بررسی ۶ ورشکستگی بزرگ صرافی‌‌های ارزدیجیتال

صرافی‌های ارزدیجیتال همواره با چالش ها و آسیب‌پذیری‌های متعدد روبه‌رو بوده‌اند. ورشسکتگی هم یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها است. در سال‌های گذشته با گسترش استفاده و افزایش پذیرش رمزارزها در بین مردم، بروز بی‌ثباتی‌های مالی مانند ورشکستگی هم در بین صرافی‌های ارزدیجیتال، روند پرشتاب‌تری به خود گرفته است. تنها در سال ۲۰۲۲ فقط ۹ صرافی بزرگ با خسارتی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار ورشکست شدند.

یکی از این ورشکستگی‌ها مربوط به صرافی ارز دیجیتال Bittrex است. این صرافی به عنوان دومین پلتفرم بزرگ خرید و فروش ارزهای دیجیتال پس از صرافی FTX، اعلام ورشکستگی کرد. Bittrex اعلام کرده بود که به مشتریان خارج از آمریکا به ارائه خدمت ادامه می‌دهد. صرافی Bittrex با بیش از ۱۰۰ هزار طلبکار بین ۵۰۰ تا یک میلیارد دلار بدهی دارد.

صرافی بیترکس قبل از ورشکستگی اعلام کرده بود که به دلیل محیط نظارتی و اقتصادی آمریکا این کشور را ترک خواهد کرد. با این حال وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه Bittrex شکایت کرد و ادعا کرد توکن‌های OmiseGo (OMG)، Algorand (ALGO)، Dash (DASH)، TokenCard (TKN)، i-House Token (IHT) و Naga (NGC) اوراق‌بهادار هستند و Bittrex باید ضمن ثبت‌نام در SEC یا کمیسیون بورس اوراق بهادار آمریکا ، قوانین شفافیت خاصی را قبل از ارائه این ارزهای دیجیتال اعمال می‌کرده است. در مقابل Bittrex هم در بیانیه‌ای اعلام کرد: SEC ضمن درخواست‌های متعدد، اعلام نمی‌کند چه دارایی‌هایی به عنوان اوراق بهادار شناخته می‌شوند تا بتوانیم آن‌ها را از فهرست دارایی‌ها خارج کنیم.

در نتیجه این دعوا، Bittrex به مشتریان آمریکایی اعلام کر وجوه خود را تا پایان آوریل (زمان توقف فعالیت Bittrex) برداشت کنند و بابت مشتریانی که برداشت انجام نداده‌اند هم اعلام کرد وجوه آنها ایمن باقی می‌ماند. با این حال بعد از اعلام ورشکستگی دادگاه در مورد دارایی‌ها شرکت تصمیم‌گیری خواهد کرد.

در کمتر از یک سال صنعت ارزهای دیجیتال شاهد ورشکستگی نام‌های بزرگی مانند FTX، Celsius Network، Voyager Digital، Three Arrows Capital، BlockFi بود.

مشکلات FTX پس از یک گزارش خبری در ماه نوامبر آغاز شد. این گزارش‌ها نشان می‌داد یک شرکت تجارت ارزدیجیتال نزدیک به FTX به نام Alameda Research بدهی‌هایی به مبلغ ۸ میلیارد دلار  دارد. این گزارش باعث شد صرافی بایننس، توکن‌های FTT (توکن صرافی FTX) خود را بفروشد. در ادامه این اقدام کاربران در کمتر از ۷۲ ساعت ۶ میلیارد دلار از FTX برداشت کردند.

