کیف‌پول الکترونیکی از آغاز تا اکنون

کیف‌پول الکترونیکی چیست

کیف‌پول الکترونیکی روند فعالیت‌های مالی و بانکی را تسهیل کرده‌ و تبدیل به راه‌حلی شده که دراسرع وقت می‌توان تراکنش‌های مالی را بدون نیاز به درگاه‌های پرداخت بانکی انجام داد.

کیف‌پول الکترونیکی معمولا به حساب‌های بانکی افراد متصل می‌شود و دارندگان این کیف‌پول می‌توانند با استفاده از وجوه و اعتبار الکترونیکی که جایگزین اسکناس شده تراکنش‌های اینترنتی مانند خرید شارژ برای تلفن همراه و بسته‌های اینترنتی، کارت‌ به کارت، پرداخت قبوض، عوارض آزادراه، کرایه تاکسی‌ و پرداخت از طریق اسکن کد QR و غیره را به راحتی، سریع و هرکجا که هستند بدون مراجعه به درگاه‌های بانکی انجام دهند.

کیف‌پول الکترونیکی حتی وسیله‌ای برای احراز هویت افراد هم می‌تواند باشد و دامنه خدماتش به مبادلات مالی دیجیتالی محدود نمی‌شود. به دلیل اتصال این کیف‌پول‌ها به حساب‌های بانکی، مشخصات کامل مالکین حساب، موجود است بنابراین در صورت نیاز، نهادهای قانونی از این طریق می‌توانند افراد را شناسایی کنند.

همچنین دارندگان کیف‌پول الکترونیکی می‌توانند از این بستر جهت ثبت و ذخیره کارت‌های شناسایی، اعتبارنامه‌ها و سایر اسناد استفاده کنند.

کیف‌پول سرد و گرم

کیف‌پول‌های دیجیتالی از منظر دسترسی به اینترنت به دو دسته گرم و سرد تقسیم می‌شوند. کیف پول گرم به اینترنت یا به دستگاهی که دارای دسترسی به اینترنت است، متصل می‌شود ولی کیف پول سرد هیچ اتصال مستقیمی ندارد. در نهایت سه زیر شاخه کیف پول نرم‌افزاری، سخت افزاری و کاغذی وجود دارد که هر کدام از این دسته ها یا کیف پول گرم یا سرد محسوب می‌شوند و باتوجه به ماهیت و ساختارشان در چند دسته جای می‌گیرند:

• نرم‌افزاری
  • تحت وب
  • کامپیوتری
  • تلفن‌همراه
• سخت‌افزاری 
• کاغذی

کیف‌پول نرم‌افزاری

کار با این کیف‌پول‌ها آسان است، با انتقال دارایی روی شبکه کیف پول شارژ می‌شود و انجام انواع تراکنشات امکان‌پذیر می‌شود. کیف‌پول‌های نرم‌افزاری (Software Wallets) تنوع زیادی دارند و چون با اینترنت در تماس‌اند شامل کیف‌پول گرم نیز می‌شوند. کیف‌پول نرم‌افزاری به سه دسته تحت وب (Web)، کامپیوتر (Desktop) و تلفن‌همراه (Mobile) تقسیم می‌شوند.

کیف‌پول تحت وب

در کیف‌پول تحت وب، ارتباط کاربر با بلاک‌چین از طریق مرورگر سیستم‌عامل فراهم است. که کاربر از این روش با صرافی در ارتباط است و برای مبادلات خود از کیف‌پول تحت وب استفاده می‌کند.

کیف‌پول کامپیوتری

برای استفاده از خدمات این پلتفرم باید برنامه‌ای تحت همین عنوان را روی کامپیوتر نصب کرد. بیشتر کیف پول‌های دسکتاپ از نوع غیرمتصدی است و از فایل کلیدهای خصوصی کاربر نگهداری می‌کند که این مهم‌ترین ویژگی این نوع از کیف‌پول نرم‌افزاری است.

