هوش مصنوعی شکاف بین کشور‌های ثروتمند و فقیر را بیشتر خواهد کرد؟

به گزارش پیوست، تحقیقات صندوق بین‌المللی پول (IMF) نشان می‌دهد که تکنولوژی جدید با جذب سرمایه به کشور‌های پیشرفته که خودکار سازی در حال حاضر در آنها رایج است، شکاف بین کشور‌های ثروتمند و فقیر را بیشتر خواهد کرد. در کشور‌های در حال توسعه این تکنولوژی جایگزین نیروی‌ کار خواهد شد.

انتظار می‌رود که تکنولوژی‌های تازه‌ای همچون هوش مصنوعی، یادیگری ماشینی، رباتیک، داده‌های بزرگ و شبکه‌ها، فرایند‌های تولید را متحول کنند اما تاثیر جدی بر کشور‌های در حال توسعه خواهند داشت. برای مثال فرصت‌ها و منابع رشدی که چین و آمریکا در ابتدای مسیر پیشرفت خود تجربه کردند متفاوت از چیزی است که حالا کشور‌هایی همچون تانزانیا و کامبوج با آن روبه‌رو هستند.

تحقیق جدیدی که روی نیروی کار انجام شده نشان داد که تکنولوژی جدید خطر افزایش شکاف بین کشور‌های ثروتمند و فقیر را افزایش خواهد داد زیرا سرمایه به سمت کشوری سرازیر می‌شود که خودکارسازی را به مرحله اجرا رسانده باشد. این موضوع همچنین پیامد‌هایی منفی برای بازار کار کشور‌های در حال توسعه خواهد داشت و به جای نقش مکمل برای نیروی کار، جایگزین کارکنان این کشورها خواهد شد، موضوعی که پیشتر یکی از مزایای کشور‌های فقیر محسوب می‌شد که نیرو کار ارزان داشتند. سیاست‌گذاران کشور‌های در حال توسعه برای جلوگیری از جدایی بیشتر از کشور‌های ثروتمند باید خلاقیت و مهارت کارکنان خود را افزایش دهند.

نتایج یک مدل

مدل مورد بررسی صندوق بین‌المللی پول دو کشور (یکی پیشرفته  ودیگری در حال توسعه) را بررسی می‌کند که هر دو کالاهایی را با استفاده از سه فاکتور تولید ارائه می‌کنند: نیروی کار، سرمایه و ربات. این بررسی تعریف «ربات» را گسترش داده و تکنولوژی‌های جدیدی که در بالا گفته شده را در این دسته محسوب می‌کند. فرض اصلی این است که ربات‌ها جایگزین کارکنان خواهند شد. «انقلاب هوش مصنوعی» در این چارچوب به معنای افزایش خلاقیت ربات‌ها است.

بررسی‌های صورت گرفته نشان داد که تمایز کشور‌های درحال توسعه و پیشرفته از سه طریق امکان پذیر است: سهم تولید، جریان سرمایه و تراز تجاری.

سهم تولید: کشور‌های پیشرفته به دلیل خلاقیت بیشتر، حقوق بالاتری دارند. این حقوق بالا باعث می‌شود که کارخانه‌های این کشور‌ها به استفاده از ربات رغبت بیشتری داشته باشند. به ویژه زمانی که ربات‌ها جایگزین کارکنان می‌شوند. درنتیجه با افزایش خلاقیت ربات‌ها، اقتصاد‌های پیشرفته در طولانی مدت سود بیشتری خواهد داشت. این تمایز و شکاف هرچه از ربات‌های بیشتری استفاده شود شدیدتر خواهد شد.

جریان سرمایه: افزایش خلاقیت ربات‌ها باعث افزایش سرمایه‌گذاری در رباتیک و سرمایه سنتی (که مکمل ربات‌ها و نیروی کار محسوب می‌شود) خواهد شد. در اقتصاد‌های پیشرفته به دلیل استفاده بیشتر از ربات‌ها جریان سرمایه پررنگ‌تری در این بخش را مشاهده خواهند کرد. درنتیجه جریان سرمایه‌گذاری از کشورهای در حال توسعه منحرف شده و به سرمایه و ربات در اقتصاد‌های پیشرفته تبدیل خواهد شد و درنتیجه تولد ناخالص داخلی در کشور‌های در حال توسعه کاهش خواهد یافت.