پتانسیل زیاد این پلتفرم‌ها ریسک بالایی هم به‌دنبال دارد. ریسک ورشکستگی فعالیت صرافی‌های ارزدیجیتال می‌تواند به از دست رفتن میلیون‌ها یا در بعضی موارد میلیاردها دلار دارایی دیجیتال منجر شود. ورشکستگی صرافی‌های ارزدیجیتال مانند هر بی‌ثباتی مالی دیگری نتیجه بی‌توجهی به ارزیابی خطرات است. این بی‌توجه در دو سمت پلتفرم معاملاتی و کاربر اتفاق می‌افتد. در سمت پلتفرم معمولا به دلیل عدم شفافیت در نحوه مدیریت، بررسی دلایل ورشکستگی بسیار دشوار است. با این حال در سمت کاربر با در نظر گرفتن این پیش‌فرض که در فضای مالی و به خصوص فضای مالی غیرمتمرکز، هر کاربر مسئول دارایی‌های خود است و برای نگهداری و انجام معاملات نباید به هیچ شخص یا سازمانی اعتماد کند، پیش‌گیری از مشکلات مرتبط با ورشکستگی یا بی‌ثباتی‌های مالی راحت‌تر است و تنها با داشتن آگاهی و در نظر گرفتن ریسک می‌توان از بروز مشکلات اجتناب کرد.

آشنایی با مبادلات ارزهای دیجیتال

صرافی‌های ارزهای دیجیتال به عنوان یکی از سنگ بناهای اکوسیستم ارزهای دیجیتال عمل می‌کنند و به عنوان پل بین سیستم مالی سنتی و دنیای دارایی‌های دیجیتال شناخته می‌شوند. به همین دلیل برای درک پیچیدگی‌های مرتبط با ورشکستگی این پلتفرم‌های معاملاتی ابتدا بهتر است ابتدا عملکرد و چالش‌های صرافی‌ها را درک کنیم.

در فضای ارزهای دیجیتال به پلتفرم‌هایی که کاربران را قادر به خرید، فروش و معامله ارزهای دیجیتال می‌کنند، صرافی ارزدیجیتال گفته می‌شود. این نهادها بازاری را فراهم می‌کنند که در آن افراد یا موسسات می‌توانند دارایی‌های دیجیتال خود را با ارزهای فیات یا دیگر ارزهای دیجیتال مبادله کنند. این پلتفرم اغلب ویژگی‌هایی مانند دفترسفارشات، نمودار معاملات و کیف‌پول را در اختیار کاربران قرار می‌دهند تا مدیریت دارایی‌ها راحت‌تر شود.

در این بین صرافی‌ها در دو نوع متمرکز و غیرمتمرکز وجود دارند. صرافی‌های متمرکز توسط یک نهاد مرکزی کنترل می‌شوند و به عنوان یک واسطه بین خریداران و فروشندگان عمل می‌کنند. در مقابل صرافی‌های غیرمتمرکز براساس فناوری بلاک‌چین توسعه پیدا کرده‌اند که امکان تجارت همتا به همتا بدون نیاز به واسطه را ارائه می‌دهند. درک تفاوت مدل‌های متمرکز و غیرمتمرکز صرافی‌های ارز دیجیتال در ارزیابی ریسک‌های مرتبط با ورشکستگی ضروری است.

پیاده‌سازی صرافی‌های ارزهای دیجیتال به دلیل تعداد بالای کاربر، حجم و تعداد معاملات با چالش‌های عملیاتی مانند آسیب‌پذیری‌های امنیتی، نظارتی، نقدینگی و نوسانات بازار درگیر است. از نظر امنیتی تجمیع حجم بالای سرمایه در صرافی‌ها، این پلتفرم‌ها را به هدف هکرها تبدیل می‌کند که می‌تواند منجر به زیان‌های قابل توجهی شود. همچنین نامشخص بودن چشم‌انداز نظارتی در حوزه‌های قضای مختلف هم یکی از مشکلات اصلی به حساب می‌آید. فقدان دستورالعمل‌های روشن و اقدامات انطباقی در این حوزه می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر مبادلات، ثبات و جایگاه قانونی این پلتفرم‌ها شود.

