آموزش آنلاین با شروع آموزش حضوری چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟

در دوره همه‌گیری زمانی به استفاده از ظرفیت فضای آنلاین در آموزش و پرورش پرداخته شد که همه از والدین و معلم تا سیستم آموزشی یک عقب‌ماندگی ساختاری را در این حوزه تجربه می‌کردند و نمی‌دانستند باید با نبود امکانات چه کنند. مدتی از این تجربه گذشت تا همه به نوعی با این شرایط کنار آمدند و کوشیدند با فضای مجازی آشتی کنند.

سوال اینجاست که بعد از دو سال و سپری شدن همه این چالش‌ها آیا این تجربه‌ها بلااستفاده می‌ماند؟ پلتفرم شاد که والدین و دانش‌آموزان در این مدت از آن استفاده کردند، چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟ آیا همه این دستاوردها بدون استفاده رها خواهد شد؟ هرچند مدیرعامل فنی شبکه شاد اعلام کرده است شبکه ارتباطی معلمان، اولیا و دانش‌آموزان در شبکه شاد ایجاد خواهد شد و قرار است این پلتفرم به عنوان دستیار معلمان به کار گرفته شود، اما تا نتیجه دادن این فرایند نیز هنوز زمان باقی است.

آموزش و پرورش در بیانیه دستورالعمل حضوری شدن مدارس تاکید کرده تمامی فعالیت‌های تربیتی و آموزش مربیان و آموزگاران در همه مقاطع تحصیلی و دروس حضوری انجام شود و ظرفیت‌های مجازی در صورت نیاز به عنوان مکمل استفاده شوند. تاکید بر حضور منظم دانش‌آموزان در مدرسه و کلاس درس در این بخشنامه دیده می‌شود.

در شاد تدریس نشود

«در بخشنامه‌ای که اخیراً آموزش و پرورش فرستاده، تاکید شده به هیچ وجه در پلتفرم شاد تدریس نشود تا بچه‌ها ترغیب شوند حضوری به مدرسه بیایند. اما همین حالا هم دانش‌آموزانی داریم که بیماری زمینه‌ای جدی دارند، این بچه‌ها چطور می‌توانند درس را ادامه بدهند؟ آیا جز آموزش مجازی چاره‌ای هست؟» این را زهرا خماریان، معلم کلاس اول ابتدایی که سال‌ها در این پایه تدریس کرده، می‌گوید.

طبق دستورالعمل جدید آموزش و پرورش، معلمان اجازه تدریس در شاد ندارند اما بچه‌هایی که به دلیل بیماری نمی‌توانند در مدارس حضور پیدا کنند می‌توانند از شاد استفاده کنند، با این حال به دلیل اینکه کلاس‌های جدید روی شاد آپلود نمی‌شود دانش‌آموزان باید از کلاس‌های سال‌های گذشته استفاده کنند. شاید این راهکار در شرایط فعلی بتواند این فاصله آموزش را جبران کند اما واقعیت این است که هرساله مدل آموزش تغییر می‌کند و استفاده از محتواهای تولیدشده در سال‌های گذشته جز در موارد کمک‌آموزشی و تکمیلی راهکار مناسبی نخواهد بود.

خماریان، معلم کلاس اول ابتدایی، همچنین معتقد است: «فضای مجازی پتاسیلی به وجود آورده که باید از آن استفاده کرد، بچه‌هایی داریم که بیماری زمینه‌ای دارند و ممکن است به خاطر بیماری غیبت کنند و چون کرونا هنوز تمام نشده ممکن است خود معلم هم بیمار شود. فضای‌ مجازی باعث می‌شود بچه‌ها از درس جا نمانند. از طرف دیگر فضای ایجادشده به معلم کمک می‌کند از نرم‌افزارها و فایل‌های مختلفی استفاده کند که در کلاس امکان استفاده از آن یا وقتش وجود ندارد. گاهی به بچه‌ها درسی می‌دهیم اما امکان تمرین و تکرار آن وجود ندارد. ولی استفاده از این فایل‌ها کمک می‌کند بچه‌هایی که ضعف درسی دارند یا احتیاج به تکرار و تمرین بیشتری دارند، از آن بهره ببرند. فضای مجازی برای پدران و مادرانی که نمی‌توانند به بچه‌ها در درس‌ها کمک کنند نیز مفید است.»

البته آن‌طور که خماریان می‌گوید، نباید وضعیت به‌ گونه‌ای دربیاید که معلم در دو شیفت آموزش مجازی و حضوری کار کند و آن وقت یک حقوق بگیرد: «آموزش و پرورش باید تمهیداتی بیندیشد تا این مشکل را برطرف کند. همه می‌دانند به دلیل نبود امکانات نمی‌توان سال تحصیلی را ادامه داد، اما آموزش و پرورش می‌تواند از بستر شاد استفاده کند و به معلم‌ها اضافه‌کار بدهد و بچه‌ها در بستر شاد ایرادهایشان را برطرف کنند نه اینکه کلاً شاد را کنار بگذارد.»

