CBDC، راه‌حلی در جست‌وجوی مشکل؛ بررسی وضعیت کلی پروژه ریال دیجیتالی بانک مرکزی ایران

هنگامی که انقلاب صنعتی ریشه دوانید، باعث رشد مبادلات تجاری در مقیاسی شد که پیش از آن غیرقابل تصور بود. بدون شک پول نقش مکملی در تسهیل این تحول اقتصادی ایفا کرد، تحولی که منجر به افزایش بی‌سابقه استانداردهای زندگی شد. چند قرن بعد، این انقلاب دیجیتالی است که اقتصاد را تغییر می‌دهد و سوالات مهمی را در مورد آینده پول مطرح می‌کند. مساله اساسی به این سوال خلاصه می‌شود: آیا پول فعلی ما در عصر دیجیتالی مناسب است؟ در اهمیت بحث درباره آینده پول در عصر دیجیتالی شکی وجود ندارد اما گاهی حقیقت در هیجانات و اظهارنظرهای سیاسی گم می‌شود، هدف نگارنده بیان روشن بخشی از مشکلات اقتصادی فعلی شبکه پرداخت ایران است که شکل جدید پول دیجیتالی ممکن است بتواند حل‌شان کند. در یک نگاه افراطی این دیدگاه رواج دارد که یک CBDC می‌تواند همه اشکال جایگزین پول را از بین ببرد. در نهایت، نگهداری آن در مقادیر نامحدود، آسان‌تر از پول نقد فیزیکی است و برخلاف سپرده‌های بانک‌های تجاری، فاقد ریسک اعتباری و نقدینگی است. در آن سوی دیگر افراط، این دیدگاه است که پول دیجیتالی خصوصی هم‌ارزش پول بانک مرکزی در پاسخ به بی‌اعتمادی فزاینده به نهادهای دولتی، حرکت به سمت جامعه بدون پول نقد و ناتوانی یا عدم تمایل نهادهای دولتی برای مدرن کردن پول و سیستم‌های پرداخت، به شیوه‌ای مناسب عصر دیجیتالی تکثیر می‌شود که البته سناریوهای معتدل بی‌شماری در این بین وجود دارد. شاید بهتر باشد ابتدا به زیربنای سیستم پولی چندلایه امروزی نگاهی بیندازیم که در آن سکه و اسکناس بانک مرکزی، پول الکترونیکی بانک‌های خصوصی و پول خصوصی مبتنی بر بلاک‌چین‌های عمومی در ظاهر به طور تقریباً مسالمت‌آمیزی (و نه موفقیت‌آمیز) در کنار هم قرار می‌گیرند. پول‌ها وظایف‌شان را به اشکال متنوع و برای اهداف متفاوت انجام می‌دهند لذا زیربنای راه‌اندازی سیستم جدید و نوآورانه، ایجاد همزیستی و تقسیم شفاف نقش‌ها...