یکی دیگر از چالش‌های صرافی‌های ارزهای دیجیتال جریان نقدینگی و نوسان‌های بازار است. صرافی‌ها به نقدینگی کافی برای تسهیل تجارت متکی هستند و در زمان اوج گرفتن نوسان در بازار، نقدینگی کمیاب می‌شود و همین موضوع می‌تواند منجر به دستکاری قیمت و ورشکستگی شود.

عوامل موثر در ورشکستگی صرافی‌های ارزدیجیتال

ورشکستگی صرافی‌های ارزدیجیتال می‌تواند به دلایل مختلفی و ترکیبی از عوامل که موجب تشدید چالش‌های عملیاتی می‌شود، درنهایت باعث بروز بی‌ثباتی‌های مالی مانند ورشکستگی شود. در این بین نقض امنیتی و هک یمی از مهم‌ترین دلایل است. اگر اقدامات امنیتی یک صرافی ناکافی باشد یا به آسیب‌پذیری‌های سیستم بی توجهی شود، هکرها می‌توانند با استفاده از این مشکلات دسترسی غیرمجاز ایجاد و اقدام به سرقت دارایی‌ها کنند. متاسفانه همچنان برخی از صرافی‌ها دارایی‌های کاربران را در کیف‌پول‌های داغ ذخیره می‌کنند که همین موضوع یکی از بزرگ‌ترین دلایل هک صرافی‌ها محسوب می‌شود.

در بحث بازارهای مالی، مدیریت ریسک یکی از مهم‌ترین مفاهیم است. با این حال برخی از صرافی‌ها مدیریت ریسک ضعیفی ارائه می‌دهند. عدم اجرای استراتژی‌های مدیریت ریسک می‌تواند صرافی‌ها را در معرض خطر ریسک عملیاتی، مالی یا نظارتی قرار دهد. ارزیابی ناکافی ریسک، فقدان کنترل‌های داخلی یا برنامه‌های ناکارآمد بازیابی بلایا، می‌تواند به بی‌ثباتی مالی و افزایش احتمال ورشکستگی کمک کند.

صرافی‌ها در حوزه ارزهای دیجیتال برای حرکت در چشم‌انداز نظارتی با چالش‌های مهمی برای مبادلات روبرو هستند. رعایت قوانین ضدپول‌شویی (AML) و تایید هویت مشتری (KYC) برای اطمینان از شفافیت و جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی بسیار مهم است. نبود امکان رعایت الزامات نظارتی یا بروز اختلافات قانونی می‌تواند هزینه‌های صرافی را تحت تاثیر قرار دهد و موجب مشکلات عملیاتی یا ورشکستگی شود.

داشتن سهم از بازار برای صرافی‌ها به معنی تقویت اعتبار و اعتماد در بین کاربران است. به همین دلیل شفافیت در انجام عملیات‌ها یکی از مهم‌ترین جنبه‌های کسب‌وکارهای صرافی به حساب می‌آید. در مقابل و در صورت عدم وجود شفافیت، صرافی با کاهش اعتماد و اعتبار در بین کاربران مواجه که می‌تواند به یکی از دلایل بی‌ثباتی مالی منجر شود.

اما در بین عواملی که منجر به ورشکستگی می‌شود، دستکاری و نوسان بازار بازتاب بیشتری داشته است. نوسان در بازار ارزهای دیجیتال می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر ثبات معاملات در پلتفرم صرافی داشته باشد و به همین دلیل در دوره‌هایی که نوسان شدیدتر است، چالش‌هایی مانند نقدینگی و مدیریت موثر دفاتر معاملات را به دنبال داشته باشد. همچنین دستکاری بازار مانند تجارت با دارایی کاربران یا جعل می‌تواند با مخدوش‌سازی قیمت‌ها و حجم معاملات، به صورت بالقوه زیان مالی برای صرافی و کاربران به بار آورد.

