مشکل همان راه‌حل نیست

سازمان نصر کشور در نامه‌ای به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات شرحی از وضعیت شرکت‌های فعال در زمینه اینترنت ثابت (FCP و Servco) داده و نسبت به سرنوشت این شرکت‌ها ابراز نگرانی کرده است. در این نامه عنوان شده که مصوبه ۲۶۶ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات (فروش اینترنت به صورت غیرحجمی)، همکاری نکردن شرکت مخابرات ایران و ثابت ماندن تعرفه تماس صوتی همراه (به رغم کاهش سایر تعرفه‌های حوزه تلکام) عملاً شرکت‌های اینترنتی را به مرز ورشکستگی کشانده است. در این نامه درخواست بازنگری در تعرفه‌های خدمات صوتی اپراتورهای تلفن همراه مطرح شده است. به عقیده این سازمان، اپراتورهای همراه از محل درآمدهای صوتی خود به اینترنت همراه یارانه داده و بدین ترتیب بازار را به انحصار درآورده‌اند.
مدعای این نامه را می‌توان تصدیق کرد. بله! شرکت مخابرات ایران هم تامین‌کننده زیرساخت برای دیگران است و هم فروشنده اینترنت به مشتریان. پس طبیعی است که بازار رقابت عادلانه نشود. از سوی دیگر مدت‌هاست بسیاری از ناظران و دست‌اندرکاران می‌گویند اپراتورهای همراه اینترنت را زیر قیمت تمام‌شده می‌فروشند و با این کار عملاً شرکت‌های اینترنت ثابت را از صحنه به در کرده‌اند. این موضوع را حتی مدیرعامل پیشین اپراتور سوم تلفن همراه که اکنون مدیرعامل شرکت مخابرات ایران است نیز مطرح کرده بود. تقریباً در هیچ کشوری اینترنت همراه از اینترنت ثابت ارزان‌تر نیست و چنین استفاده‌های گشاده‌دستانه‌ای از آن نمی‌شود. در همین حال شاید تنها در ایران باشد که رگولاتور برای یک سرویس یا خدمت که بازار رقابتی دارد سقف قیمت تعیین می‌کند، آن هم سقفی بسیار کوتاه. قاعده ضدانحصار می‌گوید به منظور جلوگیری از ارزان‌فروشی در بازار و ایجاد انحصار باید کف قیمت‌ها مشخص شود.
شرکت‌های اینترنتی و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور از این موضوعات نتیجه گرفته‌اند که اگر تعرفه مکالمات صوتی کاهش یابد و شرکت مخابرات ایران هم همکاری کند و پروانه‌های ارائه‌شده اصلاح شوند، آنها می‌توانند زنده بمانند و ارتباطات ثابت کشور را توسعه دهند. آیا چنین مدعایی درست است؟
نگاهی ساده به آنچه از سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ تاکنون در این زمینه رخ داده نشان می‌دهد که متاسفانه چنین نیست. ارتباطات ثابت در ایران مشکلاتی به مراتب بیشتر و بزرگ‌تر از تعرفه تماس صوتی دارد. مشکلاتی که حتی پیش از سال ۹۳ و آزاد شدن خدمات نسل‌های ۳ و ۴ تلفن همراه نیز وجود داشت، حتی پیش از سال ۸۸ و واگذاری شرکت مخابرات ایران.
ارتباطات ثابت کشور که زمانی تنها در صوت خلاصه می‌شد و چندین سال تنها آن را به چشم اینترنت ADSL می‌دیدند، از فقدان یک نقشه راه، شرکت‌های توانمند و سرمایه‌دار و نبود دانش فنی به‌روز رنج می‌برد و البته انحصار شرکت مخابرات ایران و ارزان‌فروشی اپراتورهای همراه نیز این مشکلات را تشدید کرده‌اند. تا زمانی که آن مشکلات حل نشوند نمی‌توان به حل مساله امیدوار بود، حتی اگر تعرفه‌های تماس صوتی صفر شوند و شرکت مخابرات ایران به کل از این بازار بیرون برود.