آیا بانکداری شکست می‌خورد؟

تاثیر فناوری اطلاعات بر بانکداری بسیار شگفت‌انگیز است. روی کاغذ بانکداری، ارتباط زیادی با نوآوری ندارد اما در عمل، بانک‌های جهان در نوآوری پیشرو شده‌اند و اکنون جنگ عظیمی بین بانک‌ها و شرکت‌های نوآور جهان مثل گوگل، فیس‌بوک و اپل شروع‌ شده است. برخی تصور می‌کنند سیلیکون‌ولی بانکداری را تهدید می‌کند و بانکدارها در آینده نزدیک شکست خواهند خورد؛ هرچند تحلیلگران منطقی‌تر می‌گویند بانکداری برای اهالی سیلیکون‌ولی جذابیت ندارد و کسل‌کننده است. پس بانکدارها به بانکداری‌شان ادامه خواهند داد و شرکت‌های نوآور واسط بین مردم و بانک‌ها می‌شوند. با تمام این حرف‌ها در چند سال گذشته به‌ مرور مطالب بیشتری درباره نوآوری در بانک‌ها منتشر شده است. کمتر کسی تصور می‌کرد حجم تولید محتوا برای فناوری‌های بانکی اینچنین افزایش یابد، به‌گونه‌ای که در نشریات و رسانه‌های مطرح اقتصادی و فناوری دنیا فصل مشترکی به نام بانکداری و پرداخت الکترونیکی تعریف شود. با این ‌حال هر چه می‌گذرد، جای پای قدیمی‌ها محکم‌تر می‌شود و جدیدترها فعلا فقط تهدیدی بالقوه برای جایگاه قدیمی‌ترها به شمار می‌روند. جالب است حوزه فناوری‌های نوین بانکداری و پرداخت، آن‌قدر اهمیت دارد که همه آن‌ کسانی که درگیر راه‌اندازی پی‌پال بودند و معروف به پی‌پال مافیا هستند، امروز تاثیرگذارترین افراد سیلیکون‌ولی هم محسوب می‌شوند. جمله‌ای درباره پی‌پال مافیا وجود دارد که شاید شنیده باشید. می‌گویند کسی در سیلیکون‌ولی موفق نخواهد شد مگر اینکه رابطه‌اش را با پی‌پال مافیا مشخص کند؛ به نظر می‌رسد فناوری و پول رابطه تنگاتنگی با هم دارند.
اگر یک خط بین بانکداری و پرداخت بکشیم و مرزی بین آنها تعریف کنیم، متوجه سختی این کار می‌شویم. بانکداری و پرداخت امروز تا حدی در هم ‌تنیده شده‌اند که گاهی وقت‌ها نمی‌دانیم در حال استفاده از یک خدمت بانکداری هستیم یا یک خدمت پرداخت. اگر بخواهیم بین خدمات بانکی هم خطی بکشیم و آنها را به دو دسته تقسیم کنیم، در یک‌ طرف خط خدمات اطلاع‌رسانی قرار دارد و در طرف دیگر خدمات تراکنشی؛ و این خدمات تراکنشی همان قلب تپنده بانکداری است که شرکت‌های نوآور به آن حمله نخواهند کرد یا نمی‌توانند حمله کنند. اما تمرکز امروز استارت‌آپ‌های مالی دنیا بر اطلاع‌رسانی در فضای بانکی است و احتمالا در آینده نزدیک، دگرگونی فراوانی را در این بخش خواهیم دید.
دِلویت (Deloitte) گزارشی درباره کلان‌روندهای بانکداری در سال 2014 منتشر کرده که سه جمله کلیدی در آن وجود دارد: شعب بانک‌ها کاهش می‌یابد، رقبای غیربانکی در عرصه پرداخت جدی شده‌اند و بسیاری از مزیت‌های بانکداری همراه در راه است. جالب است هر سه جمله ارتباط مستقیمی با فضای امروز ایران دارند. البته برعکس؛ در ایران عطش افزایش شعبه هنوز سیراب نشده است. ظهور رقبای جدید غیربانکی به هر شکل ممکن محدود شده و بانکداری همراه در کدهای یواس‌اس‌دی خلاصه ‌شده است. اگر بنا را بر این بگذارم که ایرادگیری نکنم، اعتراف می‌کنم اوضاع در زمینه کاربرد فناوری‌های بانکی در ایران خیلی هم بد نیست و اتفاقا دستاوردهای درخشانی داشته‌ایم ولی مانند برخی صنایع دیگر، سایه انحصار به شکل‌های مختلف آن بر فضای فناوری‌های بانکی سنگینی می‌کند و اگر قرار بر ادامه همین روند باشد، ما فقط مخاطبانی غیرفعال برای خبرهای جذاب توسعه فناوری‌های بانکی در اروپا و آمریکا خواهیم ماند. بهتر است تکلیف‌مان را با خودمان مشخص کنیم. بانکداری و پرداخت به ‌اندازه کافی حوزه پرابهامی است، پس بهتر است ابهام‌هایش را بیشتر نکنیم. بزرگان ما باید شرایطی فراهم کنند که بتوانیم همراه با روندهای دنیا به‌ پیش برویم و عقب‌گرد نکنیم. اگر بخواهیم در همین فضای ابهام به مسیر ادامه دهیم، بانکداری شکست می‌خورد