با این حال سوءمدیریت داخلی و بروز تقلب از جمله مواردی است که صرافی‌ها می‌توانند با پیش‌بینی و ارائه راه‌کارهای کارآمد تا حد قابل توجهی از بروز آن‌ها جلوگیری کنند. مواردی همچون اختلاس، تجارت با دارایی کاربران با کنترل‌های عملیاتی و مالی ناکارآمد از جمله مواردی هستند که نتیجه ضعف مدیریت به حساب می‌آیند و ضعف مدیریتی، فقدان نظارت و اقدامات غیراخلاقی از جمله مواردی هستند که زمینه‌ساز بروز مشکلات داخلی می‌شوند.

ورشکستگی‌های قابل توجه صرافی‌های ارزدیجیتال

چشم‌انداز ارزهای دیجیتال در سال‌های گذشته تحت تاثیر چندین مورد بی‌ثباتی مالی صرافی‌ها دچار تغیراتی شده است. به همین دلیل نیاز به بهبود اقدامات امنیتی، انطباق با مقررات و مدیریت ریسک به الزامات این کسب‌وکارها بدل شده است.

یکی از بدنام‌ترین موارد تاریخ مبادلات ارزهای دیجیتال سقوط Mt. Gox بود. Mt. Gox زمانی بزرگ‌ترین صرافی بیت‌کوین در سطح جهان بود. این صرافی با از دست دادن حدود ۸۵۰ هزار بیت‌کوین به ارزش صدها میلیون دلار، با ادعای نقص امنیتی و سرقت، اعلام ورشکستگی کرد. این حادثه در نهایت باعث افزایش اهمیت توجه به شیوه‌های امنیتی نوین، مدیریت ریسک و شفاف‌سازی رویه‌های عملیاتی شد.

صرافی کانادایی Quadriga در سال ۲۰۱۹ با اعلام ورشکستگی پس از مرگ ناگهانی بنیان‌گذار و مدیرعامل آن، خبرساز شد. البته بعدتر مشخص شد مدیرعامل Quadriga کنترل کلیدهای خصوصی را در اختیار داشته است و به همین دلیل ۱۹۰ میلیون دلار از دست رفت. ورشکستگی Quadriga اهمیت مدیریت در برنامه‌ریزی اضطراری و نظارتی را روش کرد.

در سال ۲۰۱۸ یک صرافی ژاپنی به نام Coincheck با یک نقض امنیتی بزرگ مواجه شد که ۵۳۰ میلیون دلار خسارت از توکن NEM به بار آورد. در پی این حادثه رگولاتورهای ژاپنی نظارت بر مبادلات ارزهای دیجیتال را تشدید کردند و نیاز به پروتکل‌های امنیتی پیشرفته از جمله ذخیره‌سازی سرد برای ذخیره وجوه کاربران و احراز هویت چند امضایی برجسته شد.

صرافی ارزدیجیتال Bitfinex هم در سال ۲۰۱۶ با یک نقض امنیتی مواجه شد که در پی آن ۱۲۰ هزار بیت‌کوین از دست رفت. Bitfinex برای رسیدگی به این موضوع توکن‌های BFX برای بین کاربران آسیب‌دیده متناسب با میزان زیان هر کاربر، توزیع کرد. توزیع توکن برای جبران خسارت توسط Bitfinex بر اهمیت مدیریت بحران و اجرای سازوکارهایی برای جبران خسارت تاکید کرد.

محافظت از خود به عنوان یک کاربر

داشتن تعامل با صرافی‌های ارزدیجیتال با خطرات ذاتی همراه است. با این حال در صورت رعایت برخی اقدامات احتیاطی، کاربران می‌توانند امنیت خود را افزایش داده و از ضررهای احتمالی محافظت شوند.

