سلطه بر جهان بدون سلطه

حتی تاریک‌ترین تحلیل‌ها نیز چنین ناامیدکننده نبود. سال گذشته نشان‌هایی بر خود داشت که سال ۹۷ برای وب ایرانی دشوار خواهد بود. از سویی شوراهای متعدد نظارتی و وزارت ارتباطات در رسیدن به راه‌حلی میانه برای راضی نگه ‌داشتن دولت و ملت ناکام ماندند و از طرفی دیگر ناآرامی‌های دی‌ماه چنان مختصات و گستره ملی‌ای داشت که حتی بخش خاکستری نظام را به صرافت تشدید کنترل انداخت.
غیر از این عوامل درون‌زا دو عامل بیرونی، یکی موقتی و دیگری دائمی، فرا رسیدن توفان را برای قایق‌های کوچکی که در ساحل فناوری ایرانی لنگر انداخته بودند آشکار ساختند. یکی اینکه همیشه دشوار شدن شرایط بین‌المللی و منطقه‌ای برای ایران روی میزان اعمال فشار بر فضای مجازی موثر بوده است و دیگر اینکه به وضوح در لایه‌ای از قانون‌گذاری زمامداران در آن سوی شکاف دیجیتالی نسبت به عموم ملت ایستاده‌اند و تصور درستی از مزایا و معایب جهان مجازی ندارند.
نتیجه اینکه در بازه کوتاهی پیام‌رسان‌ها بسته می‌شوند، اینترنت کند می‌شود، سرورها و سرویس‌های خارجی و حتی داخلی از کار می‌افتند، فیلترشکن‌ها هم قلع و قمع می‌شوند و سرویس‌های ویدئویی مجاز نیز زیر فشار انحصاری جدید قرار می‌گیرند. در این شرایط دو گزینه پیش پای حکومت باقی است:
موازنه منفی: که در آن شما رو به شبکه ملی اطلاعات خواهید آورد. در سکوت مفهوم اینترنت ملی را زنده می‌‌کنید. دسترسی جهانی به وب را گران، ‌کند و دشوار می‌کنید. بودجه‌‌های حمایتی صرف سرویس‌های داخلی می‌کنید. یک جزیره در اقیانوس اطلاعاتی امروز می‌سازید. فیلترشکن‌هایی را که همان قایق‌های نجات هستند می‌شکنید و می‌سوزانید. سرمایه‌گذار خارجی را از بازارتان می‌رانید. توسعه مخابراتی را در بازه فعلی منجمد می‌کنید و مردابی به وجود می‌آورید که شاید هر از گاهی در آن گلی هم بروید، اما در ذات خودش باتلاق است و بس.
موازنه مثبت: که در آن از خودتحریمی پرهیز می‌کنید. در جواب برخورد استعماری بازیگران بین‌المللی را ترغیب می‌کنید که به شما بپیوندند و سعی می‌کنید خدمات، دانش و دستاوردهای فناوری خودتان را نه تنها به رخ دنیا بکشید بلکه با آن همگام کنید. با تپش تکنولوژی هم‌نبض می‌شوید. تیم‌های صنفی و جوان را به نمایشگاه‌های تخصصی می‌فرستید و سرمایه خارجی را به این بخش ترغیب می‌کنید. وقتی فضای تحریم روی کسب و کارها و قشر جوان فشار می‌آورد بند فیلترینگ را شل‌تر می‌کنید و ابزارهای دور زدن تحریم را محدود نمی‌کنید و توسعه صاحبان خط و زبان فارسی در جهان را اگر نه ترغیب دست‌کم تحدید نمی‌کنید. به جای باتلاق یک رود خروشان می‌سازید.
آنچه در همین چند ماه ناخوشایند از سال جدید بر ما گذشته رویکرد اول است. اگر ساختار حاکمه باور دارد که این شیوه انقباضی در این زمانه انبساط‌یافته پاسخگوست، می‌شود نشست و دید چطور این شکاف دیجیتالی میان دولت و مردم فراخ‌تر خواهد شد و برنده این تعقیب و گریز اینترنتی کیست.