چرا دنیا با تیک‌تاک سر جنگ دارد؟

به گزارش پیوست؛ در حال حاضر تیک‌تاک به یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های رسانه‌ی اجتماعی در جهان تبدیل شده است و تا سال ۲۰۲۳ رکورد بیش از ۳.۵ میلیارد بار دانلود و یک میلیارد کاربر فعال را داشت. طبق آمار شرکت تحلیلی اپلیکیشن‌های موبایل statistics، در سال ۲۰۲۳ تیک‌تاک رکورد بیشترین دانلود در جهان را به خود اختصاص داده است و بعد از آن اینستاگرام و واتس‌اپ به ترتیب رتبه‌های دوم و سوم را در دست دارند.

اما این موفقیت با یک سری اختلاف‌ها با دولت‌های مختلف همراه بوده‌است که به ممنوعیت و محدودسازی تیک‌تاک در بازارهای کلیدی نظیر هند، اروپا، ایالات متحده و برخی کشور‌های دیگر منجر شده‌است.

چه کشورهایی TikTok را ممنوع کرده‌اند؟

هم‌اکنون به جز ایران تقریبا ۹ کشور دیگر تیک تاک را ممنوع کرده است.

ایالات متحده: ایالات متحده تلاش کرد تا بایت‌دنس (شرکت مادر تیک تاک) را مجبور به فروش تیک‌تاک کند اما همچنان موفق به این کار نشده است و در حال حاضر این برنامه فقط در سیستم‌های دولتی و برخی ایالت‌ها ممنوع شده است.

هند: در سال ۲۰۲۰، هند تیک‌تاک و ۵۸ اپلیکیشن چینی دیگر را به‌ دلیل به خطر انداختن منافع امنیتی کشور ممنوع کرد.

استرالیا: در آوریل ۲۰۲۳، استرالیا به دلیل نگرانی‌های امنیتی استفاده از تیک‌تاک در دستگاه‌های دولتی را ممنوع کرد.

بلژیک: تیک‌تاک بر روی گوشی‌های کارمندان دولتی ممنوع شد.

کانادا: در فوریه ۲۰۲۳، کانادا به دلیل مخاطرات حریم خصوصی و امنیتی استفاده از تیک تاک را در دستگاه‌های دولتی ممنوع کرد.

دانمارک: در مارس ۲۰۲۳ دولت دانمارک به دستگاه‌های دولتی دستور داد تا این برنامه‌ را از گوشی‌های خود پاک کنند و استفاده از آن را ممنوع اعلام کرد.

هلند: در مارچ سال ۲۰۲۳ به مقامات دولتی دستور داده شد که تیک‌تاک را از تلفن‌های همراه خود پاک کنند.

تایوان: در دسامبر ۲۰۲۲، استفاده از نرم‌افزار‌های چینی از جمله تیک‌تاک در دستگاه‌های دولتی تایوان ممنوع شد.

بریتانیا: وزرای دولتی بریتانیا از استفاده از تیک‌تاک بر روی دستگاه‌های کاری‌شان ممنوع شدند و این اپلیکیشن از دستگاه‌های کابینه نیز حذف شده است.

افغانستان: طالبان در آوریل ۲۰۲۲، تیک تاک را به دلیل عدم تطابق با قوانین اسلامی ممنوع کرد.

تیک تاک در سال ۲۰۱۶ توسط شرکتی چینی با نام بایت‌دنس (Byte Dance) راه‌اندازی شد. این شرکت همچنین برنامه‌های محبوب دیگری مانند دویین (نسخه چینی تیک‌تاک)، توتیائو (یک جمع‌آورنده اخبار) و هیلو (پلتفرم رسانه‌ اجتماعی برای هند) را در اختیار دارد.

همچنین شرکت بایت‌دنس در سال ۲۰۲۰ پلتفرمی به نام lemon 8 برای رقابت با اینستاگرام و جایگزینی تیک‌تاک در آمریکا منتشر کرد که به یکباره در آمریکا طرفداران زیادی پیدا کرد و همین موضوع باعث مطرح شدن فرضیه‌هایی از جمله ساخت حساب‌های کاربری جعلی و پول دادن به اینفلوئنسر‌ها برای استفاده از این پلتفرم، شد.

