آشنایی با هنر یادداشت برداری موثر: تکنیک‌ها و ابزارهایی برای یادگیری بهتر

یادداشت برداری نیز مانند سایر فرآیندها دارای تکنیک‌ها و ابزارهای خاص خود است. این تکنیک‌ها و ابزارها به ما کمک می‌کند که یاداشت برداشتن را با کیفیت بهتری انجام دهیم. در این روش هم کیفیت یادگیری افزایش پیدا می‌کند، هم یادگیری با سرعت و بازدهی بیشتری انجام می‌شود.

تکنیک‌های یادداشت برداری موثر چه مواردی را شامل می‌شود؟

شاید به نظر برسد که یادداشت برداشتن کار ساده‌ای است و حتی به این فرآیند به چشم یک خلاصه نویسی ساده نگاه کنید اما واقعیت این است در صورتی که فرآیند یادداشت برداری را اصولی و درست انجام ندهید، نتیجه حاصل چیزی جز یک سری جملات بیهوده و اتلاف زمان نخواهد بود. در مقابل، اگر یادداشت برداری به صورت موثر و درست انجام شود، در تقویت یادگیری تاثیر زیادی خواهد داشت. در ادامه موثرترین تکنیک‌های یادداشت ‌برداری را مرور می‌کنیم.

۱- یادداشت برداری به روش هایلایت کردن

هایلایت کردن یا خط کشیدن زیر عبارات مهم از رایج‌ترین و پرکاربردترین روش‌های یادداشت برداری به حساب می‌آید. انجام این تکنیک بسیار راحت است. تنها کافی است با استفاده از یک ماژیک مطالب مهم را علامت‌گذاری و برای مرور در آینده آن قسمت را مشخص ‌کنیم. با استفاده از این شیوه  در زمان مرور کردن می‌توان به سرعت به مطالعه مطالب مهم و کاربردی پرداخت. البته این روش در مورد یادداشت مطالب اضافی تدریس شده توسط استاد کاربرد ندارد.

۲- یادداشت برداری به روش حاشیه نویسی

حاشیه نویسی از متداول‌ترین تکنیک‌های یادداشت برداری است. برای اجرای این روش کافی است در زمان گوش دادن به استاد در کلاس، نکاتی که توسط مدرس، اضافه بر کتاب ذکر می‌شود را در حاشیه کتاب یادداشت کنیم. بسیاری از افراد در حاشیه نویسی از کلماتی کلیدی یا عبارت‌های کوتاه یادآوری کننده برای مفهوم مورد نظر استفاده می‌کنند. در این صورت هم سرعت یادداشت برداشتن افزایش می‌یابد و هم در زمان مرور مطالب می‌توان به سرعت نکات را به یاد آورد. این روش در زمان مطالعه فردی درس‌ها زیاد کاربرد ندارد.

۳- یادداشت برداری با تکنیک جعبه

در این روش ابتدا در هر صفحه از یادداشت‌هایتان چندین جعبه ترسیم می‌کنید. برای موضوعات و نکات اصلی، جعبه بزرگ‌تر بکشید و برای موضوعات فرعی از چند جعبه کوچک‌تر در درون جعبه اصلی استفاده کنید. در نهایت نکات و مطالب کلیدی مرتبط با هم را در داخل هر جعبه یادداشت کنید و برای هر جعبه نیز عنوانی انتخاب کنید تا به مرورِ آسان‌تر کمک کند.

به عنوان مثال موضوع اصلی شما رویکرد A است. برای آن یک جعبه بزرگ ترسیم کنید. سپس یک جعبه کوچک در داخل آن ترسیم کرده و مزایا را به صورت برجسته بنویسید. همین کار را برای معایب یا سایر نکات مرتبط با این رویکرد نیز انجام دهید.

۴- یادداشت برداری به روش نوشتن سرفصل‌ها

نوشتن طرح کلی یا  همان اوت‌لاین کردن نیز از روش‌های یادداشت برداری مرتبط با دسته‌بندی مطالب است. این روش که بیشترین کاربرد را در سر کلاس درس دارد، از یادداشت نکات مهم در مورد بخش‌های کلی شروع می‌شود و با افزودن دسته‌بندی‌ها و جزئیات بیشتر ادامه پیدا می‌کند.

این روش در واقع شباهت زیادی به روش جعبه دارد. با این تفاوت که به جای ترسیم جعبه‌های کوچک‌تر در داخل جعبه اصلی، عنوان‌های زیرمجموعه هر موضوع شامل مزایا، معایب و غیره در زیر عنوان اصلی به صورت اوت لاین‌های سلسله مراتبی قرار می‌گیرد. در اینجا می‌توانید در صورت نیاز از عدد گذاری به صورت ۱-۱، ۲-۱، ۳-۱ و ادامه آن استفاده کنید. برای زیر مجموعه‌های احتمالی نیز می‌توان ترتیب ۱-۲-۱، ۱-۲-۲  مورد استفاده قرار داد.