کیف‌پول تلفن‌همراه

این کیف‌پول‌ در قالب اپلیکیشن های متناسب با اندروید و IOS و… طراحی شده است که با نصب آن امکان استفاده از قابلیت‌های کیف‌پول موبایل میسر می‌شود.. دارندگان این کیف‌پول می‌توانند تنها با اسکن یک کد QR، ارزهای دیجیتال را ارسال یا دریافت کنند. کیف پول‌های موبایلی برای استفاده‌ی روزمره از ارزهای دیجیتال طراحی شده‌اند و با استفاده از آن‌ها به‌راحتی می‌توان بیت کوین، اتر و یا هر ارز دیگری را خرید و فروش کرد. همچنین می‌توان با استفاده از آن‌ها خرید اینترنتی انجام داد یا به دیگران رمزارز ارسال کرد.

کیف‌پول سخت‌افزاری

این کیف‌پول یک پلتفرم الکترونیکی کوچکی است که خدماتش را بصورت آفلاین ارائه می‌دهد، به همین دلیل در دسته (کیف‌پول سرد) نیز قرار می‌گیرد. اصلی‌ترین ویژگی کیف‌پول سخت‌افزاری تولید و نگهداری کلیدهای عمومی و خصوصی است. انجام تراکنش در کیف‌پول‌های نوع سرد راحت‌تر و سریع‌تر از کیف‌پول سخت‌افزاری است اما این کیف‌پول یکی از امن‌ترین فضاهایی است که کاربران می‌توانند ارزهای دیجیتال خود را در آن ذخیره و نگهداری کنند.

بطور کلی استفاده از کیف‌پول نرم‌افزاری و کیف‌پول‌هایی که جزو کیف‌پول سرد هستند برای انجام مبادلات روزانه و کم‌حجم توصیه می‌شود اما کیف‌پول سخت‌افزاری به علت امنیت بالایی که دارد بهترین گزینه برای نگهداری بلند مدت دارایی‌ها و ارزهای دیجیتالی در مقدار زیاد است.

کیف‌پول کاغذی

کیف‌پول کاغذی یک صفحه کاغذی است که روی آن آدرس و اطلاعات کلید عمومی و خصوصی درج شده است. در برخی از مواقع امکان ارائه آدرس و کد مخصوص کیف‌پول روی سیستم برای کاربران وجود دارد و بستر امنی برای پس‌انداز ارزهای دیجیتالی شکل می‌گیرد. تمام مبادلات و قراردادهای مالی که وابسته به این کیف‌پول است، کاربر باید تمامی موجودی خود را خارج کند و امکان استفاده یک بخش از کل دارایی را ندارد.

اما نوع دیگری که در دسته‌بندی کیف‌پول‌های الکترونیکی در دنیای رمزارزها رایج است، دسته‌بندی براساس نوع خدمات متمرکز یا غیرمتمرکز است که در این صورت کیف‌پول‌ها در دوگروه متصدی و غیرمتصدی قرار می‌گیرند.

کیف‌پول الکترونیکی با خدمات غیرمتمرکز

برای اینکه کیف‌پول الکترونیکی با خدمات غیرمتمرکز را بهتر بشناسید باید با مفهوم برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) آشنا شوید. برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) برنامه‌های دیجیتالی هستند که به‌جای یک رایانه واحد (مثلا یک سرور)، روی یک شبکه بلاک‌چین اجرا می‌شوند یا روی شبکه همتا‌به‌همتا (P2P) از رایانه‌ها وجود دارند. در واقع مثل برنامه‌های قبلی نیستند که روی یک سرور قرار داشتند و همه کاربران برای استفاده از آن برنامه باید به یک ارائه‌دهنده مشخص، متصل می‌شدند. این برنامه‌ها غیرمتمرکز هستند و روی چندین رایانه در سراسر دنیا ممکن است قرار داشته باشند.

