بازار فناوری اطلاعات نیازمند تنظیم‌گری به‌روز و مداخله هوشمندانه است

به گزارش پیوست، امروز و در برنامه‌ای ویژه نتایج طرح آینده نگاری فناوری ایران به صورت خلاصه اعلام شد. یکی از نکات جالب  نتایج این طرح که به آن اشاره شد، این بوده که بسیاری از فعالان حوزه فناوری اطلاعات معتقدند که برای توسعه فناوری اطلاعات در کشور باید کاهش مقررات‌گذاری و آزادسازی در بازار اتفاق بیافتد. نکته‌ای که مدیران حاضر در پنل بررسی نتایج این طرح نیز بارها به آن اشاره کردند.

امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، به عنوان یکی از حاضران در پنل اعلام کرد که بازار ICT کشور با توجه به نتایج طرح آینده‌ نگاری فناوری اطلاعات، نیازمند تنظیم‌گری و مداخله هوشمندانه است. او در این مورد گفت: «در بین کل حوزه خدماتی به نظر می‌رسد که شبکه‌های اجتماعی بیشترین میزان جذابیت را دارند و ما کمترین بهره را از این شبکه‌ها برده‌ایم که این خودش باید موضوع جالب و قابل مطالعه‌ای برای سیاست‌گذار این بخش باشد. از سمت دیگر نتایج تحلیل پرسش‌نامه‌ها در دور اول با دور دوم در مورد مقررات‌گذاری بسیار متفاوت است.» او ادامه داد: «در حیطه سنجش توانمندی در دور اول میزان قوانین و مقررات موجود تا حدی مناسب بوده ولی در دور دوم این میزان رضایت کاهش پیدا کرده است.» ناظمی تاکید می‌کند که این نتایج نشان می‌دهد که فعالان این حوزه خواهان مقررات جدید هستند تا نیازمند ورود تکنولوژی‌های جدید. به باور او در حوزه خدمات تغییر قوانین و مقررات حیاتی‌تر از خود تکنولوژی به نظر می‌رسد.

ناظمی با اشاره به موضوع سومی که از نتایج این آینده نگاری به دست آورده گفت: «در بخش انقلاب صنعتی چهارم اتفاقی که افتاده است این است که مطلوبیتش بیشتر از توانمندی آن ارزیابی شده است. فهم من از این نتیجه این است که صنایع بزرگ موجود ما مانند پتروشیمی، فولاد، نفت و گاز که اتفاقا بنگاه‌های اقتصادی اصلی ما را هم تشکیل می‌دهند بیشتر منبع محور هستند و این یعنی آمادگی ورود به صنعت چهارم را ندارند.» او تاکید می‌کند این شرایط در حالی رخ می‌دهد که صنعت چهارم به این صنایع کمک می‌کند تا انرژی کمتری مصرف شود و بهره‌وری بالاتر برود.

ناظمی همچنین در مورد وضعیت حکمرانی و مشکلات سیاستگذاری چندگانه گفت: «چند سوال مهم در این زمینه از نظر من وجود دارد. چنانچه می‌خواهیم توسعه پیدا کنیم آیا می‌توان از لایه‌های پایین شروع کرد؟ من فکر می‌کنم باید دولتی با ظرفیت حکمرانی مناسب داشته باشیم. این دولت باید چه مشخصاتی داشته باشد؟ مهم ترین ویژگی دولت باظرفیت این است که آیا می‌تواند تنظیم‌گری مناسب داشته باشد و آن را اعمال کند یا نه؟ اگر این دو خصیصه را داشته باشد قطعا می‌توان به آن دولت با ظرفیت خواند و به سمت توسعه حرکت کرد.» به باور او به محض این‌که مراجع اعمال حاکمیت دوگانه یا چندگانه شود از توسعه فاصله خواهیم گرفت و به همین دلیل است که کشور حالا از توسعه فاصله پیدا کرده است.

نظرات و نتایج متفاوت

در بخش دیگری از این نشست مهران محرمیان، معاون فناوری های نوین بانک مرکزی، تنظیم‌گری و گذاشتن مقررات را نکته منفی ندانست و اعلام کرد که مقررات‌گذاری به روز و هوشمندانه می‌تواند به بازار فناوری اطلاعات و مخصوصا بازار فناوری‌های نوین در حوزه بانکداری کمک کند.

محرمیان با اشاره به این نکته که انجام طرح آینده نگاری فناوری اطلاعات به روش دلفی محافظه‌کارانه است گفت: «از نظر من دلفی روشی محافظه کارانه است و همه چیز را نباید در نتایج این طرح ببینیم. در واقع به جای توجه به میانگین‌های این طرح باید به نظرات دیگر و بیرون از این طرح نیز توجه شود.»

