مدیرعامل نوترا: امیدواریم سرمایه‌ها دوباره به همین اکوسیستم برگردد

درباره علت جدایی‌تان از هلدینگ فناوری اطلاعات بانک تجارت و انتخاب نوترا و هلدینگ صباایده بگویید. در بازه زمانی‌ای که در بانک تجارت مشغول بودم از لحاظ ارتقای جایگاه هلدینگ تفتا و توسعه کسب‌وکارها و خدمات جدیدی که با محوریت تفتا اتفاق افتاد دوره بسیار خوبی بود. ابتدای ورودم به هلدینگ تفتا، خیلی از زیر ساخت‌ها و ابزارهایی که برای یک هلدینگ تخصصی بانکی لازم بود در آنجا وجود نداشت و مرحله به مرحله آن را ساختیم و شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ نیز در طول حدود سه سال، رشد بسیار خوبی پیدا کردند.

خوشبختانه در حدود سه سال فعالیت من در آنجا بر اساس صورت‌های مالی، هم جمع درآمد شرکت‌های زیرمجموعه و هم جمع دارایی‌های هلدینگ، بیش از ۱۰ برابر شد که اتفاق بزرگی بود و هلدینگ تفتا یکی از بازیگران جدی صنعت بانکداری دیجیتالی و فین‌تک در کشور شناخته شد. البته تیم خوبی نیز در بانک تجارت هم در مدیریت ارشد و هم در بدنه اجرایی مستقر بودند. دکتر اخلاقی، مدیرعامل بانک، هم شناخت خوبی از موضوعات ما داشتند و هم به حوزه‌های جدید علاقه‌مند بودند و حمایت می‌کردند. همچنین سایر اعضای هیات‌مدیره بانک همواره حامی و راهنما بودند، به‌ویژه آقای ترک تبریزی که سال‌ها در حوزه فناوری اطلاعات بانکی تجربه داشتند و همیشه از برنامه‌های هلدینگ حمایت می‌کردند.

لذا جدا شدن من از تجارت ارتباطی با مجموعه بانک تجارت نداشت و هنوز هم در هیات‌مدیره هلدینگ حضور دارم. علت جدا شدن من این بود که فرصت جدیدی بیرون از بانک برایم پیش آمد و تصمیم گرفتم این چالش را امتحان کنم و وارد مسیر جدیدی بشوم.

دنبال تجربه دیگری بودید؟بله. تصمیم گرفتم در تجربه جدید، سرمایه‌گذاری در حوزه نوآوری را دنبال کنم. طی سالیان فعالیتم در جایگاه‌های مختلفی در اکوسیستم نوآوری و فناوری ایفای نقش کردم و این بار تصمیم گرفتم فعالیت جدی‌تری در جهت توسعه اکوسیستم نوآوری انجام بدهم. در طول فعالیتم در هلدینگ تفتا، بیشتر به این اکوسیستم نزدیک شدم و شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر تفتا (تکنو تجارت) را تقویت کردیم و چندین سرمایه‌گذاری جدی داشتیم. همواره دغدغه این را داشتم که چطور می‌توان ظرفیت‌های مجموعه‌های نوآور داخلی را توسعه داد و به خاطر همین دغدغه بود که به گروه صباایده ملحق شدم و قرار شد ساختاری برای این موضوع درست کنیم. به این منظور، تصمیم گرفتیم هلدینگ نوترا را به عنوان بازوی توسعه کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری در مجموعه صباایده راه‌اندازی کنیم.

نوترا دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد؟خیر، ابعاد فعالیت و اهداف تشکیل نوترا کلان‌تر است و مانند چتری است که ذیل آن فعالیت‌های مختلفی تعریف می‌شود. نوترا از یک طرف توسعه کسب‌وکارهای گروه صباایده را در اهداف خود دارد و سعی خواهد کرد فرصت‌های جدیدی برای رشد این کسب‌وکارها فراهم آورد. از سوی دیگر سعی می‌کند نقش بازوی سرمایه‌گذاری‌های جدید گروه صباایده را ایفا کند.

