حرکت در مسیر خاکستری؛ اپراتورهای PGSB روی حذف سرویس‌دهندگان غیرقانونی متمرکزند

به گزارش پیوست، بیش از یک سال از قرارداد ۷ ساله اپراتورهای PGSB با سازمان فناوری اطلاعات می‌گذرد، محمدباقر پیشوایی مدیر عامل سیتاد درباره روند فعالیت‌های این اپراتور در اجرایی شدن ماموریت‌های محول شده به سیتاد می‌گوید: از بخش عملیاتی این قرارداد تقریبا یکسال و ۲ ماه می‌گذرد و طبق برنامه، انتقال ترافیک تمام سرویس گیرندگان و بانک‌های خصوصی به صورت کامل انجام شده است و در حال پیاده‌سازی سرویس‌های جدیدی مانند برات الکترونیکی برای مشتریان و طراحی و ایجاد سرویس‌های ترکیبی با همکاری دستگاه‌های اجرایی هستیم.

پیشوایی اما یکی از موانع مهم پیش‌روی اپراتورهای PGSB را حرکت در بازار خاکستری می‌داند، او در این باره توضیح می‌دهد:  ارائه سرویس‌ها در بازار خاکستری و وجود تراکنش‌هایی که باید به بستر اپراتوری منتقل شوند و همچنان منتقل نشده‌اند، مهم‌ترین چالش پیش‌روی ماست.  پیچیدگی و طولانی شدن فرآیند اخذ مجوز سرویس‌گیرندگان نیز از جدی‌ترین چالش‌هایی است که با آن مواجهیم. اما قاطعانه با پیگیری‌های قانونی از نهاد‌های نظارتی روی حذف سرویس‌دهندگان بازار خاکستری متمرکزیم تا سرویس‌ها خارج از چارچوب‌های تعیین شده ارائه نشوند.

سرویس اعتبار معاملاتی

پیشوایی همچنین در زمینه سرویس سامانه اعتبار معاملاتی اشخاص که سال گذشته با اپراتوری سیتاد به بهره‌برداری رسیده است هم می‌گوید: سرویس اعتبار معاملاتی در حال حاضر در سکوهای ارائه خدمت مانند آپ، تاپ، آی‌گپ  توسعه داده شده و در دسترس عموم جهت استعلام قرار دارد، همچنین طبق دستورالعمل بانک مرکزی و وزارت اقتصاد در صدور سفته الکترونیکی، قبل از صدور باید این سرویس چک شود و در حال پیاده‌سازی آن روی درگاه GSB هم هستیم. اتصال ۳۱۴ کسب و کار به گذرگاه خدمات الکترونیکی دولت، عبور نزدیک یک میلیون تراکنش به صورت روزانه، پیاده سازی بیش از ۱۲۰ سرویس از ۲۴ ارائه دهنده سرویس، بیش از ۱۳۰۰ دسترسی ایجاد شده برای ۳۱۴ سرویس گیرنده مختلف در بستر گذرگاه سیتاد، بخشی از فعالیت‌هایی است که در یک سال و اندی گذشته آن را در سیتاد انجام داده‌ایم.

توجه به الزامات بالادستی

پیشوایی درباره توسعه جایگاه دولت الکترونیکی در ایران توضیح می‌دهد: با استناد به گزارش‌های واصله از معاونت دولت الکترونیکی سازمان فناوری اطلاعات و با توجه به آمار تراکنش‌های بخش خصوصی گذرگاه خدمات دولت در سال ۱۴۰۲ بیش از۳۹۰ میلیون تراکنش در این بستر توسط سرویس گیرندگان بخش خصوصی ایجاد شده است. اما در فرایند الکترونیکی شدن سرویس‌های دستگاه اجرایی عوامل بسیاری دخیل هستند که مهم‌ترین این عوامل الزامات بالادستی و قانونی است که از سوی قانون‌گذار ابلاغ می‌شود. در این میان ما هم در سیتاد تجربه همکاری‌های خوبی با دستگاه‌های اجرایی مثل وزارت آموزش و پرورش، سازمان امور مالیاتی کشور، وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری داشته‌ایم. به طور مثال اولین برات الکترونیکی سپامی با همکاری شرکت سیتاد به عنوان اپراتور سازمان فناوری اطلاعات، وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی و بانک تجارت و صادرات صادر شد.