یکی از اولین قدم‌ها برای ورود به فضای ارزهای دیجیتال، انتخاب صرافی است. در این مورد تحقیقات کامل برای اطمینان از اعتبار و شهرت صرافی از طریق نظرات کاربران، انطباق با مقررات و بررسی سابقه امنیتی صرافی می‌تواند خطر قربانی شدن در پلتفرم‌های کلاه‌بردار را کاهش دهد.

بعد از انتحاب صرافی، فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) یک لایه امنیتی به حساب کاربر در صرافی اضافه می‌کند. در این حالت حتی در صورتی که رمزعبور به خطر بیوفتاد هم احتمال دسترسی غیرمجاز کاهش پیدا می‌کند.

برای بهبود امنیت حساب، کاربران بهتر است از رمزهای عبور قوی و منحصربه‌فرد برای حساب صرافی خود استفاده کنند. ترکیبی از حروف کوچک و بزرگ، اعداد و کاراکترهای خاص می‌تواند برای رمز عبور مناسب باشد. اما باید توجه داشت که به‌روزرسانی دوره‌ای رمز عبور می‌تواند تاثیر مثبتی در امنیت حساب داشته باشد.

فیشینگ به عنوان یکی از مرسوم‌ترین روش‌های سرقت اطلاعات و کلاه‌برداری در فضای ارزهای دیجیتال هم مرسوم است. به همین دلیل نسبت به ایمیل‌ها، پیام‌ها یا وب‌سایت‌های مشکوک که درخواست ورود اطلاعات شخصی از کاربران را دارند، باید حساس بود. همچنین به دلیل استفاده از صرافی‌های با دستگاه‌های مختلف مانند تلفن هوشمند، تبلت یا کامپیوتر از نبود بدافزارها، ویروس‌ها و سایر تهدید‌های امنیتی روی هر دستگاه باید اطمینان حاصل کرد.

استفاده از راه‌حل‌هایی مانند ذخیره‌سازی سرد (کیف‌پول‌های سخت‌افزاری یا دستگاه‌های ذخیره‌سازی آفلاین) می‌تواند به افزایش امنیت دارایی کمک کند. در این حالت دارایی به صورت آنلاین قابل دسترس نیست و خطر هک یا دسترسی غیرمجاز کاهش پیدا می‌کند.

هوشیاری در نظارت به حساب صرافی می‌تواند از بروز برخی مشکلات جلوگیری کند. چک کردن تاریخچه تراکنش‌ها، موجودی‌ها و هرگونه اعلان یا هشدار درکنار تماس با پشتیبانی صرافی درصورت مشاهده موارد مشکوک، می‌تواند نقش جلوگیری یا کاهش خسارت را ایفا کند.

جمع‌بندی

بروز ورشکستگی در صرافی‌های ارزدیجیتال، چالش‌های پیش‌روی این صنعت را روشن کرده است. این حوادث باعث بروز اقدامات مهمی در جهت ایجاد اکوسیستم امن‌تر وانعطاف‌پذیرتر شده است. درک عوامل موثر در ورشکستگی، گام مهمی در جهت ایجاد پایه‌ای قوی‌تر برای مبادلات ارزدیجیتال است.

صرافی‌ها می‌توانند برای حفاظت از دارایی کاربران از طریق پروتکل‌های امنیتی سختگیرانه، رعایت الزامات و همکاری با کارشناسان امنیتی، اقدامات و برنامه‌ریزی‌های بهتری انجام دهند. همچنین افزایش مشارکت‌های نهادی، ادغام با سیستم مالی سنتی و بهبود مستمر تجربه کاربری، می‌تواند صرافی‌ها را در مسیر ارائه محیط امن‌تر و قابل دسترس‌تر برای تجارت ارزدیجیتال کمک کند. ورشکستگی صرافی‌های ارزدیجیتال به عنوان زنگ خطری برای صنعت ارزهای دیجیتال عمل می‌کند و به دنبال آن امنیت، انطباق با اصول و حفاظت از دارایی کاربران در اولویت قرار می‌گیرد.