برای مثال، در همین چند ماه با هدف سرمایه‌گذاری و تعامل با حوزه استارت‌آپی کشور، شرکت «ایده ونچرز» تاسیس شد که شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر گروه صباایده است و روی کسب‌وکارهای نوآور سرمایه‌گذاری می‌کند. همچنین ممکن است در این مسیر ابزارهای دیگری مانند استارت‌آپ استودیو یا شتاب‌دهنده راه‌‌اندازی کنیم. به‌علاوه، در اهداف و ماموریت‌های نوترا، سرمایه‌گذاری‌‌های غیراستارت‌آپی نیز دیده شده است. از طرفی در فعالیت‌های نوترا، تاکید ویژه‌ای داریم بر توسعه کسب‌و‌کار در بازارهای بین‌المللی و در این راستا به شرکت‌های گروه صباایده و هم سایر کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و نوآور داخلی کمک خواهیم کرد تا بتوانند در بازارهای بین‌الملل نیز فعالیت و در عرصه جهانی رقابت کنند.

در واقع نوترا همزمان که به توسعه سبد کسب‌وکارهای هلدینگ صباایده کمک می‌کند، به فکر فعالیت در خارج از این حوزه‌ها نیز هست؟بله، همان‌طور که عرض کردم، نوترا هرجا که بتواند و فرصتی فراهم شود، در جهت رشد و توسعه کسب‌وکارهای فعلی گروه صباایده قدم برخواهد داشت و در عین حال سعی می‌کند کسب‌وکارهای جدید را در کنار گروه و با هدف تکمیل زنجیره ارزش، خلق یا اضافه کند. اما در مورد سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها، همان‌طور که گفتم این ماموریت را ایده ونچرز بر عهده دارد که حتماً در فرصت مقتضی، برنامه‌ها و محورهای فعالیت‌شان را معرفی خواهد کرد. اما به طور کلی، در ایده ونچرز بهبود کیفیت و سبک زندگی مردم محور توجه است و در گام اول استارت‌آپ‌هایی که در حوزه‌هایی مانند سلامت، فین‌تک، سرگرمی و رسانه فعال‌اند و در زندگی روزمره مردم مزیت و ارزش ویژه‌ای ایجاد می‌کنند در کانون توجه قرار دارند.

ایده‌ ونچرز یک VC خواهد بود یا CVC؟ایده‌ ونچرز بیشتر یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC) محسوب می‌شود تا یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر (vc) معمولی؛ البته این تفکیک کردن آسان نیست، اما به‌هرحال بیشتر جنس سرمایه‌گذاری‌های آن از نوع شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی است؛ یکی از دارایی‌های صباایده، رسانه است و این مزیت برای بسیاری از استارت‌آپ‌ها یک آورده مهم به حساب می‌آید. در واقع علاوه بر سرمایه‌گذاری نقدی، تجربه و سابقه گروه صباایده و امکاناتی مانند دسترسی به مخاطبان، می‌تواند به توسعه کسب‌وکار این استارت‌آپ‌ها به عنوان آورده غیرنقدی کمک کند.

ایده ونچرز در حال حاضر با جدیت مشغول بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری است و با استارت‌آپ‌های مختلفی مذاکره می‌کند.

قصد دارید روی ایده‌های جدید سرمایه‌‌گذاری کنید یا برای هلدینگ سرمایه‌ جذب کنید؟جنس اقدامات ما سرمایه‌گذاری است و نوترا نیز به عنوان هلدینگ، یکی از وظایفش سرمایه‌گذاری برای خلق کسب‌وکارهای آینده گروه صباایده است و این سرمایه‌گذاری هم شامل استارت‌آپ‌ها می‌شود و هم سایر سرمایه‌گذاری‌ها. البته اگر هر کدام از کسب‌وکارهای صباایده نیز نیاز به تامین سرمایه‌ داشته باشد، نوترا حتماً کمک خواهد کرد. همان‌طور که گفتم، ماموریت اصلی نوترا، سرمایه‌گذاری و توسعه کسب‌وکار است و ما با تمرکز بر حوزه اقتصاد دیجیتالی سعی می‌کنیم شرایطی فراهم کنیم تا کسب‌وکارهای جدید بتوانند در گروه صباایده شکل بگیرند و با هم‌افزایی با سایر اجزا کار کنند.

