پژوهشی در بنیادهای حقوقِ هوشِ مصنوعی (۱)؛ متنی نخواندنی برای انسانِ عصرِ بی‌حوصلگی

انگیزش ۱. انگیزه پژوهش، بی‌تابی خرد است. ذهن آن‌گاه به پژوهیدن درباره «موضوعی» میل دارد که داشته‌های کنونی خود درباره آن موضوع را نابسنده و ناکافی بداند. گرچه این مثال کاملاً دقیق نیست اما می‌توان به این بیان در گفت‌وگوی عامیانه اشاره کرد که وقتی اشتهای بسیار به غذا داریم از عبارت «ضعف کردن» استفاده می‌کنیم و ذهن نیز آن‌گاه که خود را نسبت به مبحثی در ضعف ببیند اشتها به بلعیدن مفاهیم دارد. ۲. البته تفاوت‌های میان ذهن و گوارش انسان نیز درخور توجه است چراکه مخزنِ غذا در تمام انسان‌ها گنجایشی نزدیک به هم دارد؛ بنابراین یک وعده غذایی را می‌توان در کمیت ثابتی توصیه کرد. اما در مورد ذهن این قاعده صحیح نیست و همین تمایز در اشتهای ذهن است که آدمیان را در گرایش‌های متنوع تقسیم می‌کند. تفاوت دیگر اینکه افزودن غذا به معده آن را «سیر» یا «پُر»‌ می‌کند اما افزودن «فهم» بر ذهن به لبریز شدن فهم منتهی نمی‌شود بلکه ظرفِ فهم را بزرگ‌تر می‌کند. ۳. این روزها «خبر»‌های بسیاری از «هوش مصنوعی» به چشم می‌نشیند. این خبرها، گاه آمیخته به شوق برای سهولت زندگی آدمی و گاه همراه با نگرانی‌ است. نگرانی به این سبب که گویی انسان به دست خود رقیبی برای «انسانیت» آفریده باشد. اینجا ما به آن «ضعف»ِ انگیزه‌بخشی دست می‌یابیم که می‌تواند خرد ما را بی‌تاب کند و مصداق توصیفی باشد که در بند یک آمده. بنیاد ۴. اما قصد ما از واژه «بنیاد» در عنوان این جستار چیست؟ دهخدا در برابر اسمِ مصدرِ «پژوهش» عبارت «پی‌جویی» را به عنوان معادل ذکر کرده. «پِی» به معنای بخشِ زیرین بناست. یعنی آن چیزی که ما نمی‌بینیم اما می‌دانیم که هست، چراکه وجهِ دیدنی و قابل تماشایِ بنا بر همان بخش نادیدنی استوار است. به این ترتیب بنیادجویی یعنی تلاش برای مشاهده بخشی از یک «پدیده» که از ابتدا در برابر...