آیا تیک‌تاک از روش‌های تقلبی برای افزایش تعداد کاربران استفاده می‌کند؟

تیک‌تاک یکی از موفق‌ترین برنامه‌های شبکه اجتماعی از نظر تعداد کاربران است و از مهم‌ترین عامل‌های آن می‌توان به ویژگی‌های نوآورانه، الگوریتم طبقه‌بندی محتوا بر اساس علایق و توانایی تناسب با فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف اشاره کرد؛ اما شکایت‌هایی از برنامه تیک‌تاک نیز شده است که ادعا می‌کند TikTok برای افزایش تعداد کاربران خود تقلب می‌کند، از جمله هند که در سال ۲۰۱۸ ادعا کرد این اپلیکیشن از روش‌های تقلبی برای افزایش تعداد دانلودها استفاده می‌کند.

در سال ۲۰۲۰، ایالات متحده نیز به دلیل مسائل امنیتی TikTok را مورد بررسی قرار داد و به این موضوع پرداخت که آیا TikTok مخاطبین خود را برای افزایش تعداد کاربران فریب‌ داده است یا خیر. اما در نهایت هیچ شواهدی برای تایید این ادعاها پیدا نکرد.

اگرچه هیچ شواهد محکمی وجود ندارد که نشان دهد TikTok از تقلب برای رشد کاربران خود استفاده کرده‌است، اما ادعاهای متعدد باعث نگرانی‌هایی در مورد رفتارهای این پلتفرم شده‌است.

در زیر برخی از ادعاهایی که علیه TikTok مطرح‌شده‌اند، آمده‌است:

• استفاده از روبات‌ برای تقلب در تعداد دانلودها.
• پرداخت به افراد برای دانلود و استفاده از اپلیکیشن.
• استفاده از حساب‌های جعلی برای ایجاد تعامل در پلتفرم.

اما در نهایت TikTok همه‌ی این ادعاها را رد و اعلام کرد که رشد این برنامه ارگانیک است و از هیچ شیوه‌ی گمراه‌کننده‌ای استفاده نمی‌کند.

اتهامات وارد شده به تیک‌تاک

در ماه‌های اخیر، نمایندگان قانون‌گذاری در ایالات متحده، اروپا و کانادا تلاش‌های خود برای محدود کردن دسترسی به TikTokرا افزایش دادند. دلیل اصلی برای این محدودیت‌ها، نگرانی دولت‌ها از به خطر افتادن اطلاعات حساس کاربران توسط شرکت‌ چینی بایت‌دنس (شرکت مادر تیک‌تاک) است چرا که از نظر بسیاری از آنها این موضوع تهدیدی برای امنیت کشور‌ به حساب می‌آید.

برخی از دولت‌ها از جمله تایوان، هنگ‌کنگ و هند تیک‌تاک را به سانسور کردن محتواهایی که به صورت مستقیم از کشور چین انتقاد می‌کنند و همچنین حذف محتوا‌هایی که از رقبای تیک‌تاک حمایت می‌کنند متهم کرده‌اند.

در سال ۲۰۱۸ یکی از مدیران سابق بایت‌دنس به نام یینتائو یو، مدیر مهندسی فعالیت‌های بایت‌دنس در ایالات متحده، ادعا کرد که شرکت چینی بایت‌دنس به حزب کمونیست چین (CCP) برای جاسوسی از فعالان حقوق بشر و معترضان هنگ‌کنگ کمک می‌کند.

هرچند این ادعا منجر به ممنوعیت تیک‌تاک در ایالت مونتانا شد اما هیچ وقت اثبات نشد.

یینتائو یو همچنین مدعی شده بود که مالک تیک‌تاک از روبات و محتوای دزدی برای افزایش مشارکت استفاده کرده است.

از دیگر اتهامات مهمی که به تیک‌تاک زده شد، سرقت اطلاعات محرمانه از کاربران آیفون توسط تیک‌تاک، بود؛ فلیکس کراوس، توسعه دهنده نرم‌افزار، در رشته توییتی مدعی شد تیک‌تاک کدی را در خود جای داده است که امکان نظارت بر کیبورد، از جمله هنگام وارد کردن پسورد، را برای این شرکت فراهم می‌کند.

دسترسی بیش از حد به اطلاعات کاربران

بر اساس مطالعه جدیدی روی ۱۰ اپلیکیشن معروف شبکه‌ اجتماعی، دو اپلیکیشن یوتیوب و تیک‌تاک بیشترین دسترسی را به داده‌های کاربران دارند.