آمار و ارقام نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۳، حوزه نوآوری و سرمایه‌گذاری دچار محدودیت‌هایی بوده است. ارزیابی شما در پایان سالی که در آن به سر می‌بریم چیست و آینده نوآوری را در این وضعیت چطور می‌بینید؟بله، سال ۱۴۰۳ سال سختی برای نوآوری بود؛ با این حال نشانه‌های مثبتی نیز در اکوسیستم مشاهده شد. ما در مجموعه بانک تجارت از معدود مجموعه‌هایی بودیم که در همین شرایط هم سرمایه‌گذاری جدی داشتیم و به‌رغم تمام چالش‌ها و محدودیت‌هایی که وجود داشت، با حمایت بانک تجارت، در حوزه نوآوری از ۱۴۰۱ تا سال ۱۴۰۳ به طور مستمر سرمایه‌گذاری کردیم. البته در این حوزه گزینشی پیش می‌رفتیم و تصمیم گرفتیم در استارت‌آپ‌هایی با سطح بلوغ بالاتر وارد شویم که بتوانند در زنجیره ارزش مجموعه تجارت نقش‌آفرینی کنند.

اما همان‌طور که گفتید، فضای سرمایه‌گذاری و نوآوری در کل کشور در سال ۱۴۰۳ متاثر از فضای کلی اقتصاد و کسب‌وکارهای کشور، چندان پویا نبود. زمانی که وضعیت اقتصادی خوبی نداریم،‌ سرمایه از حوزه خطرپذیر دور می‌شود. دلیل دیگر که اثر آن از عامل اول کمتر نبود، چالش‌های حوزه رگولاتوری بود؛ ناآگاهی از اقتضائات توسعه اکوسیستم نوآوری و برخوردهای سلیقه‌ای تنظیم‌گران، ریسک‌های جدی‌ای برای بازیگران حوزه نوآوری در کشور ایجاد کرده است که نمونه‌هایی از آن را در حوزه بانکداری دیجیتالی و فین‌تک نیز شاهد بودیم.

عمدتاً مشکل قوانینی است که خلق‌الساعه بدون آینده‌نگری و با نگاه محدودسازی به وجود می‌آیند و کسب‌وکارها را دچار ریسک می‌کنند یا پیش‌بینی آینده کسب‌وکارها را بسیار سخت می‌‌کنند. در این فضا، نه‌تنها سرمایه‌گذاری جدید کاهش می‌یابد بلکه ممکن است یک قانون یا دستورالعمل آینده سرمایه‌گذاری‌های قبلی را نیز به خطر بیندازد. در واقع یکی از چالش‌های حوزه نوآوری ما دور بودن ذهنیت تنظیم‌گران از فضای واقعی کسب‌وکارهای نوآور است که به آینده این اکوسیستم آسیب جدی وارد می‌کند.

عده‌ای معتقدند که سال خروج سرمایه‌گذاران اولیه اکوسیستم بود.بله، در این سال چند خروج مهم در اکوسیستم اتفاق افتاد. همان‌طور که می‌دانید مجموعه بانک تجارت بزرگ‌ترین درصد سهام‌ سرآوا را نیز داشت و لذا در جریان خروج سرآوا از سرمایه‌گذاری‌ها بودیم. در نگاه کلی، مستقل از مسیری که طی شد و نوع رویکردی که برخی دوستان داشتند، به هر حال سرآوا به عنوان صندوق خطرپذیر باید یک روز از سرمایه‌گذاری‌های خود خارج می‌شد و ذاتاً خروج یک صندوق از سرمایه‌گذاری برای اکوسیستم موضوع خوبی است، البته امیدواریم این سرمایه‌ها دوباره به همین اکوسیستم برگردد و خارج نشود.

