در ابتدا تلاش کردیم تا حداقل یک همسوسازی در بدنه صنف ایجاد شود.

به این معنا که موضع‌گیری‌ها در کمیسیون نسبت به موضوعاتی، مانند آیین‌نامه یا رویکرد بانک مرکزی، همسو باشد و بتوان بر اساس آن یک‌صدا به برخی از چارچوب‌های خواسته‌های خود برسیم. بخش دیگری از کار آن مربوط به بیرون انجمن و به سمت کلیه نهادهایی بود که یا می‌خواستند با انجمن تعامل کنند یا انجمن مایل به تعامل با آنها و به‌نوعی حامی قرار دادن‌شان بود. در دوره دوم انجمن از ابتدا در نشست خبری اطلاع داده شد که انجمن حتی در بحرانی‌ترین شرایط نیز تعامل خواهد کرد‌.

چون به نظر من صنف برای این ساخته می‌شود که بتوانیم با استفاده‌ از آن در بحرانی‌ترین نقطه کسب‌وکارها وارد عمل شویم و با نهاد قانون‌گذار، اجراکننده و هر کسی که بتواند تاثیری بر کسب‌وکار بگذارد تعامل کنیم. اگر صنف‌ها نباشند یا ضعیف باشند، به احتمال زیاد نهاد تصمیم‌گیرنده بر اساس نیازهای صنف خود عمل نمی‌کند و در نتیجه تصمیمات او کسب‌وکارهای زیادی آسیب خواهند دید.

اعلام کردید که در جلسه‌ رأی‌گیری انتخابات هیات‌مدیره سوم شرکت نخواهید کرد. این تصمیم شما به دلیل ناامیدی از چانه‌زنی صنفی بود؟خیر در واقع بیشتر دغدغه کسب‌وکاری داشتم. کار در انجمن کاملاً داوطلبانه است و هر مسئول باید بپذیرد دو سال، به طور خالص و داوطلبانه برای گروهی از کسب‌وکارها که احتمالاً کسب‌وکار خود نیز در آن است، تلاش کند و سهم بازار آنها را توسعه دهد. از سوی دیگر باید تلاش کرد تا تنظیم‌گر هر روز مانع جدید در مسیر قرار ندهد.

با وجود اینکه در دوره خود تلاش کردیم وظایف‌مان را با موفقیت تکمیل کنیم، اما در بعضی مواقع از توان و اختیارات ما خارج بود. علت اینکه در دوره سوم انتخابات شرکت نکردم این بود که نیاز به استراحت داشتم. این حجم فشار کاری در زیبال و انجمن نمی‌توانستند با یکدیگر به تعادل برسند. از سوی دیگر معتقدم باید افراد جدیدی در مسئولیت‌های صنفی قرار بگیرند تا افراد توانمند و قدرتمند در مذاکره را با تعداد بالا در انجمن داشته باشیم.

من فکر می‌کنم در هر دوره هیات‌مدیره باید نفراتی از هیات‌مدیره قبلی و نفرات جدیدی حضور داشته باشند تا کار به‌خوبی انجام شود. چراکه در نگاه بلندمدت مثلاً پنج تا ۶ساله می‌توان حدود ۳۰ فرد قوی و آشنا به ادبیات تنظیم‌گری و حاکمیتی را در صنف گرد آورد که به‌خوبی می‌دانند چگونه باید تعادل را میان صنف و رگولاتور برقرار کرد. به‌نوعی می‌توان این رویکرد و دستیابی به این هدف در بلندمدت را نقطه شکوفایی تلقی کرد.

با توجه به اینکه در دوره اول عضو هیات‌مدیره بودم و در دوره دوم ریاست را بر عهده گرفتم، فکر می‌کنم در این نقطه باید کمی به استراحت و مسائل عقب‌افتاده مربوط به زیبال می‌پرداختم. با وجود این، همچنان به اعضای انجمن در نقاطی که نیاز است، مانند مسائل پرداختی، کمک می‌کنم. در برخی نقاط نیز از ارتباطات و دوستی‌های شکل‌گرفته برای دستیابی به اهداف صنفی استفاده می‌کنم. بنابراین به معنای واقعی نمی‌توان از مسئولیت‌های صنفی فاصله گرفت و همچنان گاهی تماس‌هایی با من گرفته می‌شود و شخصاً آنها را به تیم جدید ارجاع می‌دهم.