دور دوم «طرح آینده‌نگاری فناوری اطلاعات» به زودی آغاز می‌شود

به گزارش پیوست، سازمان فناوری اطلاعات در طرح «آینده‌نگاری فناوری اطلاعات» پرسشنامه‌ای در مورد ۲۱ فناوری پیشرو طراحی کرده است. سوالات اصلی این پرسشنامه در مورد «چگونگی ایفای نقش دولت» در توسعه هر فناوری است و در اختیار خبرگان حوزه فناوری اطلاعات قرار می‌گیرد. سپس جواب‌ها با روش دلفی تحلیل می‌شود. این ۲۱ فناوری شامل احراز هویت و کنترل دسترسی، کلان داده، زیست الکترونیک و سلامت دیجیتال، رایانش ابری،روباتیک و تولید، رمزنگاری، پرداخت الکترونیکی و خدمات مالی،بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی و واقعیت افزوده، سامانه‌های شرکتی و دولت الکترونیکی،جرم‌یابی و کشف تقلب، زیرساخت، اینترنت اشیا، خدمات مکان‌محور، موبایل، نرم‌افزارهای اجتماعی، توسعه نرم افزار، متن و زبان و ویدیو و چندرسانه‌ای است.

حالا دور اول این طرح به پایان رسیده است و سعید سلیمانی، مدیرکل توسعه راهبردها و سیاست‌های سازمان فناوری اطلاعات در مورد روند اجرایی شدن این طرح و نتایج آن به پیوست گفت: «ما از ۱۵ اردیبهشت ماه پرسشنامه را به صورت آنلاین منتشر کردیم و تا اوایل تیرماه این پرسشنامه‌ها توزیع شد. به شرکت‌های دولتی، خصوصی، نهادهای حاکمیتی و مجامع علمی و صنفی به صورت رسمی نامه‌نگاری کردیم. در عین حال از روش‌های غیررسمی مانند استفاده از فضای مجازی و انتشار لینک پرسشنامه در بسترهای اطلاع‌رسانی مختلف هم برای توزیع پرسشنامه بهره بردیم.»

او ادامه داد: «بیش از هزار و ۷۶۰ نفر در این طرح شرکت کردند. چون هر شرکت‌کننده می‌توانست بیش از یک فناوری را به عنوان حوزه تخصصی خود انتخاب کند، به همین خاطر بیش از سه هزار و ۴۳۰ پرسشنامه تکمیل شده هم دریافت کردیم.»

به گفته سلیمانی این طرح با روش «دلفی» انجام می‌شود؛ یعنی یک دور پرسشنامه بین خبرگان توزیع می‌شود، جواب‌ها دریافت، تحلیل و جمع‌بندی می‌شود و بار دیگر این فرآیند نظرخواهی با همان پرسشنامه دوباره تکرار می‌شود. او همچنین تاکید کرد: «در روش دلفی پرسشنامه دور دوم را  مانند دور اول توزیع و تکرار می‌کنیم. تنها تفاوت این است که جمع‌بندی نتایج دور اول هرسوال در صورت سوال گفته می‌شود. بنابراین خبرگانی که در دور دوم شرکت می‌کنند، از نظر باقی افراد آگاه می‌شوند. حالا آنها می‌توانند پاسخ مشابه دور اول بدهند یعنی روی جواب پیشین خود پافشاری کنند یا اینکه پاسخ خود را براساس نظر خبرگان دیگر تغییر دهند.»

او همچنین بیان کرد: «همانطور که ما نظر خبرگان را دریافت می‌کنیم، یک اتفاق مهم دیگر نیز رخ می‌دهد. یعنی در این طرح به نوعی فرآیندی مبتنی بر مشارکت و خرد جمعی شکل می‌گیرد. خبرگان احساس می‌کنند در فرآیندی براساس خرد جمعی به سیاستگذاری کمک می‌کنند.»

