استارت‌آپ‌ها باید سالانه چند صد میلیارد سود بدهند؟ تپسی زیر ذره‌بین

به گزارش پیوست، انتشار صورت‌های مالی حسابرسی‌نشده سال ۱۴۰۱ تپسی ۲۹ اردیبهشت ماه و ثبت سود خالص ۸۷ میلیارد تومانی در کنار درآمد عملیاتی ۶۲۵ میلیارد تومانی در شرایطی موجب واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی شد که اسپاتیفای نیز به عنوان یکی از استارت‌آپ‌های مطرح هنوز به سود دهی نرسیده‌است.

اوبر اگر چه از لحاظ حجم بازار بسیار بزرگتر از تپسی و هر استارت‌آپ ایرانی دیگری است اما می‌توان دید حتی استارت‌آپی در این حد و اندازه هم همچنان به سوددهی نرسیده است. اوبر از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ تنها یک سال یعنی سال ۲۰۱۸ توانسته سود یک میلیارد دلاری ثبت کند. بیشترین میزان زیان این پلتفرم مربوط به سال ۲۰۲۲ است که رقم ۹.۱ میلیارد دلار را نشان می‌دهد.

سهام تپسی ۲۴ خرداد ۱۴۰۱ در بازار دوم فرابورس عرضه شد و با قیمت ۹۳۹ تومان به فروش رفت و اکنون قیمت آن به ۶۶۰ تومان رسیده است. البته بازدهی سهام این پلتفرم تاکسی آنلاین طی ۳ ماه اخیر ۳۱ درصد بوده است که رقم خوبی به حساب می‌آید.

سود و زیان فقط یک پارامتر است

پیمان پارسا، کارشناس بازارهای مالی در گفت‌وگو با پیوست در خصوص اینکه آیا توقع سوددهی چند صد میلیاردی در یک سال برای یک پلتفرم معقول است می‌گوید: «سود و زیان تنها یکی از پارامترهایی است که در شرکت‌هایی که هنوز رشد دارند تاثیر دارد و در کنار آن باید پارامترهای دیگر نیز بررسی شود. درآمد عملیاتی تپسی به میزان ۱۳۵ درصد اضافه شده است و هنوز در حال رشد است. روش تحلیل من این است ببینم در هر سال مالی چقدر منابع به شرکت آمده و کجا هزینه شده است. در مورد همین شرکت ۶۲۵ میلیارد تومان درآمد عملیاتی داشته که باید به منابع آن نیز دقت کنیم و ببینیم اینها را کجا صرف کرده است. از این زاویه شاید اوضاع تپسی خیلی خوب نیست. البته باید ریز صورت‌های مالی منتشر شود و ببینیم هزینه‌های تپسی چطور تا این اندازه رشد کرده است.»

او ادامه می‌دهد:‌‌ «تپسی نزدیک ۴۰۰ میلیارد تومان از هزینه‌های امسال را شناسایی نکرده و در ترازنامه آورده است. از ۶۲۵ میلیارد تومان درآمد عملیاتی‌اش نیز ۸۷ میلیارد تومان سود شناسایی کرده است یعنی ۵۳۸ میلیارد تومان هزینه شناسایی شده است. یعنی این شرکت در سال مالی اخیر برای درآمدهایش حدود ۹۱۰ میلیارد تومان هزینه کرده است. حالا باید ببینیم پارسال برای ۲۰۰ میلیارد تومان این هزینه‌ها چقدر بوده است. بعد مقایسه کنیم هزینه‌ها و درآمدها چقدر رشد کرده است. اگر هزینه‌ها بیشتر از درآمد رشد می‌کند باید ببینیم چه محصولی را توسعه می‌دهد و این محصول قرار است چقدر درآمدش را در آینده اضافه کند.»

