تقسیم ناعادلانه شانس

خیابان انقلاب، مابین پل چوبی تا میدان امام حسین، گاهی چنان ترافیکی به خود می‌بیند که تردد میان این مسیر چنددقیقه‌ای ساعت‌ها طول می‌کشد، خصوصاً اگر از بخت بد شما تصادفی هم در این مسیر رخ داده باشد این وضعیت به مراتب اسفناک‌تر و کشنده‌‌تر خواهد بود. کسانی که این مسیر را زیاد رفته یا ناگزیرند از این مسیر استفاده کنند برای رسیدن به مکان مورد نظرشان قطعاً این معضل شهری را دیده‌اند، البته که در این روزها که کرونا همه چیز را به هم ریخته، به دلیل آزادسازی ورود خودروهای شخصی به محدوده طرح ترافیک، عملاً بسیاری از مسیرهایی که تا پیش از این آزاد و روان و در محدود طرح ترافیکی بودند، تبدیل شده‌اند به پرترافیک‌ترین نقاط شهر. از این که بگذریم، نکته حائز اهمیت در حدفاصل پول چوبی و میدان امام حسین، خط ویژه‌ آن است. اگر شانس و اقبال همراه شما باشد و پلیس راهنمایی و رانندگی‌ای که جلوی خط ویژه این مسیر ایستاده به این نتیجه برسد که دیگر این ترافیک قابل تحمل نیست و باعث ترافیک ناخواسته بسیاری در مسیرهای دیگر می‌شود، آن‌گاه است که در پلک‌برهم‌زدنی از آن جهنم ترافیک ناخواسته رها می‌شوید و اجازه ورود به خط ویژه پیدا می‌کنید و می‌توانید با آسودگی در فضای خالی و بدون ترافیک خط ویژه برانید. باور کنید در این مدت، چند باری که این شانس نصیب من شده، به چنان خوشحالی زایدالوصفی رسیده‌ام که بازگو کردنش از توانم خارج است. توجه کنید، شما در مسیری هدایت شده‌اید که هیچ خودرویی جلویتان نیست، یا اگر هست، با سرعت در حال تردد است، اما همین که سمت راست خودتان را نگاه می‌کنید می‌بینید انبوهی از ماشین‌ در خط کناری آن سوی نرده‌های خط ویژه همچنان در ترافیک گرفتارند و انتظار گشایش می‌کشند. شما به خانه می‌رسید و استراحت می‌کنید، اما آن بندگان خدا کماکان در آن مسیر کذایی به سر می‌برند و در انتظار فر‌ج‌اند.

حالا این حکایت بسیاری از ماست، مایی که همه‌مان گرفتار کرونا شد‌ه‌ایم و اگر تقدیر همراه‌مان باشد و نکات بهداشتی و ایمنی را رعایت کرده باشیم و جان سالم به در ببریم، اما قطعاً خان‌های دیگری هم بر سر راه‌مان وجود دارند که سرنوشت زیست اجتماعی ما را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند. بسیاری از کسب و کارها در این فضای کرونایی دچار مشکلات جدی اقتصادی شده‌اند و در تلاش‌اند تا با شیوه‌های مختلف از این دوران منحوس گذر کنند. قاعدتاً استفاده از امکانات و تسهیلاتی که دولت برای یاری رساندن به کسب و کارها در نظر گرفته یکی از گزینه‌هایی است که کارفرمایان قصد دارند به دست آورند، اما وضعیتی که استفاده از این تسهیلات و شرایط استثنایی به وجود می‌آورد دقیقاً وضعیتی است که همان خط ویژه برای راننده‌ی درترافیک‌مانده پدید خواهد آورد.

در حال حاضر فارغ از اینکه تسهیلات اعلام‌شده برای پرداخت به کسب و کارها آیا تاکنون به کسی یا سازمانی در همین حوزه فناوری اطلاعات و ارتباط پرداخت شده است یا نه، آنچه عیان است اینکه شیوه‌های پرداخت تسهیلات دقیقاً مبتنی بر الگوهای شانس و رانت است؛ یعنی یا دریافت‌کننده بدون هیچ رجحانی نسبت به دیگران فقط بنا بر شانسی که نصیبش شده به ناگاه خط ویژه به رویش گشوده شده است، یا اینکه از ارتباطات و رانتی که داشته استفاده کرده و توانسته به آن منبع مالی دسترسی پیدا کند. هر کدام از این دو که باشد قاعدتاً بی‌عدالتی است که در این دوران رقم خواهد خورد. این شیوه مواجهه چیزی نیست که ربطی به دوران کرونا یا غیرکرونا داشته باشد، اصولاً در این سال‌ها تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران در مواجهه با بحران‌هایی که پیش رو داشته‌اند همواره راه‌ها و مسیرهایی خلق کرده‌اند که کارکرد آن جز افزایش رانت و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، شانس برای دیگران ثمره دیگری به بار نیاورده است. نمونه‌های این تصمیمات بسیارند: از مصوبه ممنوعیت واردات تجهیزات سخت‌افزاری به بهانه تولید داخل گرفته تا انتخاب، تعیین و تشخیص یکسری شرکت به عنوان شرکت‌های دانش‌بنیان. همه این تصمیمات و مصوبات اگرچه با ظاهر و نیت اصلاح امور اتخاذ شده‌اند و می‌شوند، اما واقعیت این است که اتخاذ این تصمیمات گشودن خط ویژه برای معدود افرادی است که حتی اگر غرض و اراده فاسدی برای بهره‌مندی عده‌ای در استفاده از آن خط ویژه هم وجود نداشته، اما قطعاً ارجحیتی نسبت به بی‌شمار آدمی که در ترافیک مانده‌اند پدید آورده است که هیچ تفاوت ماهوی‌ای با در ترافیک ماندگان دیگر ندارند. از همین رو باید گفت، لطفاً از ایجاد رانت جلوگیری کنید. رانت حتی اگر با نیت خیر هم بوده باشد، قطعاً تقسیم ناعادلانه شانس است