استارت‌آپ‌ها برای ورود به بازار سرمایه ترس از شفافیت را کنار بگذارند تپسی در حوزه پذیرش و عرضه سهام در بورس پیش‌قدم بود و فیلیمو در حوزه تامین مالی از طریق انتشار اوراق

به گزارش پیوست، چندی پیش در اواخر آذرماه، فیلیمو ۳۰۰ میلیارد تومان از طریق انتشار اوراق مرابحه تامین مالی کرد؛ روشی جذاب برای تامین مالی استارت‌آپی که چندان‌که باید در اکوسیستم نوآوری جا نیفتاده است. فریبا شاکریان، مدیر واحد عرضه و پذیرش مشاور سرمایه‌گذاری ترنج و مائده مجیدیان، کارشناس ارشد این واحد، در گفت‌وگو با پیوست اظهار می‌کنند شرکت‌های استارت‌آپی اگرچه در حوزه کسب‌وکارهای خودشان، مجموعه‌های پویا و پیشروی هستند اما دانش مالی لازم برای تامین مالی و حضور در بازار سرمایه را ندارند. همچنین لازمه حضور در بازارسرمایه شفافیت مالی است که استارت‌آپ‌ها بعضاً آمادگی لازم را در این زمینه ندارند.

اولین تامین مالی مبتنی بر دارایی

مائده مجیدیان، کارشناس ارشد واحد عرضه و پذیرش ترنج، در مورد تامین مالی فیلیمو می‌گوید: مهم‌ترین مساله‌ای که مورد فیلیمو را پررنگ می‌کند این است که اولین بار یک شرکت استارت‌آپی از طریق بازار سرمایه تامین مالی انجام داده است. درست است تپسی اولین شرکتی در این حوزه بود که اقدام به عرضه سهام خود در بازار سرمایه کرد و ورود را برای بقیه هموارتر کرد اما به هر حال هنوز راه زیادی برای طی کردن مانده است. چون این دیدگاه وجود دارد که ریسک بسیار زیادی بر دوش شرکت‌های استارت‌آپی است و به نظر می‌آید ورود و تامین مالی از طریق بازار سرمایه برای این شرکت‌ها سخت‌تر است. تپسی در حوزه پذیرش و عرضه سهام این مسیر را کمی هموار کرد و فیلیمو هم در حوزه تامین مالی از طریق انتشار اوراق اولین شرکت استارت‌آپی است.

او درباره انتخاب شیوه تامین مالی توضیح می‌دهد: بسته به نوع فعالیت شرکت نوع اوراق فرق می‌کند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های ما در این مورد، طراحی شیوه تامین مالی برای فیلیمو بود. زیرا اولین بار است که تامین مالی مبتنی بر یک دارایی- در اینجا بانک اطلاعاتی- است و چالش اصلی این بود که بانک اطلاعاتی ماهیت دارایی ثابت مشهود را ندارد. جدا از ساختار اوراق اینکه اولین بار اوراقی منتشر شده که دارایی پایه آن بانک اطلاعاتی بوده یکی از نوآوری‌های این تامین مالی بود.

مجیدیان در مورد چالش‌هایی که در شناسایی دارایی‌های نامشهود فیلیمو وجود داشت نیز می‌گوید: فیلم و سریال‌های فیلیمو طی قراردادهای معین و با مبالغی مشخص خریداری و در سرفصل دارایی­‌های شرکت شناسایی می­‌شوند و این شرکت هزینه‌های تهیه فیلم و سریال‌­های خود را Capitalize نمی‌کند و همان سال مستهلک می‌کند، به این صورت که ۷۰ درصد ارزش دارایی طی یک سال و ۳۰ درصد طی سال بعد مستهلک می‌شود.

اوراق مرابحه، ابزار جذاب تامین مالی در اکوسیستم استارت‌آپی

تامین مالی شرکت‌ها به دو شیوه تامین مالی مبتنی بر سرمایه و تامین مالی از طریق خلق بدهی صورت می‌گیرد. تامین مالی مبتنی بر سرمایه به اشکالی مانند فروش سهم در بازار سرمایه یا به سرمایه‌گذار جدید انجام می‌شود و تامین مالی از طریق بدهی نیز روش دیگری است که مشهورترین نوع آن تامین مالی از طریق اخذ وام است. به گفته فریبا شاکریان، مدیر واحد عرضه و پذیرش شرکت ترنج، این شیوه تامین مالی به دلیل پایین بودن نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذار، شیوه ارزان‌تری است و از سویی چون هزینه قابل قبول مالیاتی است، کاهنده مالیات نیز به حساب می‌آید.

این شیوه معمولاً برای تامین مالی‌های کوتاه‌مدت انجام می‌شود. شاکریان در مورد روش‌‌های تامین مالی بلند‌مدت‌تر توضیح می‌دهد: ‌بازار سرمایه برای جذب منابع مالی بلندمدت‌تر استفاده می‌شود. مثلاً انتشار اوراق قرضه در دنیا رایج است که در کشور ما اوراق صکوک به جای آن وجود دارد. از طریق یکسری عقود اسلامی و بسته به ماهیت اینکه تامین مالی برای چه شرکتی و چه پروژه‌ای انجام می‌گیرد این اوراق منتشر می‌شود.