این ویژگی DApps باعث می‌شود خارج از محدوده و کنترل یک مرجع واحد قرار بگیرد. برنامه‌های غیرمتمرکز اغلب روی پلتفرم اتریوم ساخته می‌شوند و می‌توانند برای اهداف مختلفی از جمله بازی، امور مالی و رسانه‌های اجتماعی توسعه پیدا کنند. برای اطلاعات بیشتر در مورد برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توانید صفحه ویکی‌پدیای Decentralized application را مطالعه کنید.

برخلاف تصور بیشتر کاربران، کیف پول‌ها، تنها قابلیت نگهداری ارز دیجیتال را ندارد ؛ بلکه تبدیل به ابزاری برای برقراری ارتباط با بلاک‌چین می‌شوند. در دنیای بلاک‌چین با مفهوم بسیار مهم رمزنگاری کلید عمومی مواجه هستیم که شامل یک جفت کلید، معروف به کلید عمومی و کلید خصوصی است و مالکیت کاربران را اثبات می‌کند.

رمزنگاری کلید عمومی

رمزنگاری کلید عمومی معمولا در مواردی استفاده می‌شود که فردی باید خود را به صورت الکترونیکی احراز هویت کند یا داده ها را امضا یا رمزگذاری کند. هنگام استفاده از این روش کلید عمومی منتشر ولی کلید خصوصی مخفی نگه داشته می‌شود. داده‌هایی که با کلید عمومی رمزگذاری می‌شوند، فقط با کلید خصوصی جفت آن قابل رمزگشایی هستند.

برای استفاده از کیف پول الکترونیکی این دو کلید مورد استفاده قرار می‌گیرند. به کیف پول‌هایی که خودشان از کلیدهای خصوصی کاربر نگهداری می‌کنند، متصدی (Custodial Wallet) می‌گویند و به کیف‌پول‌هایی که نقشی در ذخیره و نگهداری کلیدهای خصوصی کاربران ندارند، غیرمتصدی (Non-custodial Wallets) می‌گویند.

با این توضیح می‌توان چهار نوع ترکیب کیف پول از نظر دسترسی به اینترنت و کلیدعمومی معرفی کرد:

• کیف پول سرد متصدی Cold-custodial Wallet یعنی به اینترنت وصل نیست و کلید خصوصی را نگهداری می‌کند.
• کیف پول گرم متصدی Hot-custodial Wallet یعنی به اینترنت وصل است ولی کلید خصوصی را نگهداری می‌کند.
• کیف پول سرد غیرمتصدی Cold-Non-custodial Wallets یعنی به اینترنت وصل نیست و کلید خصوصی را نگهداری نمی‌کند.
• کیف پول گرم غیرمتصدی Hot-Non-custodial Wallets یعنی به اینترنت وصل است و کلید خصوصی را نگهداری نمی‌کند.

کیف‌پول الکترونیکی در ایران

دسته‌بندی کیف‌پول الکترونیکی در ایران با قالب کلی‌ای که معرفی شد، تفاوت دارد. بطور کلی کیف‌پول الکترونیکی در ایران به سه دسته تقسیم می‌شود.

کیف‌پول‌های بسته

حساب بانکی‌ای که موجودی آن از قبل تعیین و ذخیره شده‌ است. تراکنشات مربوط به این نوع کیف‌پول در رابطه با حساب بانکی مشتری است که مقدار مشخصی موجودی دارد و امکان تعامل با سایر حساب‌ها در این نوع وجود ندارد. رایج‌ترین نوع این کیف‌پول کارت‌های هدیه است.

کیف‌پول نیمه بسته

این نوع از کیف‌پول الکترونیکی با صدور جواز از سمت بانک مرکزی قابلیت استفاده دارد.این مدل از کیف‌پول یک کانال ارتباطی میان صاحب حساب و بانک فراهم می‌کند، تمامی تراکنشات در شبکه‌ای که بوجود آمده، با مبداء و مقصدها مشخص حساب‌بانکی، تحت نظارت بانک صورت می‌گیرد.