داده‌های این مطالعه نشان می‌دهد پلتفرم یوتیوب، متعلق به گوگل، داده‌های شخصی شما همچون تاریخچه جست‌وجوی آنلاین یا حتی موقعیت مکانی را برای نمایش تبلیغات شخصی‌سازی‌شده استفاده می‌کند اما تیک‌تاک، شرکت متعلق به بایت‌دنس چین، به شرکت‌های شخص ثالث نیز اجازه دسترسی به داده‌های شما را می‌دهد و به همین دلیل سرنوشت مشخصی از این اطلاعات در دست نیست.

تیک‌تاک به جاسوسی از خبرنگاران اعتراف کرد

کریس لپیتاک، رئیس حسابرسی داخلی تیک‌تاک، که رهبری عملیات جاسوسی را بر عهده داشت‌ با سه‌ نفر دیگر در این عملیات آی‌پی آدرس روزنامه‌نگارانی را که از اپلیکیشن تیک‌تاک استفاده می‌کردند زیر نظر داشته‌اند و بررسی می‌کردند که آیا برخی از کارکنان تیک‌تاک به آنها مشکوک بودند و ممکن بود اطلاعات این برنامه را لو دهند، در مکان مشترکی با آنها قرار دارند یا خیر.

بر اساس ایمیل اریک اندرسن، مشاور ارشد بایت‌دنس، امیلی بیکر وایت خبرنگار سابق بازفید، کریستینا کریدل، خبرنگار فایننشال تایمز و چند روزنامه نگار دیگر مورد هدف این عملیات بودند. هرچند این عملیات شکست خورد، اما امکان دسترسی غیرقانونی چهار کارمند این شرکت در آمریکا و چین را به اطلاعات کاربران این برنامه فراهم کرد.

در نهایت تیک‌تاک تمام این چهار نفر را اخراج کرد و اعلام کرد که گام‌های تازه‌ای برای محافظت از داده‌های کارکنان برمی‌دارند.

رابو لیانگ، مدیر ارشد بایت‌دنس، می‌گوید: «عمیقا متاسفم. اعتماد عمومی که با تلاش فراوان ساخته‌ایم شدیدا در نتیجه عملکرد چند نفر ضربه می‌خورد… به نظر من این شرایط باید درسی برای همه ما باشد.»

مرگ ۲۰ سرباز منجر به ممنوعیت کامل تیک‌تاک در هند شد

تیک‌تاک همواره برای حفظ یکی از بزرگترین‌ بازار‌های خود یعنی هند، تلاش کرده است، به‌طوری که تیک‌تاک اعلام کرد اطلاعات خود را به صورت محلی در این کشور ذخیره خواهد کرد و از قوانین حمایت از اطلاعات کشور هند نیز اطاعت می‌کند. در ژوئن ۲۰۲۰، تیک‌تاک همچنین اعلام کرد که دیگر از ناظران مستقر در چین برای بررسی محتواهای کاربران هندی استفاده نخواهد کرد. اما با همه این تلاش‌ها در نهایت هند این برنامه را در سال ۲۰۲۰ در پی حادثه‌ای تلخ، برای همیشه ممنوع کرد.

داستان ممنوع شدن این برنامه در هند به سال ۲۰۲۰ بر‌می‌گردد؛ در ژوئن ۲۰۲۰، تیک‌تاک همراه با ۵۸ برنامه دیگر چینی، به دلیل یک درگیری مرزی بین هند و چین که منجر به کشته شدن ۲۰ سرباز هندی شد، ممنوع شد. هند با بیش از ۲۰۰ میلیون کاربر و ۳۰ میلیون کاربر فعال روزانه، بزرگ‌ترین بازار تیک تاک خارج از چین بود و این ممنوعیت باعث کاهش چشم‌گیر درآمد و سهم بازار تیک‌تاک شد.

از طرفی خبر ممنوع شدن این برنامه برای بسیاری از تولیدکنندگان محتوا در هند که برای شهرت از این اپلیکیشن استفاده می‌کردند و درآمد آنها نیز از همین راه بود، خبری بسیار ناگوار بود. اما از طرفی دیگر برای رقبای محلی تیک‌تاک از جمله شیرچت، روپوسو و موج، خبری مثبت بود و بعد از ممنوع شدن تیک‌تاک این برنامه‌ها افزایش چشمگیری در تعداد کاربران تجربه کردند.