او در این باره اضافه می‌کند:‌ ده پانزده سال است اوراق مرابحه برای تامین مالی در کشور استفاده می‌شود ولی به شکل رسمی یک دهه است که استفاده می‌شود. تا الآن شرایط اوراق مرابحه طوری نبود که یک شرکت استارت‌آپی بتواند از آن استفاده کند و بیشتر تولیدکننده‌های بزرگ از آن استفاده می‌کردند. پرداختی اوراق مرابحه سه ماه یک‌بار است و در طول چهار سال از اصل اوراق چیزی به جز سود پرداخت نمی‌شود.

شاکریان به فیلیمو به عنوان اولین شرکت اکوسیستم استارت‌آپی که از این طریق تامین مالی کرد اشاره می‌کند و می‌گوید: در مورد صباایده (فیلیمو) چون تامین مالی برای خرید فیلم‌ها صورت می‌گیرد و فیلم‌ها دوره تولید دارند، وام گزینه مناسبی نیست. مثلاً برای فیلمی که ساختش ۶‌ ماه طول می‌کشد نمی‌شود از وام برای تامین سرمایه در گردش مورد نیاز استفاده کرد چون قبل از درآمدزایی فیلم باید مبلغ وام پس داده شود. در نتیجه برای این مدل شرکت‌ها که سرمایه در گردش‌شان برایشان مهم است، این ابزار استفاده می‌شود.

امکان تامین مالی دوباره در آینده

کارشناس ارشد واحد عرضه و پذیرش مشاورسرمایه‌گذاری ترنج درباره تعیین رقم ۳۰۰ میلیارد تومان تامین مالی می‌گوید: با توجه به اینکه اولین باری بود که شرکت فیلیمو از طریق انتشار اوراق مرابحه بخش از منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کرد ما روی عدد ۳۰۰ توافق کردیم و شرایط مالی شرکت این ظرفیت را نشان می‌داد حتی عدد بهتر شود. اگر شرکت متقاضی باشد در آینده باز هم از این روش تامین مالی کند، این رقم می‌تواند بالاتر از این هم برود.

مجیدیان در پاسخ به این سوال که ریسک‌های موجود در اکوسیستم استار‌ت‌آپی در این فرایند تامین مالی بر عهده کدام بخش است توضیح می‌دهد: در انتشار اوراق رکنی به نام ضامن وجود دارد که در اینجا بانک خاورمیانه است و رکن ضامن، ضمانت اصل و سود اوراق را تضمین کرده است از این رو ریسکی از بابت نکول متوجه دارندگان اوراق نمی­‌شود.

سرمایه هست، شرکت نیست

از مدیر واحد عرضه و پذیرش این شرکت مشاور سرمایه‌گذاری درباره وضعیت تامین مالی در شرکت‌های دیگر اکوسیستم می‌پرسیم. به باور او، مشکل اصلی در تامین مالی مربوط به شرکت‌ها می‌شود وگرنه سرمایه کافی برای تزریق وجود دارد. شاکریان در این باره می‌گوید: VC‌های ثبت‌شده حدود ۳۰۰، ۴۰۰ میلیارد تومان منابع نقد مازاد دارند اما شرکت برای سرمایه‌گذاری کم است. در سال‌های اخیر وضعیت اقتصادی طوری نبوده است که شرکت‌های جدید تاسیس شوند و رشد کنند، شاید بیشتر شرکت‌ها به فکر دوام آوردن باشند. به خاطر همین تعداد شرکت‌های کوچکی که VCها به دنبال آنها هستند کم است.

اکوسیستم از شفافیت نترسد

به عقیده شاکریان، سواد مالی استار‌ت‌آپ‌ها همپای بُعد کسب‌وکاری‌شان رشد نکرده است. او می‌گوید:‌ شرکت‌های استار‌ت‌آپی با فضای کسب‌وکار خودشان به خوبی آشنا هستند ولی وقتی به مباحث مالی می‌رسند خیلی مشکل دارند. یکی از مسائلی که فیلیمو را متمایز می‌کند این است که شناخت مالی خوبی دارد، هم توانسته‌ کاهش هزینه‌های خوبی اعمال کند و هم از طرفی همیشه شفاف بوده‌ است. فیلیمو برای پذیرش شدن در بورس شرایط خیلی خوبی دارد و از ابتدا ساختارش را بر این اساس چیده است.

او درباره شفافیت نیز توضیح می‌دهد: شفافیت لازمه ورود به بورس است، استارت‌آپ‌های ایرانی خیلی دوست ندارند اطلاعات‌‌شان منتشر شود و در سایه حرکت می‌کنند. آنها باید با این موضوع کنار بیایند که اگر بخواهند هر نوع تامین مالی از بازار سرمایه کنند، باید شفاف شوند. شاید به این شفافیت نگاهی منفی داشته باشند ولی از آن طرف ورود به بازار سرمایه مزایایی مانند معافیت مالیاتی، تامین مالی و کسب اعتبار برای آنها به همراه خواهد داشت.

شاکریان بدون نام بردن از مجموعه‌ها از وجود استارت‌آپ‌هایی خبر می‌دهد که مراحل پذیرش‌شان در بورس توسط این شرکت در حال انجام است.