سلیمانی در ادامه اضافه کرد: «ما ۲۱ حوزه فناورانه را برای این طرح انتخاب کرده بودیم. برای هرکدام از این حوزه‌ها ده تا یازده سوال در نظر گرفتیم. کلیات سوالات این بود که نحوه دخالت دولت برای توسعه این فناوری‌ها باید به چه صورت باشد. آیا نیازی به دخالت دولت در توسعه فناوری‌ها است؟ اگر پاسخ بله است، نحوه دخالت باید به چه شکل باشد.»

او با اشاره به اینکه علاوه بر طراحی این سوال‌ها، به خاطر شیوع کرونا سوالی درمورد تاثیر شیوع کرونا براین فناوری‌ها هم مطرح شد، گفت: «آغاز اجرایی شدن این طرح همزمان با شیوع کرونا بود. به همین خاطر سوال دیگری را هم به پرسشنامه اضافه کردیم. سوال این بود که میزان و چگونگی تاثیرگذاری شیوع کرونا را بر فناوری خاص چگونه ارزیابی می‌کنید؟چون تعداد فناوری‌های مورد بررسی و سوالات بسیار بود،تحلیل‌های بسیاری می‌توان داشت. به همین خاطر نتایج را منتشر خواهیم کرد تا همه خبرگان از آن استفاده کنند. ضمن اینکه کل داده‌های خام این طرح هم منتشر خواهد شد. به این صورت تحلیل‌های آماری توسط پژوهشگران  صورت می‌گیرد.»

بخشی از نتایج دور اول طرح «آینده نگاری فناوری اطلاعات»

سلیمانی در ادامه به بخشی از نتایج دوره اول این طرح اشاره کرد و افزود: «یکی از مهمترین نتایج در زمینه سوال شیوع کرونا بود. در این مورد ما پاسخ‌های خبرگان به سوال «تاثیر شیوع کرونا برفناوری‌ها» را با سوال «میزان اهمیت فناوری‌ها در کشور» ترکیب کردیم. از پاسخ این سوالات ماتریسی ساختیم تا دریابیم هرفناوری براساس تاثیری که کرونا برآن داشت و براساس میزان اهمیتش در کشور کجای ماتریس قرار دارد. به عنوان مثال براساس نظر خبرگان فناوری «سامانه‌های شرکتی و دولت الکترونیکی» یکی از مهم‌ترین فناوری‌هایی است که شیوع کرونا تاثیر مثبتی برآن گذاشت.»

او ادامه داد: «در عین حال خبرگان «سامانه‌های شرکتی و دولت الکترونیکی» را به عنوان یکی از بااهمیت‌ترین فناوری‌های کشور انتخاب کردند. اگر بخواهیم در مورد همین فناوری در سیاستگذاری‌ها بهره ببریم، می‌توان گفت که دولت باید توسعه این فناوری را در برنامه خود بگنجاند و همچنین از این فناوری استفاده کند تا تاثیرات کرونا را کاهش دهد.»

سلیمانی همچنین بیان کرد: «در این ماتریس همچنین فناوری «پرداخت الکترونیکی» و «سلامت دیجیتال» هم از اهمیت بالایی برخوردار است و هم شیوع کرونا یک فرصتی برای ظهور این فناوری‌ها ایجاد کرده است. براساس این ماتریس یکسری فناوری‌ها مانند «رمزنگاری»، «اینترنت اشیا» و «فناوری حوزه نرم‌افزار» اهمیت بلندمدتی برای کشور دارند؛ اما شیوع کرونا فرصت کمتری برای ظهور آنها فراهم کرده است. در اینجا می‌توان نتیجه گرفت که چون این فناوری‌ها بااهمیت هستندو شیوع کرونا فرصت کمی برای آنها فراهم می‌کند، پس دولت باید در توسعه این فناوری‌ها دخالت کند.»

