سین مثل صیانت

تازه ۱۸ سالم تمام شده بود که برای گرفتن گواهینامه اقدام کردم. امتحان آیین‌نامه در سالنی برگزار می‌شد. امتحان ۳۰ سوال سه‌جوابی داشت. در پایان آزمون، ورقه‌خوان ماشینی را جلوی سالن به راه انداختند و افسری تک‌تک اسامی را خوانده پاسخ نامه را وارد دستگاه می‌کرد. اوراق با هر پاسخ غلط یک سوراخ می‌شد که صدای تق آن در سالن شنیده می‌شد. تا سه غلط مجاز بود و بیشتر مردود. هر ورقه‌ای که خوانده می‌شد با شمردن صدای سوراخ شدن‌ها فریاد حاضران بلند می‌شد. برای آن که سه تق داشت دست می‌زدند و با چهار و بیشتر آه می‌کشیدند. کنار دستی من شاگرد اتوبوسی بود که می‌گفت ۱۰ سال است در جاده وقتی راننده خواب‌آلوده می‌شود پشت رل می‌نشیند و آمده گواهینامه‌ای بگیرد تا گرفتار دردسر نشود. ورقه‌اش را که به دستگاه دادند رگباری از صدا بلند شد. افسر نامش را دوباره خواند با ۳۰ غلط از ۳۰ سوال بدون حتی یک پاسخ صحیح. جمعیت ایستادند و پنج شش دقیقه تشویقش کردند. بیرون از او پرسیدم اگر به عمد هم کسی بخواهد هر ۳۰ سوال را غلط بزند، کار سختی است و چطور سوال ساده‌ای چون رانندگی در حال مستی را هم که جواب‌هایش عبارت‌اند از: «خوب است، اشکالی ندارد و ممنوع است» غلط زده. خندید و گفت به کسی نگفته ولی سواد خواندن و نوشتن ندارد.

هم‌سن‌های من خاطرات بسیاری از محدودیت‌های قانونی صنعت فیلم و موسیقی و سرگرمی در چهار دهه گذشته دارند. چه نوارهای کاستی که ضبط شد، چه دستگاه‌های ویدئویی که توقیف شد. برای جمع کردن ماهواره به عملیات فرود از برج با طناب متوسل شدند. چقدر حبس و جریمه برای ابزارهایی که در خانه قانون‌گذاران و مجریان قانون مجاز بود و برای مردم جرم. آخرین آن هم فیلتر اینترنت بوده که البته هیچ یک تا به امروز کارآمد نبوده و بیشتر مردم قانون‌شکنی و بی‌اعتنایی به محدودیت‌ها را ترجیح داده‌اند و بهایش را هم با جان و مال پرداخته‌اند.

نقدهایی به طرح صیانت وارد شده که یکی از موارد، کم‌علاقگی مردم به پیام‌رسان‌های داخلی است. از خود بپرسیم به چه دلیلی مردم علاقه‌ای به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی ندارند. ابزارهایشان که کم و بیش مشابه خارجی‌هاست. بیشتر از خارجی‌ها امکانات بانکی و خدمات ارزش‌افزوده هم که دارند. اطلاعات هم که در سرورهای خارجی ذخیره نمی‌شود تا مورد استفاده دشمنان کشور قرار گیرد. در هزینه‌های اینترنت و فیلترشکن هم صرفه‌جویی می‌شود.

نگرانی بیشتر مردم از چیزی است که به طنز «تیک سوم» خوانده می‌شود. دست‌کم در چند صد سال اخیر، درِ گوشی و نهانی، حاکمان را به باد انتقاد گرفته‌ایم، شایعه ساخته‌ایم، طنز گفته‌ایم و شوخی ساخته‌ایم تا فشارها را تحمل کنیم. پناه بردن به خارجی‌ها ناشی از بی‌اعتمادی و نگرانی‌هایی است که از داخلی‌ها داریم.