وقتی بازار جلوتر از قانون بود؛ بیت‌کوین دارایی بی‌قانون

قانون هنوز درباره بیت‌کوین حرفی نزده است. نه گفته مجاز است و نه ممنوع. اما در بازار، مردم سال‌هاست آن را می‌خرند، می‌فروشند و حتی با آن مهریه می‌نویسند. در سکوت قانون، بیت‌کوین خودش قانون خود را نوشته. دارایی‌ای که نه در دفتر ثبت رسمی، بلکه در ذهن و رفتار جامعه به رسمیت شناخته شده است. در حقوق، «دارایی» یعنی چیزی که مردم بابتش پول بدهند. اگر چنین باشد، بیت‌کوین سال‌هاست تبدیل به دارایی شده است. آن هم نه با امضای قانون، بلکه به خواست مردم. با‌این‌حال، هنوز هیچ متن رسمی، هیچ قانون مصوبی و هیچ تعریف روشنی درباره آن وجود ندارد. ازهمین‌رو این پرسش پیش می‌آید که آیا بیت‌کوین و رمزارزها دارایی محسوب می‌شوند یا خیر؟ پرسشی که در پس آن، نه‌فقط ارزش و مشروعیت یک دارایی دیجیتال، بلکه جایگاه حقوق، فقه و حاکمیت در برابر نوآوری مالی نهفته است. خلاء قانون، ازدحام تفسیرها در ایران، هنوز یک خط قانون وجود ندارد که تکلیف رمزارزها را مشخص کند. نه گفته شده داشتن بیت‌کوین مجاز است، نه گفته شده ممنوع، نه خرید و فروشش باطل است، نه اینکه معتبر. همین بلاتکلیفی سال‌هاست نظام حقوقی کشور را در موقعیت عجیبی قرار داده؛ جایی میان سکوت قانون و صدای بلند بازار. طاهر حبیب‌زاده، عضو هیات‌علمی دانشگاه امام صادق، این وضعیت را نشانه‌ نوعی جا‌ماندگی نظام حقوقی از فناوری می‌داند. او می‌گوید: «امروز حتی تعریفی روشن از مفاهیمی مثل بلاک‌چین، رمزارز یا ان‌اف‌تی در نظام حقوقی ما وجود ندارد. از همان روزهایی که این پدیده‌ها در دنیا ظاهر شدند تا امروز، پژوهشگران داخلی هنوز درگیر پرسش‌های پایه‌ای‌اند و نهادهای حاکمیتی هم بیشتر نظاره‌گر بوده‌اند تا قانون‌گذار.» او مقایسه جالبی می‌کند. همان‌طور که هنوز در بحث هوش مصنوعی نمی‌دانیم آیا می‌توان برای یک الگوریتم «شخصیت حقوقی» قائل شد یا نه، در رمزارزها هم از نقطه تعریف فراتر نرفته‌ایم. بانک مرکزی به‌طور رسمی مجوز صرافی...