او ادامه داد: «یکی از مهم‌ترین سوالاتی که پرسیدیم، شیوه مداخله دولت برای توسعه هر ۲۱ فناوری بود. دراین سوال چندین گزینه را درنظر گرفته بودیم مانند اینکه «دخالت دولت از جنس توسعه نیروی انسانی باشد یا از جنس توسعه زیرساخت تحقیق و توسعه یا به روزرسانی و وضع قوانین مناسب یا برعکس کاهش مقررات». این سوال خروجی‌های بسیاری داشت. به عنوان مثال در حوزه «فناوری سامانه‌های شرکتی و دولت الکترونیکی» که گفتیم شیوع کرونا فرصت خوبی برای ظهور آنها ایجاد کرده است. دولت هم باید برای توسعه این فناوری‌ها دخالت کند. حالا براساس نظر خبرگان این دخالت باید در زمینه «به‌روزرسانی قوانین و مقررات مناسب» یا توسعه همکاری‌های فناورانه داخلی یعنی ارتباط بین صنعت، دانشگاه و دولت باشد. در حوزه فناوری «پرداخت الکترونیکی» همچنین خبرگان خواستار «به‌روزرسانی قوانین و مقررات مناسب» هستند.»

به گفته سلیمانی در این پرسشنامه از دو حوزه وارد «نحوه دخالت دولت» شدند، اول مداخله دولت در توسعه فناوری‌ها و دوم مداخله دولت برای توسعه بازار. او همچنین تاکید کرد: «تمام نتایجی که تا الان مثال زدم ذیل مداخله دولت در توسعه فناوری‌ها قرار می‌گیرند. درمورد دخالت دولت در توسعه بازار هم به عنوان مثال در حوزه دولت الکترونیکی خبرگان عقیده دارند که دولت باید استانداردسازی و مقررات‌گذاری کند. خبرگان همچنین در زمینه دولت الکترونیکی براین باور هستند که دولت باید به توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط و نوپا بپردازد.»

دور دوم طرح آیندگان فناوری اطلاعات

سلیمانی در مورد دور دوم طرح «آیندگان فناوری اطلاعات» همچین گفت: «نتایج به دست آمده از دور اول را به سولات اضافه کردیم و پرسشنامه‌ها آماده است. با توجه به شرایط یک تا دو هفته آینده دیگر پرسشنامه دور دوم را منتشر می‌کنیم تا خبرگان در این طرح شرکت کنند.از زمان انتشار پرسشنامه پیش‌بینی کردیم تا یک ماه این نظرسنجی صورت بگیرد.»

او با اشاره به اینکه قرار بود در دوره دوم با خبرگان نیز مصاحبه و گفت‌وگویی انجام شود افزود: «این پروژه و طرح برمبنای دلفی است و چند دور تکرار می‌شود. هدف ما در این نظرسنجی این است که به اجماع برسیم؛ اما امکان دارد نتایج نظرسنجی ما را به آن اجماع مدنظرمان سوق ندهد یا سوالات و مباحثی پیش می‌آید که در سوالات پرسشنامه نیست یا ما می‌خواهیم نظر خبرگان را دقیقا در مورد جواب‌هایی که دادند، بدانیم. به همین خاطر در قالب جلسات هم‌اندیشی گفت‌وگوهایی انجام خواهیم داد تا هم پاسخ‌های پرسش‌نامه دقیق‌تر شود و هم خبرگان در این جلسات راهکارهای عملیاتی و سیاستی عرضه کنند. به صورتی روش دلفی را با روش نشست خبره‌ای ترکیب خواهیم کرد»

سلیمانی در پاسخ به سوال دیگر در مورد اینکه دولت آخرین سال‌های فعالیت خود را سپری می‌کند و آیا تا پایان دولت به اهداف خود می‌رسند، گفت: «این طرح بسیار گسترده است و تقریبا همه فناوری‌ها را شامل می‌شود. طیف وسیعی از افراد در آن شرکت کردند. بنابراین نتیجه آن می‌تواند برای هر دولتی قابل استفاده باشد. هر دولتی که سرکار بیاید، می‌تواند با استفاده از نتایج این مطالعه سیاست‌هایی برای توسعه این فناوری‌ها تدوین کند. البته دولت‌ها روش‌های گوناگون برای سیاستگزاری دارند و این پژوهش هم می‌تواند یکی از منابع باشد.»