بازگشت فناوری فراموش‌شده

درباره تاریخ ورود دستگاه‌های خودپرداز بانکی یا ATM به ایران حداقل دو روایت وجود دارد. در روایت اول نصب و راه‌اندازی «باجه‌های اتوماتیک بانک بیمه بازرگانان» در اواخر سال 1351، به کمک شرکت باروس انگلستان، مبداء ورود دستگاه‌های خودپرداز به ایران قرار داده می‎شود. بر اساس این روایت تنها شش سال بعد از نصب اولین دستگاه خودپرداز کارتی در شعبه بانک بارکلی در شهر آنفیلد در شمال لندن، ماه ژوئن 1967، ایران هم به عنوان اولین کشور خاورمیانه به دنیای بانکداری الکترونیکی پیوست. اما به دلیل عمر کوتاه و ناکام بودن آن تلاش توسط بانک بیمه بازرگانان، در روایت دوم اقدام بانک سپه در راه‌اندازی شبکه به‌هم‌پیوسته ATM در اوایل دهه 70 مبداء ورود این فناوری به ایران قرار می‎گیرد. تجربه زیسته مولف هم با این روایت دوم همخوانی دارد. وقتی در اواخر سال 79 برای اولین بار حساب «عابربانک» خود را در یکی از شعب بانک سپه در اصفهان افتتاح کردم، به عنوان یک دانشجوی صرفه‌جو برایم تبدیل به عادت شد که باقیمانده پولم را در انتهای هر هفته از طریق همان عابربانک به حسابم واریز کنم. قابلیتی که هرچند نیمه‌خودکار بود، اما با تکمیل پروسه دریافت و پرداخت پول در دستگاه ATM آن را واقعاً تبدیل به «عابربانک» کرده بود. این قابلیت در دستگاه‌های ATM دیگر بانک‌های ایران که در سال‌های بعد وارد شدند به کلی حذف شد و در نتیجه سیستم ایجادشده شاید به درستی «دستگاه خودپرداز» نام گرفت، زیرا نیمه دریافت از قابلیت‌های آن کنار گذاشته شده بود. بازگشت نیمه مفقود هرچند آینده دستگاه‌های عابربانک یا همان خودپردازها به عنوان یک کانال خدمات‌دهی به مشتریان بانک‌ها در رقابت با نوآوری‌های مداوم دنیای دیجیتالی امروز همواره محل بحث بوده است، اما ادامه حضور پول نقد به عنوان یک ابزار قدرتمند در تبادلات مالی خرد و کلان از یک سو، و محوریت اکثریت قریب به اتفاق نوآوری‌های دیجیتالی...