موضوع معافیت مالیاتی و قانون جهش نیز در سال ۱۴۰۳ در کنار تمام محدودیت‌ها، یک محرک مثبت بود و به نظرم همچنان می‌تواند یک عامل مهم برای توسعه سرمایه‌گذاری در حوزه نوآوری باشد و از این طریق سرمایه‌گذارهای جدیدی نیز به اکوسیستم اضافه شدند و این اتفاق خوبی بود. امیدوارم این محرک از راه خود خارج نشود و کسب‌وکارهای بزرگ به آن صرفاً به چشم گزینه بهتری برای گرفتن اعتبار مالیاتی نگاه نکنند و امیدوارم این مجموعه‌ها به عنوان بازویی برای تغییر و تحول کسب‌وکار‌های بالادستی خود و اثرگذاری در اکوسیستم فعالیت کنند.

با این صورت‌بندی چه آینده‌ای در انتظار سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر شرکتی است؟برای خود من نیز یکی از دغدغه‌ها این بود که چه‌کار می‌توان کرد که این اکوسیستم رشد مناسبی پیدا کند؟ یکی از دلایل سرخورده شدن مجموعه‌هایی که در حوزه نوآوری سرمایه‌گذاری کردند می‌تواند این باشد که سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر، دیدگاه‌‌های یکسانی نداشتند و انتظارات آنها هم از کسب‌وکارها یکسان نیست. برای مثال، زمانی که وارد مجموعه تجارت شدیم، متوجه شدیم استارت‌آپ‌هایی که تا پیش از آن روی‌شان سرمایه‌گذاری شده بود به زنجیره ارزش بانک متصل نشده بودند. از این رو شروع کردیم به متصل کردن این کسب‌وکارهای نوآور به بانک و اتفاقاً هم‌افزایی خوبی هم انجام شد.

در صحبت‌هایتان گفتید که در فکر اتصال کسب‌وکارهای داخلی به بازارهای منطقه هستید. برنامه‌تان برای این منظور چیست؟خوشبختانه در کشور هم نیروهای مستعدی داریم و هم در رشد و کسب‌وکارهای نوین به‌ویژه کسب‌وکارهای دیجیتالی، دانش و تجربه قابل اتکایی به وجود آمده که در مقایسه با خیلی کشورها امکان رقابت دارد. در این راستا، در نوترا دنبال آن هستیم که زمینه حضور و رقابت کسب‌وکارهای داخلی در فضای بین‌المللی را فراهم کنیم. سال‌ها در حوزه‌های مختلفی مانند محصولات معدنی و نفتی و پتروشیمی و مانند آنها در کشور تجربه صادراتی داریم، اما در صادرات فناوری هنوز در ابتدای راه هستیم. در گام اول قصد داریم زمینه‌ای مهیا کنیم که کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد دیجیتالی بتوانند در منطقه سهم بازار بگیرند که این هدف بزرگ و ارزشمندی است.

آیا هنوز تیم خاصی برای این برنامه تعیین شده است؟در این خصوص با گروه‌ها و شرکت‌های مختلف در حال مذاکره هستیم و با چند مجموعه نیز به توافقات خوبی رسیده‌ایم. حوزه فین‌تک، محتوا و سرگرمی، هوش مصنوعی و سلامت دیجیتالی در اولویت ما هستند. همان‌گونه که عرض کردم در کشور ظرفیت‌های خوبی نیز داریم و بسیاری از کسب‌وکارها به دوران رشد رسیده‌اند و دانش عملیاتی خوبی نیز دارند که فقط محدود به حوزه فنی و تکنولوژی نیست و هم در حوزه مدیریت عملیات و هم توسعه و رشد کسب‌وکارها نیز ظرفیت خوبی ایجاد شده و این را در همین مدت مذاکره با تیم‌ها مشاهده کردیم. تمرکز ما فعلاً در بازارهای منطقه است و برنامه‌مان این است که این کسب‌وکارها اگر نیاز به تامین مالی یا کمک‌های دیگری برای ورود به این بازارها دارند، زمینه را فراهم کنیم.