آینده یا گذشته

1 فرض کنید خبرگزاری‌های دنیا اعلام کنند فلان مدل خودرو که توسط شرکت تویوتا تولید می‌شود، به صورت ناگهانی درهایش قفل شده و آتش می‌گیرد. در چنین شرایطی چه اتفاقی خواهد افتاد؟ با توجه به روندهای موجود، پیش‌بینی چندان دشوار نیست. ارزش سهام تویوتا به سرعت پایین می‌آید. مدیرعامل تویوتا استعفا می‌دهد و احتمالاً خودکشی می‌کند. این شرکت از همه دارندگان آن مدل مخصوص می‌خواهد خودروهای خود را به نمایندگی‌های مجاز بدهند تا مشکل به صورت رایگان حل شود. ضمناً تویوتا به همه قربانیان این حادثه، غرامت خواهد داد.
اما در ایران وضعیت فرق می‌کند. آتش گرفتن خودرو نه‌تنها تاثیری بر تولید آن ندارد، بلکه باعث افزایش قیمتش می‌شود! نه کسی عذرخواهی می‌کند و نه غرامتی می‌دهد. تعویض قطعات معیوب نیز با هزینه مشتریان انجام خواهد شد. همه اینها چرا رخ می‌دهد؟ پاسخ ساده است. انحصار بازار در اختیار کسانی است که مهم‌ترین نوآوری‌شان، گذاشتن موسیقی برای حالت دنده‌عقب وانت نیسان است.
از همه این شرایط دردآورتر، زمانی است که دولت برای خروج از رکود دوباره به همین شرکت‌ها متوسل می‌شود و نشان می‌دهد همچنان معتقد است گرداندن چرخ خودروسازهای داخلی، موتور محرک اقتصاد به‌رکودنشسته کشور است. می‌گویند فعالیت هزار نفر در کارخانه‌های خودروسازی و صنایع وابسته به آن، چنین توجهی را ایجاب می‌کند و مردم ایران تا قیامت باید یا از تولیدات بی‌کیفیت این کارخانه‌ها استفاده کنند یا با پرداخت تعرفه‌های بالای 90 درصد، خودروهای خارجی بخرند و در همان حال دل به رشد اقتصادی حاصل از فعالیت این کارخانه‌ها ببندند.
2 در همین چند سال اخیر، هر جا کار دولت گیر کرده و نتوانسته به هیچ طریقی راه خود را باز کند، متوسل به فناوری اطلاعات شده است. سهمیه‌بندی بنزین، پرداخت یارانه و ثبت‌نام مجدد متقاضیان دریافت یارانه از نمونه‌های این راهگشایی‌ها به شمار می‌روند. فناوری اطلاعات با همین بضاعت اندک در ایران و همه کم‌توجهی‌ها، توانسته است مشکلات بزرگی را حل کند؛ اما باز هم مسئولان بعد از برطرف شدن مشکل، تنها به عنوان مزاحم به آن نگاه می‌کنند. در نگاه متولیان امور، فناوری اطلاعات و ارتباطات یعنی اینترنت و اینترنت یعنی بی‌ناموسی!
3 برنامه دولت برای خروج از رکود چیست؟ به نظر می‌رسد دولت برای برون‌رفت از این وضعیت، برنامه‌های دیگری دارد. وقتی مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور تاکید می‌کند تا سال 97 نباید امیدی به بهبود وضعیت داشت، یعنی دولت خود و مردم را فریب نمی‌دهد. دستیابی به رشد اقتصادی پایدار، ایجاد شغل و افزایش تولید، نیاز به اقدامات زیربنایی دارد.
به نظر می‌رسد شرایط کشور به گونه‌ای است که بتوان نام «غیر عادی» بر آن نهاد. در این وضعیت باز هم فناوری اطلاعات می‌تواند به کمک کشور بیاید. اما این بار نه برای یک پروژه مقطعی، بلکه برای رشدی پایدار و درازمدت.
می‌گویند با ورود اولین نمونه کارخانه‌ای فلان محصول به بازار، تولیدکننده سنتی باید به فکر کار جدیدی برای خود می‌بود. رفتار دولت در برخورد با رکود، می‌تواند نشان دهد همچنان می‌خواهد در بند گذشته باشد، یا به فکر آینده است