طرح صیانت در سال ۱۴۰۱ چه سرنوشتی پیدا کرد؟ انتظار برای باز شدن جعبه صیانت‌گران

به گزارش پیوست، قدمت طرح صیانت از آغازین روزهایی که در پارلمان مطرح شد تا به حال به بیش از چهار سال می‌رسد اما هنوز پرونده آن بسته نشده است. طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌ها در سال ۹۷ از کمیسیون فرهنگی مجلس متولد شد و در طول این مدت بارها تغییر شکل داد و مواد مختلف آن کم و زیاد شد.

مردادماه ۱۴۰۰ بود که نمایندگان بالاخره تصمیم گرفتند این طرح مطابق اصل ۸۵ قانون اساسی بررسی شود. طبق اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی مجلس حق دارد بررسی‌ طرح‌هایی را که تشخیص می‌دهد از دستور کار صحن خارج کرده و در کمیسیون‌ تخصصی که برای آن ایجاد می‌شود پیگیری کند. همان زمان تعدادی از نمایندگان مجلس تلاش کردند بررسی طرح از هشتاد و پنجی شدن خارج شود یا حتی به کلی کنار گذاشته شود اما به جایی نرسیدند.

سپس نمایندگانی از چند کمیسیون گرد هم آمدند و کمیسیون مشترک بررسی طرح را تشکیل دادند. نیمه اول سال ۱۴۰۰ حدود ۱۳ جلسه برای بررسی طرح تشکیل شد اما این روند این جلسات به کندی طی می‌شد و با فراز و فرودهای بسیاری همراه بود. طرح صیانت آن زمان در اوج هدف‌گیری انتقاد و اعتراض مردم و کسب‌وکارها قرار گرفته بود و نمایندگان موافق آن که اکثریت کمیسیون را تشکیل می‌داند، کار سختی پیش روی خود داشتند.

یک بار در آذرماه آن سال با پادرمیانی عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات بخش‌هایی از طرح اصلاح شد. سپس نسخه دیگری از آن دی‌ماه منتشر شد که نهایتاً کلیات همین نسخه ابتدای اسفندماه ۱۴۰۰ تصویب شد؛ اما طولی نکشید که تصویب آن از لحاظ قانونی مورد اعتراض معاونت قوانین مجلس و پذیرش هیات رئیسه قرار گرفت. آن زمان به نظر می‌رسید پرونده طرح که نامش به «نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» تغییر کرده بود بسته شده است اما سال ۱۴۰۱ در چند مقطع همچنان این طرح جنجالی سروصدا کرد.

صیانت در شورا

پنجم شهریور ماه ۱۴۰۱ بخش‌های مهمی از طرح صیانت که در شورای عالی فضای مجازی به عنوان وظایف جدید این شورا تصویب شده بود ابلاغ شد. سرنخ تصویب مواد طرح در شورای عالی فضای مجازی را می‌توان ارسال طرح توسط قالیباف به شورا دانست. روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ بود که خبر آمد قالیباف طرح را به شورای عالی فضای مجازی ارسال کرده است تا نظر این شورا را در مورد آن دریافت کند.

ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر وقت شورای عالی فضای مجازی در همان ماه آغازین سال ۱۴۰۱ مصاحبه‌ای کرد و در آن گفت: «نامه و درخواست اخیر رئیس مجلس در راستای کسب معقولیت اجتماعی است و نظرشان این است که شورای عالی به عنوان شورای سیاست‌گذار کمک کند.»

چند ماه بعد و در ابتدای شهریور ماه اما مشخص شد که تنها قرار نبوده شورا در خصوص طرح نظر دهد. این نهاد پنجم شهریور ماه مصوبه‌ای را ابلاغ کرد که در آن وظایفش را به‌روز کرده بود. نکته جالب توجه در مورد این به‌روزرسانی این بود که مواد اضافه‌شده به وظایف شورای عالی وظایف عیناً مشابه سه ماده از طرح صیانت بود که ۲۷ اردیبهشت، یک ماه پس از اینکه فیروزآبادی گفته بود درخواست قالیباف برای کمک کردن به مجلس است، در شورا تصویب شده بود. مدیران شورای عالی فضای مجازی البته هیچ‌گاه نپذیرفتند متن مصوب شورا همان طرح صیانت است.

