جایگاه زنان در فناوری اطلاعات؛ متاثر از نهادها

به گزارش پیوست، آمارهای سازمان ملل نشان می‌دهد در پایان سال ۲۰۲۰، ۸۳ درصد زنان کشورهایی با درآمد پایین و متوسط دارای موبایل هستند اما به طور کلی زنان کمتری در مقایسه با مردان به اینترنت تلفن همراه دسترسی دارند. تا سال ۲۰۲۱، تعداد مردانی که می‌توانستند از اینترنت موبایل استفاده کنند ۲۳۴ میلیون نفر بیشتر از زنان بود. این آمارهای کلی کشور به کشور و منطقه به منطقه متفاوت است اما آن چه در تمامی نقاط دنیا دیده می‌شود، این است که زنان به اندازه مردان در صنعت ICT فعال نیستند و در تعداد قابل توجهی از کشورها، تفاوت دستمزد میان زنان و مردان قابل‌چشم‌پوشی نیست.

مشکات اسدی، مشاور سابق مشارکت زنان و توانمندسازی اجتماعی سازمان فناوری اطلاعات ایران و مدیر عامل گروه کسب‌وکارهای نوین آن، درباره موضوع تفاوت حقوق و دستمزد زنان در دنیا گفت: براساس آمار سازمان ملل، زنان یک دهم درآمد دنیا و یک صدم مالکیت را در اختیار دارند در حالی که بیش از ۵۰ درصد کارها را انجام می‌دهند، یعنی بخش قابل توجهی از کارهایی که زنان انجام می‌دهند، دستمزدی ندارد و در جایی ثبت نمی‌شود.

او ادامه داد: بدیهی است که میزان اشتغال زنان و درآمد آن‌ها نسبت واضحی با سطح توسعه‌یافتگی اقتصادی کشور محل زندگی آن‌ها دارد. زنان پنجاه درصد نیروی کار فعال یک کشور را تشکیل می‌دهند. اگر شاخص‌های توسعه اقتصادی کشوری مناسب نیستند به این معنی است که بخش زیادی از افراد فعال آن جامعه در فرآیندهای اقتصادی مداخله ندارند.

اسدی معتقد است وقتی درباره زنان و نسبت آن‌ها با فناوری صحبت می‌کنیم باید دو موضوع را از یکدیگر تفکیک کنیم. زنان به عنوان کاربر خدمات فناورانه و زنان به عنوان بدنه اصلی حوزه نوآوری و فناوری.

او ادامه داد: با توجه به طرح توسعه زیرساخت اینترنت که البته در دولت فعلی با دست‌انداز‌های بسیار جدی‌ای روبرو شده، افراد فارغ از جنسیت فرصت دسترسی برابر به اینترنت و فناوری‌های مبتنی بر آن پیدا می‌کنند. به همین دلیل در سال‌های اخیر و به خصوص سال‌هایی که ما در آن با رشد نوآوری و فناوری و کسب‌وکارهای مبتنی بر اینترنت مواجه بودیم، سهم زنان به عنوان افراد منتفع شده از خدمات فناوری رشد جدی‌ای داشته است

اکوسیستم‌های کوچک در خلاء شکل نمی‌گیرند

اسدی می‌گوید فضای حوزه ICT از منظر پذیرای فعالیت زنان بودن، تفاوت چندانی با دیگر حوزه‌ها ندارد. او می‌گوید: براساس مشاهدات من به عنوان کسی که حدود چهار سال بر روی صندلی سیاست‌گذاری نشسته بود و فعالیت زنان را در اکوسیستم فناوری اطلاعات دنبال می‌کرد و به عنوان یک زن که در همین اکوسیستم مشغول به کارم می‌توانم بگویم که تفاوت جدی و فاحشی به معنای مثبت و منفی در این اکوسیستم نمی‌دیدم. به عبارت دیگر، اکوسیستم‌های کوچک در خلا شکل نمی‌گیرند بلکه جزئی از شبکه بزرگتر هستند. وقتی درباره سهم زنان از فعالیت در اکوسیستم استار‌آپی صحبت می‌کنیم، درباره یک جزیره جدا در کشور صحبت نمی‌کنیم بنابراین تفاوت جدی با سایر حوزه‌ها ندارد اما طبیعی است که اکوسیستم استارت‌آپی ویترین خوبی است و فعالیت زنان در آن به شکل جدی دیده می‌شود.