پیشوایی در زمینه تفاهم‌نامه‌های همکاری سیتاد با شرکت‌های پرداخت هم می‌گوید: به غیر از پرداخت الکترونیک سپهر، ۳۰۵ قرارداد دیگر با شرکت‌هایی مانند اسنپ، تپسی، کافه بازار، رتبه بندی ایرانیان، شرکت‌های تامین سرمایه و غیره جهت اتصال به گذرگاه خدمات را داریم، در حال حاضر هم با PSPهایی مانند فن آوا و به پرداخت ملت هم قرارداد و ارائه خدمات در جریان است. در واقع ارائه تمام خدمات GSB و PGSB در ۹بانک کشور توسط سیتاد ارائه می‌شود.

خاکستری رو به سیاه

صالح نوریان مدیر عامل آستان هم درباره موانع توسعه خدمات دولت الکترونیکی با پیشوایی هم‌نظر است و در این باره می‌گوید: تهدید جدی برای اپراتورهای رسمی شرکت‌هایی هستند که بدون ترس از پیگیری دولتی و نهادهای نظارتی اقدام به فروش سرویس‌های دولتی در اینترنت می‌کنند. مشخص نیست این سرویس‌ها به چه ترتیبی بدون اجازه یا با سواستفاده از پایگاه داده‌ دستگاه دولتی اخذ می‌شوند.

البته کسب‌وکارهایی که از این اطلاعات غیر رسمی استفاده می‌کنند باید بدانند که این اطلاعات قابلیت استناد ندارند و در اغلب مواقع  غیر دقیق و قدیمی هستند. از این جهت به دلایل کسب‌وکاری، حقوقی و قانونی تهدیدی برای کسب‌وکارها نیز به شمار می‌روند.

داده‌ها در مسیر استفاده درست

طبق گفته نوریان ماموریت اصلی آستان در حال حاضر این است که نیازمندی‌های شرکت‌ها را در قالب API های رسمی و طبق چهارچوب‌های مشخص شده از دستگاه‌های اجرایی مطالبه کرده و در اختیار شرکت‌ها قرار بدهند.

او در این باره می‌گوید: ما اعتقاد داریم که داده‌های عمومی وقتی ارزش بالقوه‌شان را پیدا می‌کنند که توسط کسب‌وکارها استفاده بشوند و به اعتبارسنجی یا تدقیق اطلاعات در فرآیندها کمک کنند. اطلاعات عمومی مجموعه‌ای از اطلاعات پایگاه‌های داده‌های کشور هستند که می‌توانند در فضای اقتصادی کشور مورد باز استفاده قرار گیرند. این اطلاعات شامل اطلاعات اشخاص حقیقی و حقوقی، مکان‌ها، کسب‌وکارها، نرخ‌ها و نمادها، اطلاعات مالی عمومی و غیره می‌شوند، که البته همیشه طبق تعریف بدون محدودیت و ملاحظات گوناگون نیستند.

نوریان همچنین در زمینه فعالیت‌های آستان در یک سال اخیر می‌گوید: شرکت آستان بیش از ۳۰۰ قرارداد منعقد کرده و بیش از ۲۰۰ شرکت، بانک، کارگزاری و کسب‌وکار از طریق اپراتور آستان سرویس‌های دولت الکترونیک را به طور مستمر دریافت می‌کنند. بیش از ۱۰۰ شرکت نیز در حال مذاکره و عقد قرارداد جدید هستند.