سکوت صغری

موج مخالفت‌ها با طرح صیانت بسیار گسترده بود. بسیاری از رسانه‌ها، فعالان حوزه آی‌تی اعم از افراد، شرکت‌ها و نهادهای صنفی و حتی تعدادی از نمایندگان مجلس تصویب آن را به صلاح نمی‌دانستند. در این شرایط به نظر می‌رسید با تصویب بخش‌هایی از آن در شورای عالی فضای مجازی در شرایطی نزدیک به سکوت خبری، کار از مسیر دیگری پیگیری شده است و مجلس برای همیشه طرحی به نام صیانت را کنار گذاشته است.

علاوه بر این نمایندگان موافق طرح که در سال ۱۴۰۰ بسیار بیشتر پیگیر طرح بودند و هر از چند گاهی در رابطه با آن مصاحبه‌های بعضاً تند و آتشینی انجام می‌دادند در نیمه اول سال ۱۴۰۱ سکوت را ترجیح داده بودند. تعدادی از نمایندگان نیز تلاش‌هایی برای بازگرداندن طرح به صحن علنی برای بررسی انجام دادند و حتی صحن در رأی‌گیری استمزاجی به آن رأی مثبت داد که نهایتاً بی‌نتیجه بود؛ اما این پایان ماجرا نبود.

حسین نوش‌‌آبادی، نماینده مردم ورامین ۱۳ آبان ماه ۱۴۰۱ در حالی که محدودیت‌های اینترنتی در اوج خودش بود در گفت‌وگو با فارس خبر داد طرح مجدداً در دستور کار قرار گرفته است و اعلام کرد از هفته آینده جلسات تکمیلی کمیسیون مشترک ادامه پیدا خواهد کرد.

جعبه دربسته صیانت جدید

پس از چند ماه سکوت و بی‌خبری از سرنوشت طرح، زمزمه‌هایی جدی‌تر در مورد احیای دوباره آن به گوش رسید. علی‌اصغر عناسبتانی،‌ نماینده عضو کمیسیون طرح صیانت اول بهمن ماه در گفت‌وگو با شرق اعلام کرد به دنبال این هستند در مجلس به دنبال طرحی هستند که دوباره بتوانند طرح ضابطه‌مند کردن فضای مجازی را به جریان بیندازند.

مرتضی آقاتهرانی، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس و عضو کمیسیون طرح صیانت نیز چند روز بعد با مهر گفت‌وگو کرد و گفت: «قانون مدیریت پلتفرم‌های خارجی فضای مجازی در حال تدوین است و این اقدام در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا صورت گرفته است.»

هفدهم بهمن ماه خبرهایی جدی‌تر در مورد طرح منتشر شد. مهرداد ویس‌کرمی دبیر کمیسیون خبر داد طرح تصویب شده و فقط منتظر نظر صحن در مورد مدت زمان اجرای آن است تا بعد از آن به شورای نگهبان ارسال شود.

این آخرین ایستگاهی است که طرح صیانت فعلاً در آن توقف کرده است. این طرح اما باز و برای چندمین بار تغییر شکل داده است. رضا تقی‌پور، رئیس کمیسیون طرح، این خبر را همان زمان در گفت‌وگو با پیوست اعلام کرد و گفت:‌ «‌این طرح هیچ ارتباطی به طرح‌های قبلی ندارد و قرار است عنوانش نیز با تصمیم هیات رئیسه مشخص شود. با نسخه شش دی هم متفاوت است. طرح در کمیته‌های مختلف کمیسیون مورد بحث قرار گرفته و تغییرات کلی کرده است.»

فعلاً و تا زمان نگارش این گزارش مشخص نیست مواد طرح صیانت جدید چیست و با چه تغییراتی نسبت به نسخه‌های پیشین مواجه شده است. دومین سال از قرن جدید احتمالاً تکلیف این طرح پرماجرا مشخص خواهد شد. مردم و به‌خصوص صنف IT باید منتظر بمانند و ببینند این بار از جعبه صیانت که هنوز در آن باز نشده است چه چیزی در خواهد آمد.