سالانه ۱۲ هزار ویزای کاری و ۱۶ هزار ویزای تحصیلی برای ایرانیان صادر شده است

به گزارش پیوست، بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در مراسم رونمایی از سالنامه مهاجرت ایرانیان در سال ۱۴۰۱ برگزار شد با اشاره به اینکه عدم همکاری از سوی نهادها با ما سبب می‌شود اطلاعات دقیقی از وضعیت مهاجرت نداشته باشیم، گفت: «این سبب می‌شود که هم آماری که درحوزه مهاجرت منتشر می‌شود محل شک باشد و هم به سیاه نمایی متهم ‌شویم.»

او در این باره توضیح می‌دهد: «به طور مثال سازمان امور دانشجویان اعلام می‌کند که ما ۹۵ هزار دانشجوی ایرانی در خارج از کشور داریم اما دسترسی به این اطلاعات به ما داده نمی‌شود  و در این سالنامه نیز ما نتوانستیم به این آمار استناد کنیم. از سوی دیگر سازمان امور دانشجویان این آمار را به شکل رسمی نیز منتشر نکرده و تنها به یک مصاحبه مطبوعاتی اکتفا شده است.»

او با بیان اینکه کار رصد دیدن شواهد و مخصوصا رویکردی به آینده است، افزود: «دو سال پیش و قبل از پاندمی کرونا، هشداری جدی دادیم که جامعه ایران در آغاز یک مهاجرت عام یا توده‌وار است اما این هشدار به دلایلی جدی گرفته نشد و در سال گذشته شواهد آن را دیدیم. هشدارهایی که در این جلسه هم قصد ارائه آن را داریم نیز شواهد خود را بین ۶ ماه تا ۲ سال آینده نشان خواهد داد و هدف ما این است که به صورت مستقل و بدون لکنت وضعیت را در این حوزه گزارش کنیم.»

او در ادامه به توضیح و تحلیل بخش‌های مختلف این سالنامه پرداخت و گفت: «بخش اول سالنامه در مورد برندهای جهانی است و سوال کلیدی آن این است که دینامیزم مهاجرت در کشورها به چه ترتیب است و کشورها چطور می‌توانند افراد را جذب یا از خودشان دفع کنند و پیام اصلی این است که حکمرانان و مسئولان چطور می‌توانند نگهداشت افراد مهاجر را بهبود بدهند.»

او تاکید کرد: «در ۱۲ سال گذشته به طور میانگین سالانه حدود ۱۶ هزار ویزای تحصیلی و ۱۲هزار ویزای کاری برای ایرانیان صادر شده است.»

بهزادی، دبیر گروه مهاجرت‌های اقتصادی و کاری رصدخانه مهاجرت ایران در ادامه توضیح داد: «اگر بخواهیم وضعیت جمعیت مهاجران ایرانی در کشورهای دیگر بررسی کنیم باید ۳ عامل را در نظر بگیریم. مورد اول بحث جمعیت ایرانیان است که این بحث مورد مناقشه ترین موضوعی است که در بحث آمار مهاجرتی وجود دارد. چون آماری که از کشورهای مقصد به دست میاید با آمار وزارت خارجه متفاوت است. مجموع داده‌های جمیعیتی ایران که ما به دست اوردیم حدود ۲میلیون ایرانی را نشان می دهد اما آماری که توسط شورای عالی ارائه می‌شود، حدود ۴ میلیون نفر است.»

بهزادی در پاسخ به سوال پیوست مبنی بر اینکه در این مدت چه میزان ویزای استارت‌اپی صادر شده است و بیشترین کشورهایی که صادر کننده این ویزای برای استارت‌اپ‌های ایرانی بوده‌اند، چه کشورهایی بوده‌اند،‌ گفت: «تقریبا ۲۵ کشور هستند که ویزای استارت‌آپی یا کارآفرینی ارائه می‌کنند اما آمارهای خود را به تفکیک ارائه نمی‌کنند. آماری از سال ۲۰۱۹ یا ۲۰۲۰ وجود دارد که یک گزارش تجمیعی یک نهادی از آن کشورها گرفته است اما آمار نهایی در این رابطه وجود ندارد. ما تنها آمار انگلستان و کانادا را داریم که اشاره شده که از ۲۰۱۹ تا نیمه اول ۲۰۲۲ حدود ۲ هزار ویزای استارت‌آپی صادر شده است. در سال ۲۰۲۱ حدود ۸۵ ویزای استارت‌آپی کانادا و ۳۰ ویزای استارت‌آپی بریتانیا برای استارت‌اپ‌های ایرانی صادر شده است و این آمار به ترتیب در نیمه اول ۲۰۲۲ ۳۰ و ۱۴ عدد بوده است.»