او به نظرات و نتایج متفاوت پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه این طرح در دو دوره اجرای آن اشاره کرد و گفت: «وقتی به نتایج تحقیق نگاه می‌کنید برای مثال در بخش شیوه مداخله دولت در توسعه فناوری‌های پشتیبان در دوره اول پاسخ کاهش مقرارت و بعد مقررات‌زدایی است که این دو با هم متناقص هستند. از سمت دیگر پاسخ به این سوال در دور دوم به صورت وضع قوانین به روز، کاهش مقررات و استاندارد‌سازی مقررات است.» محرمیان با توجه به نتایج این طرح اعلام کرد که فعالان پاسخگو به این پرسشنامه نمی‌خواهند بگویند که مقررات‌گذاری نشود؛ اما بحث آنها این است که باید مقررات جدید و به روز به صورت هوشمندانه وضع شود.

محرمیان در مورد قانون‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات دو دیدگاه متفاوت را مطرح کرد؛ دیدگاهی که هیچ تنظیم‌گری نباشد و بازار آزاد گذاشته شود و دیدگاهی که رگولاتوری به سرعت در هر حوزه‌ای وارد و جلوی سوء استفاده را بگیرد. او در این مورد گفت: «حضور تنظیم‌گر در هر حوزه‌ای خوب است و می‌تواند به آن نظم دهد؛ اما مشکل ما ازدیاد مداخله و هوشمند نبودن مداخله‌ها است.» او با تاکید روی هوشمندسازی مقررات‌گذاری در این حوزه ادامه داد: «بعد از استفاده از مقررات‌گذاری هوشمندانه، باید بدانیم که از ابزارهای لازم در این زمینه مانند استراتژی، شبیه‌سازی و … هم استفاده کنیم.»

محرمیان در ادامه به موضوع حساسیت این روزها روی رمز‌ارزها اشاره کرد و گفت: «در حال‌حاضر یک عده اعتقاد دارند که رمزارزها نجات دهنده ما هستند و این تکنولوژی تنها خوبی است و بس. در مقابل این گروه افرادی هستند که معتقدند این تکنوژی تنها تاریکی است و بس.» او تاکید کرد:‌ «در این وضعیت چون حاکمیت درستی اعمال نمی‌شود از راه ممنوعیت وارد می‌‌شویم و جلوی آن را می‌گیریم. نتیجه این جنگ هم این است که در کنار این ممنوعیت بازار از راه دیگر به مسیر خود ادامه می‌دهد و حاکمیت هم نمی‌تواند کنترل مناسبی با استفاده از ابزارهای مناسب روی آن داشته باشد.» محرمیان تاکید کرد که در حوزه رمزارزها کشور نیازمند استراتژی مشخص است. به باور وی وقتی استراتژی این بازار مشخص باشد بازار هم راه خودش را پیدا می‌کند.

سیاست‌گذاری اکوسیستم هنوز مشخص نیست

سیاوش ملکی‌فر، معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی نیز به عنوان یکی دیگر از حاضران در این پنل اعلام کرد که نتایج این طرح به خوبی نشان می‌دهد که دولت هنوز آماده سیاست‌گذاری برای این اکوسیستم نیست. او سیاست‌گذاری دراین بخش را نیاز به پوست‌اندازی دانست و تاکید کرد که در این راه استارت‌آپها و دانش‌بنیان‌ها به خوبی می‌توانند به دولت کمک کنند.

ملکی‌فر در این مورد گفت: «در ایران دولت نسبت به همه چیز موضع می‌گیرد و در آن مداخله می‌کند یا خیلی دیر در موضوعی مداخله می‌کند و مشکلات زیادی به وجود می‌آید. مداخله باید هوشمندانه و متناسب با شرایط بازار باشد.» او با ذکر مثالی گفت: «برای مثال در دوران کرونا در حوز سلامت دیجیتال ما فرصت‌های زیادی داریم؛ اما به دلیل عدم سیاست‌گذاری و مقرارت‌گذاری شفاف و مشخص بسیار عقب مانده‌ایم.» او می‌گوید در چنین شرایطی فعال بخش خصوصی به جای وارد کردن پولش به این حوزه، سرمایه‌اش را در ساختمان‌سازی وارد می‌کند که اگر به مشکلی هم برخورد راهی برای حل آن وجود دارد.

همچنین در بخشی از این پنل علی ملکی، رئیس پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف نیز حکمرانی درست را همچون یک تکنولوژی دانست. او در این مورد گفت: «ظرفیت حکمرانی در ایران را نگاه کنید متوجه می‌شوید که در حالی که حکمرانی در دنیا به بلوغ رسیده، در ایران تازه حکمرانی در مرحله طفولیت قرار دارد.» او نیز نبود قانون و مقررات و آزاد گذشتن بازار و جلوگیری از مداخله دولت را نگاه مثبتی ندانست؛ اما تاکید کرد که دخالت دولت در این بازار باید براساس اصول شفاف و هوشمندانه باشد.