تامین مالی جمعی (Crowdfunding) چیست؟

Crowdfunding یا تامین مالی چیست؟

Crowdfunding در واقع روشی برای رشد و توسعه ایده‌ها توسط کارآفرینان، صاحبان ایده و استارتاپ‌ها است. این کلمه شامل دو واژه crowd به معنی جمعیت و funding به معنی تامین منابع مالی است و در واقع به تامین مالی اجرای یک ایده توسط یک جمع اشاره دارد. این روش جذب سرمایه معمولا از طریق اینترنت انجام می‌شود و لازم است پلتفرمی برای ایجاد اتصال میان صاحبان ایده و سرمایه‌گذاران وجود داشته باشد. به علاوه تامین مالی به روش جمع سپاری اغلب برای کسب‌وکارهای کوچک و نوپا مانند استارتاپ‌ها مناسب است.

تاریخچه تامین مالی جمعی

از زمان ابداع این روش تا به امروز نیز بیش‌ترین استفاده‌کنندگان آن مخترعان، کارآفرینان، موسیقی‌دانان، فیلمسازان و به طور کلی هنرمندان بوده‌اند. البته موسسات خیریه نیز از مناسب‌ترین نهادها برای استفاده از تامین مالی جمعی به منظور اهداف نیکوکارانه به‌شمار می‌روند. اولین بار نیز این روش در سال ۱۹۹۷ و توسط یک گروه موسیقی راک انگلیسی برای تامین سرمایه اجرای تور در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت.

انواع روش‌های تأمین مالی جمعی کدامند؟

تامین مالی جمعی به چهار روش مختلف انجام می‌شود که  از نظر شرایط تامین مالی میان ایده و سرمایه‌گذار با هم تفاوت دارند. این چهار روش که شامل اهدا یا کمک، پاداش، بدهی یا وام و سهام است را در ادامه بررسی می‌کنیم.

تامین مالی بر مبنای اهدای پول یا کمک (Donation Based crowdfunding)

در این نوع تامین مالی، هیچ سهم یا سودی به مشارکت‌کنندگان در کمپین تعلق نمی‌گیرد. در واقع این افراد بدون هیچ چشم‌داشت یا انتظار به اجرای ایده کمک می‌کنند. هدف آنان یک کمک مالی به منظور حمایت از رشد یک کسب و کار خاص و سهیم بودن در تولید محصول یا ارائه خدمت مورد نظر است.

تامین مالی بر مبنای پاداش (Rewards based crowdfunding)

در این روش تامین مالی نیز سود یا سهامی به مشارکت‌کنندگان تعلق نمی‌گیرد. اما به رسم تشکر نوعی پاداش به آنان اهدا می‌شود. این پاداش که معمولا از میان محصولات یا خدمات نهایی تولید شده توسط کسب‌وکار است، برای تشویق به مشارکت بیشتر بر اساس مبلغ سرمایه‌گذاری به شرکت‌کنندگان داده می‌شود و می‌تواند شامل تخفیف ویژه یا موارد مشابه نیز باشد

تامین مالی بر مبنای قرض یا بدهی (Debt based crowdfunding)

این نوع تامین مالی در واقع مشابه با وام گرفتن برای تامین سرمایه مورد نیاز است. با این تفاوت که وام موردنظر به جای بانک توسط تعداد زیادی از افراد مستقل، به کسب‌وکار یا شخص صاحب ایده پرداخت می‌شود و وام گیرنده موظف است پس از مدت زمان مشخص، اصل پول را به همراه سود به افراد برگرداند.

تامین مالی بر مبنای سهام (Equity based crowdfunding)

در این روش تامین مالی، مشارکت‌کنندگان به ازای میزان سرمایه‌ای که تامین آن را بر عهده گرفته‌اند، مالک بخشی از سهام کسب‌وکار می‌شوند؛ در این صورت به ازای تامین بودجه لازم برای اجرای ایده، در آینده‌ و سود و زیان آن سهیم خواهند شد.

مزایا و معایب تامین مالی به روش جمع سپاری چیست؟

تامین مالی جمعی نیز مانند سایر روش‌های سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه، با مزایا و معایبی همراه است که در واقع شامل فرصت‌ها و ریسک‌هایی پیش روی هر دو طرف (سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر) خواهد بود.

کراودفاندینگ این فرصت را به برای صاحبین ایده فراهم می‌کند تا در مدت زمان کم و به روشی نسبتا آسان، سرمایه و بودجه موردنیاز برای اجرای ایده و کسب‌‌وکارشان را تامین کنند. دلیل این سرعت بالا وجود تعداد زیادی از مشارکت‌ کنندگان است که می‌توانند مشارکت خود را با پرداخت مبلغ کمی پول ارائه دهند و از مزیت مشارکت در تعداد بیشتری پروژه به دلیل پرداخت مبلغ اندک به هر کدام بهره‌مند شوند.

بنابراین در صورت سودآور بودن و رشد بالای استارتاپ، سرمایه‌گذاران می‌توانند در سود و منافع آن شریک شوند. به همین صورت ریسک مشارکت در زیان نیز در صورت عدم موفقیت ایده وجود دارد. در برخی از انواع سرمایه‌گذاری‌ها مانند تامین سرمایه از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی، اصل سرمایه‌ی افراد حفظ می‌شود و مشارکت تنها در سود خواهد بود.

البته این روش با وجود اجرای راحت و جذب سرمایه سریع برای کسب‌وکارها، به دلیل رقابت بالایی که ممکن است میان پروژه‌ها و کسب‌‌وکارهای مختلف برای جذب سرمایه وجود داشته باشد، دارای معایبی نیز هست. به دلیل اینکه ممکن است برخی کسب‌وکارها در این رقابت دیده نشوند و در این صورت موفق به جذب سرمایه مورد نیاز نخواهند شد.

یکی دیگر از مزایای روش جمع سپاری مالی برای کسب‌وکارها، امکان اعتبار سنجی ایده و بهبود محصول پیش از ورود رسمی به بازار است. روشن است که سرمایه‌گذاران در تامین مالی برای ایده‌ای مشارکت می‌کنند که تا حدودی از موفقیت آن در آینده اطمینان داشته باشند. به علاوه نظارت این افراد می‌تواند به صاحبان ایده در بررسی یا بهبود محصول کمک کند. از طرفی همین افراد به واسطه‌ی آشنایی قبلی با ایده در آینده و پس از ورود به بازار به مشتریان وفادار آن تبدیل خواهند شد.

به طور کلی همان‌گونه که اشاره کردیم، بیشتر کمپین‌های تامین مالی جمعی از طریق پلتفرم‌های اینترنتی و در یک بازه زمانی مشخص اجرا می‌شود. در سطح بین المللی وب‌سایت‌های معروفی مانند kickstarter  به این کار اختصاص دارند و با کمک روش‌های بازاریابی آنلاین از جمله روابط عمومی، تبلیغات کلیکی و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی به جذب کاربر اقدام می‌کنند. در ایران نیز پلتفرم‌های زیادی به اجرای کراودفاندینگ و ایجاد اتصال میان سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران اقدام می‌کنند.