زمستان در بهار

خردادماه همیشه ماه داغ سیاست ایران بوده است؛ از انتخابات و انتقادات مخالفان دولت وقت گرفته تا گزارشات و دفاعیات دولتمردان حاضر در سالگرد انتخاب رئیسی جدید برای قوای مجریه جمهوری اسلامی. در سال‌های اخیر، این ماه «پرحادثه» چنان رنگ و بویی از تضارب آرا به خود گرفته که گاهی در مقایسه‌ای ساده میان فضای مجازی و حقیقی، به نظر می‌رسد دولتمردان و کاربران از دو خرداد متفاوت در دو سیاره متفاوت حرف می‌زنند و دیگر اینها دو روی سکه یک ملت در ماه انتخاب‌شان نیستند. شاید همین دوپارگی است که بیش از پیش، از رسانه‌‌ها امکان بررسی آرام و بی‌طرفانه کارنامه ریاست جمهوری جدید در روایتی تخصصی مانند فناوری اطلاعات را گرفته است. سقوط نکردن به یکی از دو قطب موافق یا مخالف دولت یا در واژگانی جدید امیدوار و دلواپس در این فضای سپید و سیاه آسان نیست و هر تحلیل عمیق و نکته‌سنجی باید خطر برچسب‌هایی از این دست را بپذیرد.
بی‌شک برای بررسی کارنامه یک دولت در زمینه‌‌ای همچون آی‌تی فرصت‌های دیگری نیز وجود دارد که ناگزیر هم مصادف با سالگرد ریخته شدن رای‌ها به صندوق نیست؛ هفته دولت، دهه فجر یا حتی آغاز سال نو. لیکن برای سنجیدن پایبندی یک رئیس‌جمهور به وعده‌هایش هیچ ماه و هیچ فرصتی مقارن‌تر از زمانی که ‌ده‌ها میلیون هم‌وطنش در عطف ناامیدی و استیصال امید و تدبیرش را انتخاب می‌کنند، نیست و حسن روحانی نیز چنین رئیس‌جمهوری است.
شیخ دیپلمات رایش را نه‌تنها از پای صندوق که از پشت نمایشگرهای رایانه جمع کرد و بیش از آنکه صحبت‌هایش درباره اینترنتی که «شایسته» کاربران ایرانی نیست، جلب توجه کند، انتشار پیام‌های حامیانی که نام همین ماه خرداد را بر خود داشتند بر بستر اینترنت برای وی رای خرید و متاع سیاستش را به نسل جدید فروخت. سال نخست با تاکید او و تیمش بر آزادی اطلاعات، افزایش پهنای باند و تبری جستن از فیلترینگ گذشت تا ایدئولوژی سیاسی‌فناوری دولت جدید زیر عبای رئیس‌جمهوری شکل بگیرد که آشکارا در روز ارتباطات تاکید کرد از شرایط پهنای باند اینترنت کشورش راضی نیست. برای کاربرانی که پای نام روحانی کلیک زده بودند، همان‌قدر که انتخاب دولت جدید سیاسی بود، فردی نیز به شمار می‌آمد.
اکنون با گذشتن دو سال از آن انتخاب، نه‌فقط پهنای باند بلکه بخش عمده‌ای از بوم‌زیست فناوری وابسته به آن پهنای باند،‌ احساس می‌کند تلاش‌های نهاد ریاست جمهوری بیش از آنکه رو به جلو باشد، تدافعی بوده. مهم‌ترین دستاوردهای کشور در زمینه ارتباطات آزاد‌سازی مهم ولی غیرمحسوس اینترنت پرسرعت همراه است که تا پیش از این نیز مهم‌ترین مانع آن خود دولت و ساختار رگولاتوری وابسته به آن بوده. گذشته از افزایش طبیعی مصرف اینترنت در کشور کیفیت آن چنان که درخور نه مردم که دست‌کم حرف‌های کاندیدایی برنده باشد، نیست و جایگزین شدن فیلترینگ شفاف با پایش هوشمند نیز تنها فرآیند فرار از محدودیت‌ها را غیر‌شفاف‌تر و پیچیده‌تر کرده است. حالا حتی دیگر مطمئن نیستید علت باز نشدن یک تصویر فیلترینگ است یا سرعت اندک یا کیفیت پایین.
دقیق‌تر که به اکوسیستم فناوری ایران نگاه کنیم، نه‌تنها کاربران به عنوان قعر هرم که توسعه‌دهندگان در میانه و حتی دولتمردان در راس نیز در سرمایی که در میانه خرداد هم محسوس بود، رنج می‌برند؛ سرمایی که شاید ناشی از یخ‌ زدن یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های تشنه کشور به امید تابیدن خورشید بر تحریم‌ها باشد. پیوست حاضر از پرونده‌اش‌ درباره موتورهای جست‌وجو گرفته تا آسیب‌شناسی‌اش از سامانه چکاوک، همین کارنامه در پایان بهار است. شما هم با ما در انتظار گرمای تابستان باشید