مدیرعامل گروه کسب‌وکارهای نوین آن با بیان این که در لایه‌های دوم و سوم مدیریتی بسیاری از کسب‌وکارهای بالغ و بزرگ  زنانی حضور داشتند که کسب‌وکارها به شدت به آن‌ها وابسته بودند گفت: با این حال، به اقتضای فضای رسانه‌ای کسب‌وکارهایی برجسته می‌شدند که بنیانگذاران آن‌ها خانم‌ها بودند. رسالت رسانه می‌تواند این باشد که در لایه‌های عمیق‌تر بیزینس‌ها سهم و اهمیت زنان را شناسایی کند. از سوی دیگر، مبتنی بر برساخت‌های اجتماعی، بسیاری از رشته‌های دانشگاهی ما که اکوسیستم نوآوری و فناوری را تشکیل می‌دهند، رشته‌های مردانه‌ای شناخته می‌شدند به همین دلیل ورودی اولیه منابع انسانی به استارت‌اپ‌ها ممکن است مردانه تلقی شود. این شکاف جدی را در حوزه برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان شاهد هستیم به همین دلیل اگر زنان سهمی دراکوسیستم استارت‌آپی دارند به نظر می‌رسد بیشتر در حوزه تولید محتوا، بازاریابی فروش و دیجیتال مارکتینگ است.

هر چه تفاوت بیشتر، خروجی خلاقانه‌تر

اسدی در پاسخ به سوالی درباره تاثیر حضور زنان بر فضای نوآوری و سطح محصولات کسب‌وکارها گفت: در همه جوامع اقلیت‌هایی از جمله اقلیت‌های رنگین‌پوست، دینی و جنسی داریم. هر چه تنوع بیشتری از اقلیت‌های مختلف داشته باشیم به نحوی که در فرآیند‌های تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری سهم بیشتری از اقتصاد، اجتماع و فرهنگ داشته باشند، خروجی متنوع‌تری خواهیم داشت. جامعه متنوع‌تر، حتما مداراتر و متساهل‌تر و خلاق‌تر خواهد بود. مفاهیم نوآوری جدید مبتنی بر پذیرش تنوع است. هر چه تفاوت‌ها بیشتر باشد خروجی خلاق‌تر خواهد بود.

او در ادامه یادگیری مهارت‌های متنوع را راهکاری برای غلبه نسبی بر نابرابری‌ها دانست و گفت: راهکار عملی من برای سایر زنان این است که مهارت‌های خود را متنوع کنند. این رویکرد، انعطاف را در شرایط بحرانی افزایش می‌دهد. به خصوص برای زنان که عدم قطعیت‌های مختلف شرایط اقتصادی آن‌ها را با تهدید مواجه می‌کند. مانند تاثیری که شیوع کرونا بر اشتغال زنان داشت و آمارها نشان داد زنان بیشتر با خطر از دست دادن مشاغل خود مواجه بودند. یادگیری مهارت‌های متنوع کمک می‌کند که هر عدم قطعیتی بر اشتغال زنان اثر نگذارد.

مشاور سابق مشارکت زنان و توانمندسازی اجتماعی سازمان فناوری اطلاعات ایران  در بخش پایانی این گفت‌وگو چالش‌های فعالیت زنان در اقتصاد را متعلق به مراحل ابتدایی فعالیت دانست و گفت: وقتی یک زن شروع به فعالیت در اجتماع می‌کند از نقطه‌های آغازین با چالش‌های زیادی روبروست اما این چالش‌ها از زنان افرادی می‌سازد که در شرایط بحرانی قدرت انعطاف و انطباق بالایی دارند. وقتی سقف شیشه‌ای شکسته می‌شود دیگر تفاوتی نیست که زن باشید یا مرد. این چالش‌های عمیق که منجر به این می‌شود که زنان از پیشرفت باز بمانند در ابتدا و میانه راه خود را نشان می‌دهند به محض این که به سطح مشخصی از موفقیت و مهارت می‌رسیم، چالش‌ها دیگر زنانه یا مردانه نیستند. مثلا در حال حاضر به عنوان بیزینسی که در اقتصاد دیجیتال فعالیت می‌‌کند مسئله ما ناپایداری اینترنت است و این موضوع زنان و مردان را به یک اندازه متاثر می‌کند.