چرا دولت‌ها TikTok را ممنوع می‌کنند؟

همه چیز به چین برمی‌گردد

نمایندگان قانون‌گذاری و نظارت‌گران در کشورهای غربی به‌طور فزاینده‌ای نگرانی خود را از این مسئله بیان کرده‌اند که TikTok و شرکت مادر چینی آن، یعنی بایت‌دنس (ByteDance)، ممکن است اطلاعات حساس کاربران مانند موقعیت جغرافیایی را در اختیار دولت چین قرار دهند. نمایندگان به قوانینی اشاره کرده‌اند که به دولت چین اجازه می‌دهد تا به طور مخفیانه از شرکت‌ها و شهروندان چینی درخواست افشای اطلاعات کنند. همچنین نگرانی‌ها وجود دارد که چین ممکن است از پیشنهادات محتوایی TikTok برای انتشار اطلاعات نادرست استفاده کند.

اما همواره تیک‌تاک به‌طور کامل این اتهامات را انکار کرده و تلاش کرده است تا خود را از شرکت مادر خود یعنی بایت‌دنس مستثنی کند.

رویکرد آمریکا به این موضوع چه بود؟

از ماه نوامبر(چه سالی؟؟؟)، بیش از ۲۰ ایالت TikTok را روی دستگاه‌های صادر شده توسط دولت ممنوع کرده‌اند و بسیاری از دانشگاه‌ها، مانند دانشگاه تگزاس در آستین، دانشگاه آبورن و دانشگاه ایالت بویس دسترسی به این برنامه از طریق شبکه‌های Wi-Fi دانشگاهی خود مسدود کرده‌اند. اما دانشجویان اغلب با استفاده از اینترنت سیم‌کارت خود از این برنامه استفاده می‌کنند.

در حال حاضر سه سال است که استفاده از این برنامه روی دستگاه‌های دولتی ایالات متحده مورد ممنوع شده است، هرچند بعضی از اعضا در تلاش برای ممنوعیت کامل استفاده از این نرم‌افزار هستند و حتی در ماه مارس، کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان به تصویب یک لایحه رأی داد که می‌تواند به رئیس‌جمهور اجازه دهد از اختیار خود برای ممنوع کردن این پلتفرم استفاده کند. (در گذشته دادگاه‌ها تلاش دولت ترامپ برای انجام این کار را متوقف کردند.) اما معمولاً ممنوعیت‌ها به دستگاه‌های شخصی تعمیم نمی‌یابد. همچنین در دسامبر یک لایحه مشترک از طرف حزب‌های مختلف معرفی شد که هدف آن نیز ممنوعیت TikTok و هرگونه شبکه‌های اجتماعی مشابه از کشورهایی مانند روسیه و ایران بود.

خواسته آمریکا از تیک‌تاک چیست؟

تیک‌تاک به تازگی اعلام کرده‌است که دولت بایدن از مالک چینی تیک‌تاک یعنی بایت‌دنس خواسته است تا مالکیت این نرم‌افزار را به شرکتی دیگر واگذار کند و در غیر اینصورت باید با ممنوعیت‌های احتمالی روبه رو شود.

در مقابل تیک‌تاک گفته‌است که در ماه آگوست سال ۲۰۲۳، پیشنهادی ۹۰ صفحه‌ای ارائه کرده‌است که نحوه عملکرد این برنامه در ایالات متحده را توضیح و در عین حال به نگرانی‌های امنیت ملی پاسخ می‌دهد.

اما در مورد فروش این برنامه، در تاریخ ۲۳ مارس ۲۰۲۳، یک سخنگوی وزارت بازرگانی چین مخالفت شدید چین با فروش این برنامه را رسما اعلام کرد.

آیا دولت می‌تواند یک اپلیکیشن را ممنوع کند؟

بیشتر ممنوعیت‌های موجود تیک‌تاک توسط دولت‌ها و دانشگاه‌ها، که امکان حذف این برنامه از دستگاه‌ها و شبکه‌های خود را دارند، اجرا شده‌اند.

از طرفی در برخی کشور‌ها از جمله آمریکا، تعداد زیادی از مردم از جمله سازمان‌های خبری مهم مانند نیویورک تایمز و واشنگتن‌پست، اکنون در تیک‌تاک حضور فعالی دارند.