تراز تجاری: یک کشور در حال توسعه قدرتش احتمالا در بخش‌هایی است که به نیروی کار غیرماهر متکی است. اگر ربات‌ها جایگزین نیروی کار غیرماهر شوند و به کمک کارکنان ماهر بیایند، پس از انقلاب رباتی شاهد کاهش تراز تجاری در کشورهای در حال توسعه خواهیم بود زیرا ربات‌ها با سرعت و قدرت بیشتری جایگزین کارکنان غیرماهر خواهند شد و درنتیجه درآمد این قشر کاهش یافته و ارزش کالاهایی که توسط کارکنان غیرماهر ساخته می‌شود نیز دچار رکود خواهد شد. کاهش نسبی قیمت کالا پیامد اصلی انقلاب رباتی است که درنتیجه ضربه‌ای بسیار منفی به اقتصاد وارد خواهد کرد و با کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری باعث سقوط تولید ناخالص داخلی خواهد شد. با جایگزینی ربات‌ها به جای کارکنان، تفاوت سرانه تولید ناخالص داخلی بین اقتصاد‌های پیشرفته و در حال توسعه بیشتر خواهد شد.

ربات‌ها و حقوق کارکنان

نتایج به دست آمده در این تحقیق با این فرض به دست آمده‌اند که ربات‌ها جایگزین کارکنان شوند. با اینکه احتمالا برای پیش‌بینی شدت و گستره این جایگزینی زود است اما شواهد نشان می‌دهد که چنین اتفاقی خواهد افتاد. به ویژه آنکه مشخص شده است، مبلغ حقوق بالا رابطه مستقیم با استفاده بیشتر از ربات‌ها خواهد داشت، این موضوع تصدیق می‌کند که شرکت‌ها به دلیل هزینه بالای نیروی کار به سمت استفاده از ربات‌ها خواهند رفت.

اگر فرض را بر این بگیریم که ربات‌ها جایگزین نیروی کار خواهند شد، افزایش خلاقیت در حوزه ربات‌ها به بزرگ تر شدن شکاف بین کشور‌های در حال توسعه و کشور‌های پیشرفت می‌انجامد. به‌علاوه چنین پیشرفت‌هایی، حداقل در دوره گذار و احتمالا حتی در طولانی مدت، در عین افزایش درآمد باعث افزایش نابرابری درآمدی در کشورهای پیشرفته و همچنین کشور‌های در حال توسعه خواهند شد.

اما راهی برای جلوگیری از شکاف بیشتر نیز وجود دارد. با توجه به سرعت بالای انقلاب رباتی، کشور‌های در حال توسعه باید روی افزایش خلاقیت و سطح مهارت خود بیش از پیش سرمایه‌گذاری کنند تا درنتیجه ربات‌ها به جای جایگزینی نیروی کار در این کشور‌ها به مکملی برای آنها تبدیل شوند. مسلما انجام چنین کاری در عمل بسیار دشوار است. در مدلی که از سوی صندوق بین‌المللی پول ارائه شده مشخص می‌شود که افزایش بهره‌وری کلی که بسیاری از تفاوت‌های نهادی و بنیادی کشور‌های در حال توسعه و توسعه یافته را شامل می‌شود، بسیار مفید خواهد بود زیرا باعث انگیزه بیشتر برای افزایش ربات‌ها و انباشت سرمایه خواهد شد. چنین پیشرفتی همیشه مفید خواهد بود اما در انقلاب هوش مصنوعی ثمرات بیشتری خواهد داشت.

یافته‌های این گزارش  اهمیت انباشت سرمایه انسانی برای جلوگیری از افزایش شکاف بین کشور‌ها را کم اهمیت‌تر می‌داند زیرا روند رشد و سطح مهارت در کشور‌های در حال توسعه متفاوت است. این موضوع برای کشور‌های در حال توسعه که به دلیل تغییر میانگین جمعیتی و داشتن جمعیتی جوان‌تر امیدوار به بهبود وضعیت بودند بسیار مشکل افرین خواهد بود. سیاستمداران کشور‌های در حال توسعه افزایش جمعیت جوان را فرصتی بزرگ برای به دست آوردن مشاغل جدید به ویژه شغل‌هایی می‌دانستند که با جمعیت چین به قشر متوسط به کشور‌های فقیر تر منتقل خواهد شد. یافته‌های ما نشان می‌دهد که ربات‌ها این مشاغل را از آن خود خواهند کرد. سیاستمداران باید برای جلوگیری از این خطر اقدام کنند. تکنولوژی باعث شده تا تحول با سرعت بیشتری صورت گیرد و حالا این کشور‌ها باید سرمایه‌گذاری بیشتری روی افزایش خلاقیت و آموزش و افزایش مهارت داشته باشند.

منبع: Weforum