۵- یادداشت برداری به روش ترسیم جدول

یادداشت برداری با ترسیم جدول نیز از دیگر تکنیک‌های موثر به شمار می‌آید. برای اجرای این تکنیک باید چند ستون ترسیم کنید. تعداد ستون‌ها به موضوع مورد نظر شما برای یادداشت ‌برداری و جنبه‌های مهم آن بستگی دارد. سپس برای هر ستون یک عنوان مناسب انتخاب کنید. این عناوین می‌تواند شامل ویژگی‌های موضوع، مزایا، معایب و روش‌های اجرای آن باشد. سپس نکات مرتبط با هر ستون را در آن یاداشت کنید. مهم‌ترین مزیت جدول‌ها امکان دسته‌بندی مطالب و نظم بخشیدن به یادداشت‌هاست.

۶- یادداشت‌ برداری به روش نقشه ذهنی

نقشه کشی ذهنی نیز مشابه با اوتلاین کردن برای دسته‌بندی و سازماندهی اطلاعات مهم کاربرد دارد. به علاوه قابلیت‌های بصری این ابزار، موجب افزایش اثربخشی به خاطر سپردن نکات می‌شود. در واقع این تکنیک با نوشتن یک موضوع کلی در وسط صفحه شروع می‌شود. سپس جزئیات و مطالب فرعی مرتبط با استفاده از شاخه‌های متعدد به آن اضافه خواهد شد.

می‌توانید با توجه به میزان فرعی بودن نکات از ضخامت‌های مختلف برای خطوط انشعابی استفاده کنید. همچنین استفاده از رنگ‌ها یا تصاویر مرتبط به جذابیت یادداشت می‌افزاید. این روش یک مزیت دیگر هم در مقایسه با روش اوت‌لاین کردن دارد و آن قابلیت نشان دادن ترتیب زمانی و ارتباط زمانی مطالب است. البته نقشه‌ی ذهنی برای یادداشت‌برداری در مورد مطالب با حجم زیاد، مناسب نیست.

۸- یادداشت برداری با تکنیک کرنل

تکنیک کرنل از موثرترین روش‌های یادداشت برداری به شمار می‌رود. این روش شامل دسته‌بندی مطالب و توضیح دقیق آن است. برای اجرای تکنیک کرنل لازم است ابتدا کاغذ را به ۳ بخش تقسیم ‌کنیم. این ۳ بخش شامل ۲ ستون عمودی و یک ردیف افقی در پایین صفحه است. نکته قابل ذکر این است که برای نوشتن به زبان فارسی، ستون سمت راست باید در مقایسه با ستون سمت چپ کوچک‌تر باشد. در صورت یادداشت برداری به زبان انگلیسی این ترتیب برعکس می‌شود. ردیف پایین صفحه نیز باید به اندازه لازم برای نوشتن خلاصه مطالب در نظر گرفته شود.

در نهایت کلمات کلیدی یا موضوع اصلی را در ستون سمت راست قرار دهید و از ستون سمت چپ برای یادداشت برداری یا نوشتن نکات اصلی و کلیدی استفاده کنید. قسمت پایین صفحه نیز همان‌گونه که گفتیم برای نوشتن مطالب خلاصه‌تر و جمع‌بندی نهایی کاربرد دارد. این روش به دلیل فراهم آوردن قابلیت تحلیل و بررسی اهمیت نکات و موضوعات به صورت کاملا سازماندهی شده، موجب به خاطرسپاری بهتر مطالب می‌شود.

۹- یادداشت‌ برداری به روش تحت‌اللفظی

روش تحت‌اللفظی از ساده‌ترین تکنیک‌های یادگیری است. در واقع برای اجرای این روش کافی است به نوشتن جملاتی که از استاد می‌شنوید، بپردازید. این روش در واقع همان جزوه نویسی معمول سر کلاس درس است. در این روش برای جلوگیری از عقب افتادن از سخنان گوینده، عدم یکنواختی متن و امکان توجه به نکات مهم، تا حد امکان از کلمات کلیدی، نمادها و علائم اختصاری استفاده کنید. همچنن بهتر است بین موضوعات مختلف فاصله بگذارید تا در صورت نیاز و برگشت به بحث قبلی فضای کافی برای نوشتن مطالب مرتبط در کنار هم را داشته باشید.

در نهایت لازم است به این نکته توجه کنید که مهم‌ترین نکته برای اجرای موثر همه‌ی تکنیک‌های یادداشت برداری، استفاده از کلمات کلیدی و عبارت‌های اصلی است. در واقع نباید از جملات طولانی و تفصیلی استفاده کنید یا به نوشتن تمام مطالب بپردازید.