آموزش آنلاین در کنار آموزش حضوری

خیلی‌ها در دوره آموزش مجازی توانستند خودشان را با فضای مجازی تطبق دهند.با نرم‌افزارها آشنا شوند و وسیله مناسبی برای کار با این فضا مهیا کنند؛ اما آیا بعد از این دوره همه این تجربه‌ها فراموش می‌شود؟

«آموزش و پرورش در بخشنامه سفت و سخت و پرخط و نشانی گفته آموزش‌های مجازی حذف شود و آموزش‌ها حضوری باشد. احتمالاً این بخشنامه برای این است تا خانواده‌ها و معلمان در مدرسه حضور یابند وگرنه پتانسیلی که این روزها برای آموزش‌های مجازی و ابزارهای نوین و پلتفرم شاد و دیگر پلتفرم‌ها مثل اسکای روم و ادبی کانکت ایجاد شده تجربه ارزشمندی است و به این راحتی نباید آن را کنار گذاشت و باید به سمت بارور کردن و گسترش بیشترشان در کنار آموزش‌های حضوری رفت.» اینها گفته‌های محمدرضا نیک‌نژاد دبیر فیزیک و کارشناس آموزش و پرورش است.

نیک‌نژاد می‌گوید: «تقریباً همه مردم می‌دانند که آموزش حضوری با توجه به فراگیری‌اش کیفیت بهتری دارد. اما بسیاری از کشورها در کنار این نوع آموزش از پتانسیل فضای مجازی هم استفاده می‌کنند و در راستای کیفیت‌بخشی به آموزش بچه‌ها از آن بهره می‌گیرند. ما ناگزیریم بچه‌ها را با این فضا آشنا نگه داریم و باید آنها را برای استفاده از این ابزارها آماده کنیم. بازار و جهان آینده به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قطعاً تحت تاثیر فضای مجازی است و کنار گذاشتنش خطای بزرگی است. در دوره کرونا در آموزش و پرورش همه ناخواسته وارد میدان فضای مجازی شدیم و یک عقب‌افتادگی تاریخی را با یک آزمون‌وخطای آسیب‌زننده جلو بردیم و اگر الآن بخواهیم آن را کنار بگذاریم، یک کار نامعقول انجام داده‌ایم که همه از خانواده و معلم و رسانه با آن مخالف‌اند.»

 مدرسه مجازی

 «در دوره کرونا متوجه شدم عده‌ای علاقه‌مندند در مدارس مجازی درس بخوانند، شاید بعد از تجربه دوره مجازی بتوان به این موضوع هم فکر کرد و از این توانمندی استفاده کرد.» اینها را پروانه بیگی مدیر یک هنرستان می‌گوید.

او ادامه می‌دهد: «خیلی‌ها این روزها به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند دل‌شان می‌خواهد بچه‌شان به مدرسه مجازی بروند حالا مساله‌شان ترس از کرونا یا هر چیز دیگری می‌تواند باشد. همان‌طور که مدرسه نمونه دولتی، شاهد و خصوصی داریم شاید حالا بتوان به مدرسه مجازی هم فکر کرد و آموزش و پرورش نه تنها نباید استفاده از آموزش آنلاین را رها کند بلکه باید به افرادی که این توانایی را دارند مجوز تاسیس این مدارس را بدهد.»

به گفته او، در دوره کرونا دبیران و دانش‌آموزان ناخواسته به سمت دنیای مجازی و آنلاین رفتند و در این دوران حتی دبیران مسن‌تر که هیچ آشنایی‌ای با این فضا نداشتند ناگزیر مجبور شدند در این باره آموزش ببینند.

بیگی توضیح می‌دهد‌: «دبیران ما مجبور بودند در فضای مجازی محتواهایی تهیه کنند و برای دانش‌آموزان بفرستند، بنابراین مجبور شدند با تکنولوژی‌های جدید آشنا شوند و جالب آنکه برایشان جاذبه هم داشت. خیلی‌ها مجبور شدند لپ‌تاپ بخرند و با پرس‌و‌جو از بقیه طریقه استفاده از این وسایل را یاد بگیرند. مثلاً همکارانم در رشته ادبیات و عربی به خاطر تولید محتوا دائم سوال می‌کردند و یاد می‌گرفتند. این روزها هم می‌گویند دل‌مان نمی‌خواهد از این توانایی‌ای که پیدا کرده‌ایم جدا بشویم و ای‌کاش به عنوان مکمل آموزشی فضایی در مدرسه رسمی شکل گیرد و برای آموزش از این ابزارها استفاده کنیم. پیشنهاد ما به آموزش و پرورش این است فضا و ساعتی ایجاد شود تا این دستاوردها فراموش نشود. وقتی به این دنیا وارد و با مزایای آن هم آشنا می‌شوی می‌بینی چطور می‌توانی با بقیه ارتباط برقرار کنی و به توانایی‌هایت هم اضافه می‌شود، دل کندن از آن سخت می‌شود. آموزش و پرورش باید از این توانایی‌ها استفاده کند.»

معلمان و دبیران می‌گویند دوره کرونا آموزش حضوری را تبدیل به شکل دیگری از ارتباط کرد اما همین فضا هم توانست دانش‌آموز و معلم را به هم نزدیک کند. شاید در این دوره ارتباط چهره‌به‌چهره کم شد، اما نوع دیگری از ارتباط به وجود آمد که خیلی از معلمان دل‌شان نمی‌خواهد آن را از دست بدهند. معلمان نمی‌خواهند شاد و دستاوردهایش فراموش شود و به تاریخ بپیوندد.