پارسا بر اهمیت این موضوع تاکید می‌کند که فقط با نگاه مالی نمی‌توان وضعیت چنین شرکت‌های را تحلیل کرد و می‌گوید: «اکنون به نظر می‌آید رشد هزینه‌‌های تپسی از رشد درآمدش بیشتر است. البته باید صورت‌های مالی منتشر شود و ریز این ۴۰۰ میلیارد که به عنوان دارایی شناسایی شده مشخص شود.»

استارت‌آپ یا ملک؟

سوددهی بازار مسکن جاذبه‌ای است که همواره سرمایه‌گذاران در ایران را به سمت خود کشانده است. بنابر گزارش مرکز آمار ایران قیمت ملک در ایران تنها در بازه فروردین تا آذر ماه ۱۴۰۱ حدود ۵۰ درصد رشد کرده است. از پارسا پرسیدم با وجود چنین بازدهی‌هایی آیا فعالیت استارت‌آپی همچنان منطقی است.

این کارشناس سرمایه‌گذاری در این مورد می‌گوید: «این نگاه اشتباه است. اولا وقتی می‌خواهیم مقایسه کنیم باید ببینیم از زاویه چه کسی نگاه می‌کنیم. اگر از نگاه میلاد منشی‌پور و بقیه هم‌بنیان‌گذاران می‌بینیم این مقایسه غلط است. آقای منشی‌پور پول یک آپارتمان را نگذاشته که بگوید من هزار میلیارد سرمایه‌گذاری می‌کنم و بابتش ۹۰ میلیارد تومان سود سالانه می‌برم. او زمان و استعداد و تجربه‌اش را گذاشته است و با جمع‌آوری سرمایه به مرحله‌ای رسیده که اگر مثلا ۱۰ درصد سهام داشته باشد ۸ میلیارد و ۷۰۰ سود کرده است. همچنین نزدیک ۲ هزار میلیارد تومان حجم بازار دارد و از این بابت نیز نزدیک ۲۹۰ میلیارد تومان عایدی دارد.»

او مقایسه دوگانه استارت‌آپ یا آپارتمان را غلط می‌داند و می‌گوید: «اینکه بگوییم این سود، پول آپارتمان هم نیست اشتباه است. اولا اینکه با این پول می‌توان زندگی بسیار خوبی داشت. ولی اگر من و شما قرار است تپسی را بخریم تا بازده بگیریم زاویه نگاه فرق می‌کند و چنین محاسباتی درست است. یعنی اگر من خانه‌ای بخرم باید ببینم چقدر بازده دارد و آن را با بازدهی سهام تپسی مقایسه کنم.»

پارسا در مورد غلط بودن این مقایسه بیشتر توضیح می‌دهد: «حدود ۹۰ میلیارد تومان سود تپسی را نباید با پول یک آپارتمان مقایسه کنیم. برای رسیدن به این درآمد از آپارتمان شما چندین آپارتمان باید بخرید و اجاره دهید. به طور متوسط ۱۰ درصد ارزش هر ملکی هزینه اجاره‌اش است. اگر کسی بخواهد به ۹۰ میلیارد سود از آپارتمان برسد باید ۹۰۰ میلیارد تومان ملک بخرد و اجاره دهد، اجاره‌ها سوخت دارد و با سوختش و هزینه بنگاه باید حدود ۱۳۰۰ میلیارد تومان هزینه کند. باید ۵۰ – ۶۰ آپارتمان بخرید و به ۵۰ – ۶۰ نفر اجاره دهید. اینها هزینه عملیاتی دارد. البته سود رشد قیمت ملک هم مهم است. اینجاست که باید ببینید سهام تپسی بیشتر رشد می‌کند یا ملک.»

تپسی به عنوان اولین استارت‌آپی که وارد بازار سرمایه شد شاید شفاف‌ترین صورت‌های مالی را دارد. انتشار ریز جزئیات صورت‌های مالی استارت‌آپ‌ها شاید بتواند به شفافیت بیشتر این بازار کمک کند. در این صورت می‌توان دقیق‌تر به این پرسش پاسخ داد که سرمایه‌گذاری در اکوسیستم فناوری کشور معقول است یا خیر.