صلواتی در ادامه این نشست با اشاره به جمعیت ایرانیان در ترکیه گفت: «براساس آمارها ۱۵۵ هزار ایرانی در ترکیه ساکن هستند که در این آمار در دوسال گذشته ۲۰ درصد افزایش داشته است. در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ ایرانیان رتبه اول خرید خانه را در ترکیه داشته‌اند و  این در حالی است که در سال‌های قبل رتبه هشتم را داشتند.»

او ادامه داد: «طبق آمارهایی که توسط خود ترکیه ارائه می‌شود، روی هم رفته در خرید خانه و سرمایه‌گذاری شغلی، ایرانیان تنها در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ حدود ۳.۵ میلیون دلار در ترکیه سرمایه گذاری کرده‌اند و نکته اینجاست که اگر جامعه تجاری و مهاجرتی در یک کشور شکل بگیرد به راحتی نمی‌توان آن را تغییر داد.»

فرار از وضعیت موجود، تبدیل به انگیزه مهاجرت شده‌ است

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران درادامه با اشاره به اینکه فصل سوم سالنامه مربوط به جابجایی‌های تحصیلی و دانشجویی است، گفت: «جمعیت دانشجویان بین‌المللی با سرعت زیادی در حال افزایش است و از ۲ میلیون نفر در ۲۰ سال گذشته به بیش ۶.۳ میلیون نفر رسیده است. ما هم از این روند بی نصیب نمانده ایم اما در این اینجا تفاوتی وجود دارد. ما از تراز ۱۷ هزار نفر خارج شدیم و به تراز ۶۶ هزار نفر رسیده‌ایم و برخی مقاصد مانند روسیه که پیش‌تر جز مقاصد تحصیلی دانشجویان ما نبوده‌اند حالا تبدیل به مقصد تحصیلی شده‌اند.»

او در ادامه تاکید کرد: «نکته بعدی این است که انگیزه‌های تحصیلی مثبت یا انگیزه‌های کششی مانند بورس بهتر، رشته مورد علاقه یا تحصیل در مقاطع بالاتر جز عوامل مهاجرت بوده‌اند اما حالا تغییری رخ داده است و عوامل رانشی مانند وضعیت اقتصادی، اجتماعی، ناامیدی و فرار از وضعیت موجود حالا نقش مهم‌تری را در مهاجرت تحصیلی دانشجویان ایفا می‌کنند.»

صلواتی ادامه می‌دهد: «عوامل پیوندهای خانوادگی قبلا باعث می‌شد که کسانی ک برای ادامه تحصیل یا کار می‌روند برگردند. اما الان باعث می‌شود که خانواده‌ها فرزندان خود را برای ادامه تحصیل بفرستند که خودشان هم به انها اضافه شوند.»

جهش چشم‌گیر در میل به عدم بازگشت به کشور

ربیعی، دبیر گروه مهاجرت‌های بازگشتی رصدخانه مهاجرت ایران در ادامه این مراسم رونمایی گفت: «ما در مورد مهاجرت های بازگشتی باید حواسمان به میل و تصمیم به بازگشت در بین مهاجران باشد. موسسه گالوپ در سال ۲۰۱۸ پیمایشی انجام داده است و میل به مهاجرت را در بین مهاجران مختلف اندازه گیری کرده است شواهد نشان می‌داد میل به بازگشت عدد بالایی نیست وبه طور میانگین در بین مهاجران جهانی حدود ۷ درصد است اما این عدد در باره مهاجران ایرانی قابل توجه است و حدود ۱درصد بوده است و ایرانیان چهارمین کشوری بوده‌اند که کمترین میل به بازگشت را داشته‌اند.»

ربیعی ادامه داد: «رتبه چهارمی که برای ایران برشمرده شد مربوط به کمترین میل به بازگشت بود. حالا اکتفا به گالوپ نکردیم و پیمایش های مختلفی در سال‌های گذشته انجام شده بود که یکی از آنها در خرداد ۱۴۰۱ بود بین ایرانیان خارج از کشور انجام شد که بیش از ۵۰۰ هزار نفر بودند و شواهد نشان می‌داد میل به بازگشت حدود ۴۲ درصد بوده، کاهش پیدا کرده است به حدود ۱۴ درصد رسیده است.»

او افزود:‌ «از سوی دیگر میل به عدم بازگشت هم افزایش چشم‌گیری داشته است و در سال ۱۳۹۶ حدود ۱۰ درصد بوده ولی تا خرداد ۱۴۰۱ به حدود ۶۲ درصد رسیده است که نشان می‌دهد عده زیادی تصمیم قطعی دارند به کشور برنگردند. دلایل اصلی عدم بازگشت نیز مسائل اقتصادی و شیوه حکمرانی و .. ازادی‌های اعلام شده است.»