کیف‌پول باز

تراکنشات مربوط به این کیف‌پول از طریق بانکی که درآن شخص، حساب بانکی دارد انجام می‌پذیرد و یا در همکاری با بانک‌ها فعالیت‌ها عملی می‌شود. افراد برای آنکه از موجودی حساب‌های خود بهره ببرند باید در مرحله پرداخت و سایر خدمات پرداختی بوسیله یک درگاه اینترنتی بانکی مراحل را طی ‌کنند.

همه این تراکنش‌ها زیر سایه بانک صورت می‌گیرد. در اینجا سقفی برای مقدار موجودی معین نمی‌شود و از طریق گزینه‌های مختلف کاهش و افزایش موجودی حساب بانکی ممکن است.

مزایای کیف پول الکترونیکی

کیف‌پول الکترونیکی سازوکار آسانی دارد. در صورت داشتن یک کیف‌پول الکترونیکی و ثبت کارت‌های مختلف بانکی در کیف‌پول خود، دیگری نیازی به استفاده از کارت‌های متعدد و حمل وجه نقد نیست. همچنین دیگر نگرانی گم کردن یا ربوده شدن کارت‌های بانکی وجود ندارد و تنها با استفاده از یک کیف‌پول الکترونیکی می‌توان همه تراکنش‌های خود را به سرعت انجام داد.

• استفاده‌ و دسترسی آسان
• امنیت و اطمینان
• تجمیع تمام کارت‌ها
• سرعت بالا در انجام تراکنش‌ها
• ارائه خدمات و امتیازها

با دراختیار داشتن این فناوری، نیاز مراجعه حضوری به بانک کاهش یافت؛ بنابراین می‌‌توان با هزینه کمتر و گاهی بدون پرداخت هیچ‌ هزینه‌ای به امور بانکی و مالی خود رسیدگی کرد. همچنین این کیف‌پول محل نگهداری انواع کارت‌های خدماتی است و دسترسی به آنها را آسان می‌کند.

بسیاری از کیف‌پول‌های الکترونیکی مزایا و امتیازاتی را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند، این اقدام باعث ترغیب و تشویق کاربران برای انجام هرچه‌ بیشتر کارهای بانکی و پرداخت از این روش می‌شود. انواع کدهای تخفیف، ثبت‌نام‌های رایگان،معرفی یک‌سری خدمات و غیره نمونه‌هایی از تشویق کاربران است.

تاریخچه کیف‌پول الکترونیکی

داستان به محبوبیت رسیدن کیف‌پول الکترونیکی و کنار زدن کیف‌ پول‌های واقعی که بصورت مستمر از آنها استفاده می‌شد از ابتکار عمل کارآفرین جوانی درآمریکا آغاز شد.

Dan Kohn، کارآفرینی که چندین سال پیش با فروش یک CD از طریق اینترنت و پرداخت بوسیله کارت اعتباری مقدمه این داستان شد.

کوکاکولا ، نخستین شرکتی است که در سال ۱۹۹۷ از اولین نوع کیف‌پول همراه دیجیتالی رونمایی کرد. این شرکت برای پیاده‌سازی این ایده از خودروهای فروش خود استفاده کرد، مشتریان پس از خرید نوشیدنی از این خودروها می‌توانستند از طریق گوشی خود با ارسال پیامک هزینه نوشیدنی خریداری شده را پرداخت کنند، بدین ترتیب افراد بدون تماس با پول کاغذی و استفاده از گوشی پرداخت خود را انجام می‌دادند.

پس از کوکاکولا، گوگل شرکت دیگری است که کیف‌پول دیجیتالی جدیدی را معرفی کرد. گوگل سال ۲۰۱۱ کیف‌پول الکترونیکی خود را به نام Google Pay ( اکنون به Google Pay Send تغییر نام داده) راه‌اندازی کرد. این کیف‌پول که به نام کیف‌پول تلفن‌همراه نیز شناخته می‌شود، تنها با Mastrecard های صادر شده توسط Citibank قابل استفاده است و به کاربران خود امکان انجام تراکنش و ذخیره کارت‌های اعتباری، ارز دیجیتال، کارت پرواز و غیره را بصورت امن فراهم می‌کند. کاربران می‌توانند در هرلحظه که بخواهند هرکجا که باشند از این روش مبادلات خود را روی گوشی انجام دهند.