کیتلین چین، کارشناس مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، می‌گوید: «در دولت‌های دموکراتیک، دولت نمی‌تواند به سادگی آزادی بیان را بدون دلایل بسیار قوی و منطقی از بین ببرد و هنوز هم مطمئن نیستیم که آیا دلایل محکمی برای ممنوعیت تیک‌تاک داریم یا خیر».

تیک‌تاک چه واکنشی داشت؟ 

تیک‌تاک همواره اتهامات وارده را رد کرده و ادعا کرده‌است که مستقل از دولت چین عمل می‌کند و به هیج‌وجه اطلاعات کاربران را با چین به اشتراک نمی‌گذارد. تیک‌تاک همچنین اعلام کرده‌است که قوانین و مقررات محلی کشورهایی که در آن فعالیت دارد از اهمیت بالایی برخوردار است و تاکید کرد تیک‌تاک در هیچ فعالیت سیاسی یا ایدئولوژیک شرکت نمی‌کند.

تیک‌تاک بارها تلاش کرده‌است این نگرانی‌ها را با استخدام مدیران محلی، ذخیره‌سازی اطلاعات خارج از چین و اجازه‌دهی برای ارزیابی‌های مستقل از سیاست‌ها و امنیت محتوا برطرف کند.

تلاش برای حضور در آمریکا

در ایالات متحده، تیک تاک در ماه می ۲۰۲۰، کوین مایر، مدیر سابق دیزنی، را به عنوان مدیرعامل خود منصوب کرد. با این حال، او در ماه آگوست ۲۰۲۰ به خاطر تشدید تنش‌ها بین ایالات متحده و چین در مورد تیک‌تاک استعفا داد.

در ماه سپتامبر ۲۰۲۰، تیک تاک طی توافقی با شرکت‌های اوراکل و والمارت اعلام کرد که شرکت جدیدی به نام تیک‌تاک گلوبال را تشکیل خواهد داد که به عملیات و اطلاعات تیک‌تاک در ایالات متحده می‌پردازد. با این حال، به دلیل موانع نظارتی و اختلافات بین طرفین درگذشته، این توافق هنوز به نتیجه نرسیده است.

بروک اوبروتر، سخنگوی تیک‌تاک، در یک بیانیه گفت: «سریع‌ترین و کامل‌ترین راه برای رفع هر نگرانی درباره  امنیت ملی درمورد تیک‌تاک، این است که CFIUS (کمیته سرمایه‌گذاری خارجی در ایالات متحده) توافقنامه پیشنهادی را که به مدت تقریبا دو سال با آن کار کرده‌ایم، تصویب کند». علاوه بر این تیک‌تاک اخیرا تلاش غیرمعمولی در واشنگتن داشته است تا با انجمن‌های فکری تأثیرگذار، گروه‌های منافع عمومی و نمایندگان قانون‌گذاری دیدار کند و طرحی را که به دولت ارائه کرده‌است، ترویج کند.

چگونه مسائل حریم خصوصی و امنیت تیک‌تاک با اینستاگرام، فیس‌بوک یا توییتر متفاوت است؟

گروه حقوق دیجیتال غیرانتفاعی Fight for the Future به تازگی کمپینی با هشتگ DontBanTikTok را با هدف جلب توجه نمایندگان قانون گذار تیک‌تاک آغاز کرده است و خواستار تدوین قوانین حفاظت از داده و حریم خصوصی است که به همه شرکت‌های فناوری بزرگ اعمال شود.

هرچند بسیاری معتقدند که داده‌هایی که تیک‌تاک از کاربران خود جمع می‌کند نسبت به بسیاری از برنامه‌های دیگر بیشتر است و نحوه استفاده از این داده‌ها نیز مشخص نیست اما رابین کپلن، محقق ارشد در موسسه Data & Society Research Institute، می‌گوید: «توافق کلی جامعه حفاظت از حریم خصوصی این است که تیک‌تاک داده‌های زیادی جمع‌آوری می‌کند، اما این مقدار تفاوت چندانی با داده‌هایی که توسط دیگر اپلیکیشن‌ها جمع‌آوری می‌شود، ندارد».

در نهایت با وجود همه تلاش‌های تیک‌تاک این پلتفرم همچنان با ناتوانی و فشار در برخی از بازارهای خود روبروست، جایی که باید با رقبای محلی رقابت کند، جذابیتی برای اقشار مختلف ایجاد کند و تنش‌های سیاسی را کنار بگذارد و همانطور که گفتیم:‌ گویا همه چیز به چین برمی‌گردد.