شاخص کیفیت زندگی دیجیتال Surfshark: ایران در رتبه ۱۱۰ از میان ۱۲۱ کشور

به گزارش پیوست، شاخص براساس پنج ستون اصلی یعنی مقرون‌به‌صرفگی اینترت، کیفیت اینترنت، زیرساخت دیجیتال، امنیت دیجیتال و هوش مصنوعی به بررسی کیفیت زندگی دیجیتال می‌پردازد (در شاخص سال ۲۰۲۵ هوش مصنوعی جایگزین دولت الکترونیک شده است.)

این ستون‌ها براساس ۱۲ معیار مورد بررسی قرار می‌گیرند و برای مثال در بخش مقرون‌به‌صرفگی اینترنت، این شرکت مدت کار مورد نیاز برای خرید ارزان‌ترین اینترنت موبایل و مدتی که باید برای خرید ارزان‌ترین اینترنت ثابت کار کرد را به عنوان معیار در نظر می‌گیرد.

ایران در بخش مقرون‌به‌صرفگی جایگاه ۹۱ را در کنار کشور کنیا در اختیار دارد که یعنی براساس بررسی‌های سرف‌شارک شهروندان کنیایی و ایرانی برای خرید ارزان‌ترین اینترنت ثابت به مدت زمان مشابهی کار می‌کنند. در این شاخص کشور بلغارستان بهترین وضعیت و کامرون بد‌ترین وضعیت را دارند.

وضعیت وخیم امنیت دیجیتال در ایران

گرچه ایران در نگاه کلی نیز جایگاه بسیار ضعیفی در شاخص کیفیت زندگی دیجیتال دارد اما در بخش امنیت دیجیتال جایگاه کشورمان در وضعیت بحرانی است.

در این بخش سرف‌شارک برای رده‌بندی کشور‌ها دو معیار امنیت سایبری و قوانین محافظت از داده را مد نظر قرار می‌دهد. در بخش امنیت سایبری مبنا شاخص امنیت سایبری ملی (NCSI) از بنیاد آکادمی دولت الکترونیک (موسسه‌ای غیرانتفاعی که به نهاد‌های دولتی سراسر جهان در تحول دیجیتال کمک می‌کند) است و در بخش قوانین محافظت از داده نیز کیفیت قوانین امتیازی از ۰ تا ۴ می‌گیرند که بهترین نمونه از مقررات محافظت از داده شخصی نیز در این حوزه قانون محافظت از داده‌های عمومی اتحادیه اروپا در نظر گرفته شده است.

گفتنی است که نگاهی به وبسایت NCSI نشان می‌دهد که حداقل در رده‌بندی عمومی منتشر شده نام ایران در میان کشور‌های مورد بررسی به چشم نمی‌خورد اما NCSI می‌گوید در بررسی‌های خود آمادگی کشور‌ها برای جلوگیری از تهدید‌های امنیتی و رخداد‌های سایبری را می‌سنجد.

با این حال در این بخش ایران در جایگاه ۱۱۹ و امتیاز امنیت دیجیتال ۰.۰۱۹۸ قرار گرفته که حتی با هندوراس در رده ۱۱۸ که امتیاز ۰.۰۲۳۷ را گرفته نیز تفاوت فاحشی دارد. در این رده‌بندی کشور چک جایگاه اول را با امتیاز ۰.۲ دارد و کشور یمن نیز در جایگاه آخر امتیاز ۰.۰۰۷۹ دارد.

پیش از این هم کارشناسان متعددی در مورد وضعیت امنیت دیجیتال در ایران در بخش شرکتی و کاربری هشدار داده‌اند و یکی از عواملی مهم در تضعیف امنیت دیجیتال کاربران معمولی ایرانی استفاده گسترده از ابزارهای وی‌پی‌ان و فیلترشکنی است که در موارد بسیاری (چه رایگان و چه پولی) از سوی ارائه‌دهندگان معتبر عرضه نمی‌شوند.

زیرساخت دیجیتال و هوش مصنوعی: بهترین ضعف‌های ایران

سرف‌شارک در بخش دیگری به بررسی زیرساخت دیجیتال کشورها می‌پردازد که در این بخش دو معیار با وزن مشابه مورد استفاده قرار می‌گیرند: یکی افرادی که از اینترنت استفاده می‌کنند و دیگری آمادگی شبکه و در بخش آمدگی شبکه از امتیاز شاخص آمدگی شبکه موسسه Portulans استفاده شده است.

در حوزه هوش مصنوعی نیز که امسال برای اولین بار وارد این شاخص شده است، سرف‌شارک به پتانسیل سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی براساس شاخص AIIPI یا شاخص پتانسیل سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی از آژانس فرانسوی Agence Française de Développement به عنوان یک معیار و آمادگی هوش مصنوعی می‌پردازد که ظرفیت کشور را برای بهره‌برداری از پتانیل و بهره‌‌وری هوش مصنوعی معیار قرار می‌دهد.

ایران در هردو بخش زیرساخت دیجیتال و هوش مصنوعی جایگاه ۸۱ را در میان ۱۲۱ کشور این شاخص دارد که گرچه همچنان جایگاه ضعیفی در مقایسه با دیگر کشور‌ها است اما بهترین عملکرد کشورمان در ستون‌های مورد بررسی است. در بخش زیرساخت دیجیتال ایالات متحده به لطف حضور فعال شرکت‌های بزرگ فناوری جایگاه اول را در اختیار دارد و پس از آن نیز کره جنوبی و سنگاپور در جایگاه دوم و سوم هستند.

یمن در این رده‌بندی نیز جایگاه آخر را دارد و کشورمان پایین‌تر از هند و بالاتر از آفریقای جنوبی قرار دارد.

در بخش هوش مصنوعی نیز جایگاه کشورمان یکسان است و اینجا هم ایالات متحده جایگاه اول را دارد اما سنگاپور در این بخش از کره‌جنوبی بهتر عمل کرده و جایگاه دوم را بالاتر از کره دارد.

کیفیت اینترنت: ایران پایین‌تر از آنگولا و تانزانیا در جایگاه ۱۱۰

در بخش کیفیت اینترنت شرکت سرف‌شارگ از چهار معیار برای تشخیص استفاده می‌کند. دو معیار مربوط به سرعت اینترنت ثابت و موبایلی است که طبق توضیح شرکت براساس میانگین ماهانه سرعت دانلود در  ۱۲ ماهه آوریل ۲۰۲۴ تا آوریل ۲۰۲۵ بررسی شده است و لتنسی یا تاخیر نیز در همین مدت به صورت میانگین ماهانه لحاظ شده است.

ایران در این بخش پایین‌تر از آنگولا و تانزانیا و بالاتر از کنیا در رتبه ۱۱۰ قرار می‌گیرد. گرچه توضیحات بیشتری به تفکیک وضعیت اینترنت موبایل و ثابت در مورد کشور‌ها در این رده‌بندی ارائه نشده است اما آخرین گزارش اسپیدتست به ضعف جدی ایران در بخش اینترنت ثابت اشاره دارد و کشورمان با میانگین سرعت ۱۹.۸۸ مگابیت در جایگاه ۱۴۴ است، در حالی در بخش اینترنت موبایل وضعیت بهتری را در جایگاه ۷۲ جهان با میانگین سرعت ۵۶.۶۳ مگابیت دارد.

در نگاه کلی نیز شاخص کیفیت زندگی دیجیتال ایران را در جایگاه صدم جهان و پایین‌تر از نپال قرار می‌دهد و کشور‌های فنلاند، آلمان، دانمارک، سوئیس و فرانسه (به ترتیب) بهترین جایگاه را دارند.