اینترنت بانک چیست

مراجعه به بانک و پیگیری و انجام عملیات‌های مالی تا پیش از این امری عادی و متداول بود اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و رشد سریع فناوری‌ها، بانک‌ها خدماتی را ارائه می‌کنند تا مشتریان، بخش زیادی از کارهای خود را مانند انتقال وجه، استعلام موجودی، بررسی ریز تراکنش‌ها، مسدود کردن کارت‌ها، پرداخت قبوض و غیره، بدون مراجعه حضوری به بانک، بصورت اینترنتی انجام دهند. بانک‌ها با راه‌اندازی ( اینترنت بانک) دسترسی کاربران را به حساب‌های خود تسهیل کرده‌اند.

با فعال‌کردن اینترنت بانک، یک‌‌سری از خدمات بصورت آنلاین آماده ارائه است. نام‌کاربری و رمز عبور، کلید وارد شدن به بانک ،مجازی است. کاربران پس از ورود با انتخاب گزینه دلخواه وطی فرایندی کار بانکی خود را به پایان می‌رسانند.

تفاوت و شباهت‌ اینترنت بانک با کیف‌پول الکترونیکی

وجه مشترک اینترنت بانک و کیف‌‌پول الکترونیکی، کاهش مراجعه حضوری مشتریان به بانک‌ است. ارائه آنلاین خدمات پرداخت و بانکی، دسترس‌پذیر بودن در بیست‌وچهار ساعت شبانه روز و هر نقطه از دنیا ویژگی مشترک این دو فناوری است. اما تفاوت‌ها! یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های اینترنت بانک با کیف‌پول الکترونیکی، فعال‌سازی اینترنت بانک مربوط به هر حساب بانکی است.

اگر فردی سه حساب بانکی داشته باشد، برای انجام کارهای بانکی خود باید برای همه حساب‌های خود، اینترنت بانک را فعال کند که در این صورت برخلاف کیف‌پول الکترونیکی امکان تجمیع کارت‌ها در یک شبکه و پلتفرم نیست. تفاوت دیگر مربوط می‌شود به نوع خدماتی که اینترنت بانک هر بانک ارائه می‌دهد؛ به دلیل افتتاح جدید این فناوری روی بانک‌ها و محدودیتی که در ساختار عمده بانک‌ها وجود دارد. بسیاری از بانک‌ها هنوز موفق به ارائه بخش زیادی از قابلیت‌ها و گزینه‌های پرداخت نشده‌اند و به‌عبارتی مشتریان در حال حاضر از دسترسی به تمام خدمات آنلاین بانک‌ها محروم‌اند.

احراز هویت جهت اطمینان و حفظ امنیت اطلاعات کاربر در مرحله پرداخت از دیگر تفاوت‌های عملکرد اینترنت بانک و کیف‌پول الکترونیکی است. پرداخت از کیف‌پول الکترونیکی نیازمند وارد کردن اطلاعات کاربری درهربار استفاده نیست، پس از هر پرداخت، کاربر با بررسی کیف‌پول خود از میزان کسر موجودی و باقی‌مانده آن اطلاع می‌یابد.

سرنوشت کیف‌پول الکترونیکی در ایران

کلیات طرح راه‌اندازی کیف‌پول الکترونیکی سالهاست که از سمت بانک مرکزی اعلام شده است. محتوای این طرح مشتمل براین است که بانک مرکزی نهاد ناظر و کنترل‌گر این فناوری است و کاربران از طریق حساب بانکی خود می‌توانند نسبت به شارژ و ایجاد تغییرات در کیف‌پول الکترونیکی اقدام کنند.