به باور نوریان در حال حاضر تنها بخش کوچکی از پتانسیل‌های ارائه اطلاعات توسط دستگاه‌های اجرایی فعال شده است. او در این باره توضیح می‌‌دهد: طبق قانون مدام (مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی) ۲۷ پایگاه داده و اطلاعات پایه وجود دارند که توسط ۲۵ دستگاه اجرایی نگهداری می‌شوند و باید در فضای تبادل اطلاعات ذیل نظارت کارگروه تعامل پذیری دولت الکترونیک تبادل اطلاعات انجام دهند. اگر ۶۰۰ خدمتی که در آن زمان مطرح شده بود را در نظر بگیریم، در حال حاضر حدود ۴۰ سرویس عملا ارائه شده‌اند. بنابراین شاید ۷ درصد در ایجاد تنوع سرویس‌ها موفقیت وجود داشته است. علاوه بر اینکه باید در نظربگیریم که این ۳۰ سرویس هم در اختیار بخش معدودی از کسب‌وکارها قرار گرفته است. دلیل آن این است که شرکت‌های خصوصی برای دریافت این سرویس‌ها باید مجوز دستگاه اجرایی و کارگروه تعامل پذیری دولت الکترونیک را اخذ کنند که عملا فرآیند طولانی ایجاد کرده است.

مشتری‌های واقعا خصوصی!

نوریان درباره سرویس‌های موضوع فعالیت آستان هم توضیح می‌دهد: سرویس‌های موضوع فعالیت ما برای سرویس گیرندگان خرد و کسب‌وکارهای خصوصی کشور است. اما بزرگترین چالش اپراتور دریافت مجوز برای مشتری واقعا خصوصی است. مشتریانی که ارتباطات و مجوزهای خاص ندارند تا کنون موفقیت چشمگیری در اخذ مجوز نداشته‌اند. به نظر می‌رسد چالش اصلی برای اعطای مجوز سرویس به کسب‌وکارها، دستگاه‌های اجرایی هستند. البته برخی دستگاه‌ها همکاری متعامل‌تری برای ارائه سرویس‌ها داشته‌اند. برای مثال مرکز آمار و اطلاعات قوه قضاییه، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، شرکت ملی پست و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از این جمله هستند.

سال گذشته تعداد بیش از ۲۰۰ میلیون تراکنش استعلام الکترونیک از طریق اپراتور آستان به شرکت‌ها و کسب‌وکارهای خصوصی ارائه شد، که بر اساس انتظارات ما شاید این تعداد یک دهم ظرفیت این بازار هم نباشد. ما برای دستیابی اهداف توسعه‌ای در چند محور کار را دنبال می‌کنیم: برای اجرای قانون مدیریت داده و اطلاعات ملی، دستگاه‌هایی که در عمل مایل به توسعه بازار نیستند یا دستگاه‌هایی که تاکنون ورود نکرده اند از نظر قانون دستگاه‌های اجرایی متخلفی هستند که محتمل است همچنان سرویس‌های دولت الکترونیک را خارج از مرکز ملی تبادل اطلاعات عرضه کنند. کارگروه تعامل پذیری دولت الکترونیک، سازمان فناوری اطلاعات و نهادهای ناظر باید در این زمینه فعالیت بیشتری کنند تا موانع اجرای قانون برداشته شود و ما در این موضوع به جد پیگیر هستیم.

موضوع دوم این است که فرآیند اعطای مجوز بهره برداری از سرویس‌های دولت الکترونیکی باید از حالت درخواست مجوز محور به حالت چهارچوب محور تبدیل شود.

به عقیده نوریان نیاز است دستگاه‌های اجرایی هنگام بررسی درخواست‌های بخش خصوصی متوجه حساسیت فعالیت در این بخش باشند. او در این باره می‌گوید: در نهایت دستگاه‌های اجرایی هنگام بررسی درخواست‌های بخش خصوصی باید دقت کنند که این سرویس‌ها قرار است در خدمت کسب‌وکارها و رشد آنها باشد به همین خاطر باید تمرکز خود را روی برداشتن موانع در اجرای کار بگذارند.