قرارداد هوشمند و اهمیت آن برای مهندسان و مدیران فناوری؛ از کاغذ به کد

چند دهه پیش، تصور اینکه قراردادی بدون امضا، بدون کاغذ و بدون واسطه حقوقی بسته شود، بیشتر شبیه خیال بود تا واقعیت. اما امروز در دنیایی زندگی می‌کنیم که توافق میان دو نفر می‌تواند در چند خط کد خلاصه، در شبکه‌ای توزیع‌شده ذخیره و بدون دخالت انسان اجرا شود. این همان نقطه‌ای است که فناوری و حقوق در هم تنیده می‌شوند و پدیده‌ای به نام قرارداد هوشمند (smart contract) پدید می‌آید. تصور کنید وارد پارکینگی می‌شوید، خودرو را پارک می‌کنید، حسگر ورود شما را ثبت می‌کند و به‌صورت خودکار در پایان توقف، مبلغ دقیق از کیف پول دیجیتال‌‌تان برداشت می‌شود، بدون اپراتور، بدون فاکتور، بدون قرارداد کاغذی. یا در مثالی تخصصی‌تر، فرض کنید شرکتی برای ارائه خدمات ابری خود، سیستمی طراحی کرده که مشتری فقط کافی است رمزارز مشخصی را به کیف پول شرکت واریز کند. به محض تایید تراکنش، سیستم به‌صورت خودکار فضای ابری مورد نظر را فعال می‌کند و در پایان دوره، اگر مبلغ تمدید پرداخت نشود، دسترسی به‌طور خودکار قطع خواهد شد. نه تماس تلفنی لازم است، نه امضا، نه کارمند بخش مالی. همه‌چیز در چند ثانیه، بر اساس منطق از پیش‌تعریف‌شده‌ای که درون بلاک‌چین ذخیره شده، انجام می‌شود. این همان قرارداد هوشمند است؛ توافقی دیجیتال که شرط، تعهد و اجرای آن درون نرم‌افزار تعریف شده است. اما آیا این سیستم از نظر قانون هم یک «قرارداد» است؟ اگر خطایی پیش بیاید، مسئول کیست؟ در ادامه به آن می‌پردازیم. از قرارداد سنتی تا قرارداد خوداجرا در حقوق سنتی، قرارداد توافقی است میان اشخاص برای انجام دادن یا ندادن کاری، که با رعایت شرایط قانونی مثل قصد و رضا و اهلیت طرفین رسمیت پیدا می‌کند. اما در قرارداد هوشمند، «زبان حقوقی» جای خود را به «زبان برنامه‌نویسی» می‌دهد. برای مثال، به‌جای جمله‌هایی مثل «در صورت پرداخت، کالا تحویل می‌شود»، در این نوع قرارداد می‌نویسیم: if (payment == true)...