تصدی‌گری بانک‌مرکزی و عدم امکان مدیریت کیف‌پول‌های الکترونیکی توسط بانک‌های تجاری پیشبرد این طرح را با مشکلاتی روبه‌کرد و حتی بانک‌ها نیز از آن استقبال نکردند. کیف‌پول الکترونیکی مورد نظر بانک مرکزی از نوع کیف‌پول باز است. براساس آخرین ابلاغیه صادر شده اجازه صدور و راهبری این کیف پول از سوی بانک مرکزی اتفاق می‌‌افتد و این کیف پول فقط از طریق بانک‌ها یا در همکاری با بانک‌ها صادر می‌شوند

راهبر کیف‌پول الکترونیک شخص حقیقی است که طبق این مصوبه با موافقت بانک مرکزی در همکاری با موسسه اعتباری در حوزه ارائه خدمات مربوط به صدور و پذیرندگی کیف پول الکترونیکی فعالیت می‌کند.

بانک مرکزی اقدامات به عمل آمده را پس از صدور و ابلاغ مقررات کیف‌پول الکترونیکی رضایت‌بخش ندانسته و علاوه بر اینکه عملیاتی کردن سوئیچ بانک مرکزی را در دستورالعمل خود قرار داده است. بانک مرکزی برای گسترش دامنه فعالیت این فناوری در چرخه مالی و بانکی با شرکت‌های متقاضی کیف‌پول الکترونیکی قصد همکاری دارد. البته زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که در صورت همکاری نکردن شرکت‌های بزرگ مالی امکان تغییر مقررات یا حضور شرکت‌های جدید در بازار وجود دارد.

سه نمونه از کیف‌پول‌های الکترونیکی ایرانی

• همراه کارت
• پی‌پاد
• سکه

همراه کارت

همرات‌کارت، یکی از جامع‌ترین و پرکاربردترین نرم‌افزارهای پرداخت بانکی است. برنامه همراه کارت توسط شرکت فناوری همراه پیدا توسعه پیدا کرده است. این شرکت زیرمجموعه شرکت تجارت الکترونیک ارتباط فردا، بازوی فناوری بانک آینده راه‌اندازی شده است.

از ۳۲ بانک عضو شتاب پشتیبانی می‌کند.کاربران در این نرم‌افزار با ثبت کارت‌های بانکی خود به راحتی می‌توانند از خدمات همراه‌کارت بهره‌مند می‌شوند.

کارت‌به‌کارت، استعلام موجودی، خریدشارژ وپرداخت قبوض نمونه‌هایی از خدمات این فناوری است.

پی‌پاد

پی‌پاد نرم‌افزار بانک پاسارگاد، بستری امن و مطمئن برای انجام تراکنش‌ها و امور بانکی است.

بانک‌ پاسارگاد با رونمایی از این کیف‌پول الکترونیکی خدمات متنوع و نوینی به مشتریان خود ارائه می‌کند. مدیریت و فروش سهام عدالت از متفاوت‌ترین گزینه‌های خدماتی نرم‌افزار بانک پاسارگاد است که این ویژگی باعث تمایز پی‌پاد با سایر کیف‌پول‌ها می‎‌شود. پرداخت قبوض، خرید شارژ و اینترنت وغیره از جمله قابلیت‌های پی‌پاد است.

سکه

سکه( سامانه کیف همراه) نرم‌افزاری که شرکت به‌پرداخت وابسته به بانک ملت آن‌را طراحی کرده است. این نرم‌افزار امکان تراکنش به‌وسیله ۲۸ بانک و موسسه عضو شتاب را برای کاربران فراهم می‌کند. علاوه بر خدمات متداولی که سایر نرم‌افزارها و پلتفرم‌های اینچنینی ارائه می‌کنند، سکه قابلیت رزرو هتل در داخل و خارج کشور، پرداخت تسهیلات بانک ملت و امکان پرداخت با NFC از طریق کارت بانک ملت و گوشی با قابلیت NFC را برای کاربران خود ایجاد کرده است.